درس‌های ماه مبارک برای دانش آموزان
میهمانان کوچک، ضیافتی بزرگ
سر سفره افطار می‌نشیند، صدای الله اکبر اذان از تلویزیون در فضای کوچک اتاق می‌پیچد. دانه‌ای خرما از میان سفره برمی دارد، هنوز خرما را به دهان نگذاشته که پدر هدیه‌ای را جلوی چشمانش می‌گذارد و می‌گوید: «قبول باشه زینب جان.» حسی بند بند وجود زینب را فرا می‌گیرد، احساس می‌کند که با گرفتن اولین روزه عمرش بزرگ شده است. بزرگ مثل مادر، مثل مادربزرگ اما...اما...
اما فکری چون برق از ذهنش عبور می‌گذرد: «اصلاً چرا باید روزه بگیرم!؟»
آری، شاید سوال زینب، سوال خیلی از دخترها و پسرهایی باشد که امسال برای اولین بار روزه می‌گیرند؛ بنابراین وقتی فرزندتان از شما پرسید: «چرا باید روزه بگیرم؟»
کتاب قرآن را باز کنید و بخوانید: «ای افرادی که ایمان آورده‌اید، روزه بر شما مقررشده است، همان‌گونه که بر کسانی که قبل از شما بودند مقر رشد؛ تا پرهیزکار شوید.» (سوره بقره، آیه 183)
به فرزندتان بگویید دین اسلام ماه رمضان را ضیافتی الهی می‌نامد. از این ماه با تعابیر ماه عزیز، ماه قشنگ و ماه خوب یاد کنید؛ بگویید: «یک ماه فرصت داریم تمرین کنیم تا کارهایی را که نباید انجام دهیم انجام ندهیم.»
همان‌طور که از امام حسین (ع) پرسیدند: «چرا خداوند روزه را واجب كرد؟» ایشان فرمود: «برای این كه ثروتمند با روزه گرفتن خود، گرسنگی را لمس كند و توجه او به بینوایان بازگردد.»
آنگاه با این مقدمه درس هایی درباره فواید فردی و اجتماعی روزه بیان کنید.
تأثیر روزه بر فرد
نخستین فلسفه روزه، ایجاد و تقویت روحیه پرهیزکاری است. روزه، روحیه خدا گرایی و گرایش به مسائل عرفانی و معنوی را در انسان افزایش می‌دهد. بنابراین، بهترین اعمال در این ماه، پرهیز از معاصی پروردگار می‌باشد.
دومین فلسفه روزه، تقویت صبر و پایداری است. قرآن کریم با این بیان آسمانی، مۆمنان را به صبر و پایداری سفارش می‌کند: «یا اَیُّهَا الَّذَینَ امَنُوا اِسْتَعینُوا بِالْصَّبْرِ وَ الصَّلاة» (بقره،153) مراد از صبر در این آیه روزه است. یکی از عوامل شکست آدمی در برابر دشواری‌های زندگی، اضطراب‌ها، نگرانی‌ها و دلهره‌هاست. در برابر این گونه عوامل که ناراحتی روحی و درونی در پی دارد، مقاومت روحی بسیار لازم است و این مقاومت تنها در پرتو نماز و روزه به دست خواهد آمد.
سومین فلسفه روزه تندرستی می‌باشد. اسلام برای سلامت جسمی، ارزشی فوق‌العاده قائل است. امروزه، روزه به عنوان یکی از عوامل مهم تندرستی، توجه مجامع پزشکی جهان را به خود معطوف ساخته است.
چهارمین فلسفه روزه، پاک سازی دل و افزایش نور معرفت است. انسان در پرتو روزه داری و پرهیز از گناه و محرمات و گرایش به معنویات، زمینه تجلی نور معرفت را در وجود خود فراهم می‌کند.
پنجمین فلسفه روزه، تعدیل غرایز است. در واقع، نفس و طبیعت آدمی می‌خواهد هر سخنی را بشنود، هر غذایی را بخورد، هر منظره‌ای را ببیند، ولی روزه و مقررات و احکامش، این خواسته‌های نفسانی و نامتعادل دل انسان را کنترل می‌کنند.
ششمین فلسفه روزه، تقویت اراده و تسلط بر نفس می‌باشد. هنگامی که انسان با خواسته‌های نفس خویش مخالفت می‌کند، یعنی غذا را می‌بیند و نمی‌خورد یا تشنه است ولی آب نمی‌نوشد، رفته رفته بر نفس خود چیره و اراده‌اش تقویت می‌شود.
هفتمین فلسفه روزه، تقویت روحیه آخرت گرایی است. روزه داری، توجه به امور ماورایی، روحیه آخرت گرایی و نیز زهدورزی نسبت به زندگی مادی را در انسان تقویت می‌کند و توجه به سرای ابدی در آدمی بیش از پیش متجلی می‌گردد.
هشتمین فلسفه روزه، نزدیک شدن به پروردگار می‌باشد. انسان با روزه گرفتن به صفت فرشتگان دست می یابد و مانند ملائک مقرّب درگاه می‌شود. برای انسان در حال روزه، حالت‌های معنوی و روحانی خوبی فراهم می‌آید که در غیر روزه کمتر تحقق می‌یابد.
نهمین فلسفه روزه، استجابت دعا می‌باشد. روزه دار حالتی روحانی پیدا می‌کند و ارتباط خوبی با معبود برقرار می‌سازد. بدین سبب، پیامبر اکرم (ص) می‌فرماید: «دعای روزه دار رد نمی‌شود.»
دهمین فلسفه روزه، ایجاد روحیه قناعت است. فرهنگ اسلام، قناعت، ایثار و پرهیز از مادیات را راهی برای رسیدن به تکامل معنوی می‌داند. روزه، فریضه‌ای است که مسلمان را از غرقه شدن در ماده گرایی و حرص برای لذت‌های مادی و تن پروری و مصرف می‌رهاند. روزه به انسان می‌آموزد که به اندازه نیاز مصرف کند، قناعت نماید و به فکر دیگران باشد.
تأثیر روزه بر اجتماع
اولین برکت اجتماعی روزه، بیداری عواطف انسانی است. آدمی به کمک روزه درمی یابد که بر فقیران و گرسنگان چه می‌گذرد.روزه دار با تحمل گرسنگی و تشنگی، با درد نیازمندان آشنا می‌شود و عواطف انسانی، وی را برای کمک به فقیران تشویق می‌کند.
دومین برکت اجتماعی روزه، تقویت همبستگی و ایجاد روحیه جمع گرایی میان مسلمانان است. به نظر اسلام، عبادت و تقرب به خدا در نماز و روزه خلاصه نمی‌شود، بلکه انجام دادن مسئولیت‌های اجتماعی، خدمت به بندگان خدا و تلاش برای رفع نیازهای آنان می‌تواند وسیله‌ای برای تقرب پروردگار باشد. چنانچه دین اسلام، افطاری دادن به مسلمانان را حتی اگر مقدار ناچیزی باشد، پاداش بی شماری نصیب افطار دهنده می‌داند؛ این کار به تقویت روحیه جمع گرایی و دیگرخواهی می انجامد.
سومین برکت اجتماعی روزه، تقویت اراده جمعی است. کسی که بتواند ساعت‌ها، لذت غذا خوردن را ترک کند و رنج تشنگی و گرسنگی را بر خود هموار سازد، می‌تواند به خاطر مصالح بزرگ اجتماعی و حفظ شرف خود و جامعه نیز شکیبایی بورزد و دشواری‌ها را برای رسیدن به مقاصد عالی متحمل شود. عاملی که سبب پیروزی ملت‌ها بر مشکلات است، قوت اراده و عزم اجتماعی است که در پرتو تحمل سختی‌ها از جمله روزه داری به دست می‌آید.
چهارمین برکت اجتماعی روزه، تقویت حُسن معاشرت است. به دست آوردن حسن خلق، گذشت و دوری از کینه توزی، تندخویی، بدزبانی، ستیزه جویی، غیبت و دشنام در روابط اجتماعی از نتایج روز می‌باشد. از جمله آموزش‌های دین به روزه دار اینست که مراقب چشم، زبان و گوش خویش باشد.
در نهایت، این ضیافت بزرگ راهی است جهت آموزش و تمرین معاشرت میهمانان کوچک، برای داشتن اجتماعی سالم.
