تبیان، دستیار زندگی
شاید عده ای گمان کنند که معلمی کار آسان و ساده ای است و هر شخصی پس از مدت زمانی به همه فوت و فن آن آشنا می گردد. غافل از اینکه معلمی از دشوارترین کارهاست....
عکس نویسنده
عکس نویسنده
نویسنده : نسیم گوهری
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

ویژگی های معلم

شاید عده ای گمان کنند که معلمی کار آسان و ساده ای است و هر شخصی پس از مدت زمانی به همه فوت و فن آن آشنا می گردد. غافل از این که معلمی از دشوارترین کارهاست. زیرا:

در درجه اول اعصابی آهنین و قدرتی پولادین لازم دارد، زیرا معلم سرو کارش با کودک است و کودک همانند نهال کوچکی است و تربیت و پرورش او نیازمند ظرافت و مراقبت خاصی است. از این گذشته معلم باید به زبان کودکانه نیز آشنا باشد. پس صبر و حوصله و تخصص و فداکاری لازم دارد.

از همه مهم تر این که معلم با موجودی به نام انسان ارتباط دارد، معلم امانتدار است و انسان امانت اوست برای درک  شناخت دشواری کار معلم باید در درجه اول موقعیت و شان انسان شناسانده شود.

معلمی سوز و گداز می خواهد. شخصی می تواند به شغل معلمی بپردازد که در وجود خود عشق و علاقه وافری به انسان و انسان سازی داشته باشد. چنین فردی در برابر همه دشواری ها و سختی های تعلیم و تربیت استقامت کرده و از کار خود لذت می برد و لحظه ای از راهنمایی و ارشاد انسان ها دست برنخواهد داشت. آنان که بر اساس انگیزه نان و دانه به کار معلمی می پردازند به زودی خسته شده و از میدان در می روند.

 

یک شرط اساسی

پیش از آنکه به بیان این شرط بپردازیم، باید توجه داشت که اصولا همه معلمان در فرصت هایی به شاگردان خود پند و اندرز داده و آنان را به رعایت اصول انسانی دعوت می کنند. متاسفانه بعضی از این راهنمایی ها نتیجه بخش نبوده است و فقط عده معدودی در این کار موفق بوده اند که زبان کردارشان با گفتارشان هماهنگ بوده است، یعنی آنچه را که گفته اند در رفتارشان تجسم پیدا کرده است. طبق این مقدمه یکی از اساسی ترین شرایط معلمی مطابقت گفتار و  کردار است شاگرد وقتی که ببیند معلم از نظر گفتار و کردار و رفتار دارای وحدت و همبستگی است، خود به خود تحت تاثیر او قرار گرفته و به اصول انسانی راهنمایی خواهد شد.

تشویقی آموزش و پرورش برای تعطیل نماندن پنجشنبه‌ها

وقتی معلمی خود دیر به کلاس درس بیاید، بدیهی است که سخنان چنین معلمی درباره نظم و انضباط بیهوده و بی اثر خواهد بود. از نظر علمی این نکته به اثبات رسیده است که بیشترین درصد یادگیری انسان از طریق مشاهده و بینایی انحام می شود، پس شاگرد باید اول اصول اخلاقی و انسانی را در رفتار  و کردار معلم مشاهده نماید و آن معلم در نظرش انسانی مطلوب و برتر جلوه گر شود. سپس به پیروی و اقتباس از او بپردازد.

وقتی مادری نزد رسول خدا آمد و از ایشان تقاضا کرد که فرزندش را از خوردن رطب منع کند، حضرت این کار را به روز دیگری موکول کرد، چون قبلا رطب میل کرده بودند. این گونه رفتار از رسول خدا خود دلیل و سند زنده ای است که شخص غیر عامل سخنش در دیگران موثر واقع نخواهد شد.

در قرآن مجید آیات و روایات زیادی وجود دارد که در مذمت و توبیخ اشخاصی وارد شده است که کارشان تبلیغ و ارشاد مردم بوده است ولی خود بدان گفتارها عمل نمی کرده اند.

در صوره الصف می فرماید: یا ایها الذین آمنوا لم تقولون مالا تفعلون کبر مقتا عند الله ان تقولو مالا تفعلون

چرا آنچه را که عمل نمی کنید به مردم می گویید. این کار خشم خدا را برمی انگیزاند.

مربیان و معلمان اگر بخواهند سخنانشان در دل های دیگران اثر گذارد، باید خود به آن گفتار عمل نمایند و الا کم ترین تاثیری در دیگران نخواهد داشت. وقتی معلم و مربی به گفته خود عمل ننماید سخنان و اندرزهایش در دل های مردم نخواهد نشست.

روایتی از امام محمدباقر درباره معلم شایسته که نزد پروردگار ارج و قربی دارد، نقل می کنیم:

من تعلم العلم و عمل به و علم لله دعی فی ملکوت السماوات عظما فقیل تعلم لله و عمل لله و علم لله.

هرکه علم بیاموزد و بدان عمل کند و به خاطر خدا به دیگران بیاموزد، چنین کسی در ملکوت آسمان ها به بزرگی و عظمت یاد خواهد شد و گویند برای خدا آموخت و برای خدا عمل کرد و   دیگران آموخت.

خلوص معلم

انسان موجودی ارزشمند بوده و تربیت و ارشاد او نیز به همان نسبت ارزش و بها دارد. بنابراین معلمی کار پیامبران است. همان گونه که آنان با تمام وجود در ارشاد و راهنمایی انسان ها تلاش و کوشش می کردند و در این راه همه دشواری ها را به جان می خریده اند، معلمان نیز در تعلیم و تربیت دانش آموزان با تمام وجود تلاش کنند و از جان مایه بگذارند. اصولا پیامبران خالصانه به ارشاد و راهنمایی مردم می پرداختند. خداوند در قرآن می فرماید:

لا اسئلکم علیه اجرا
هیچگاه بر ارشاد مردم مزدی مطالبه نمی کنیم.

معلم با تدریس به شاگرد خود حیات جاودانه می بخشد. خواه این آموزش در امور اخروی باشد خواه در امور دنیوی. شایسته است که آموزگار در تدریس خود به شاگردان از خلوص کامل برخوردار بوده و هیچ انگیزه و محرکی در او وجود نداشته باشد. خواه این انگیزه مربوط به چشم داشت مال و منال یا تصدی مقام باشد یا عشق و علاقه به شهرت. بلکه باید تمام انگیزه معلم تقرب به سوی پروردگار باشد.

قاطعیت معلم

معلم و مربی در عین محبت و نرمش و ملایمت باید دارای قاطعیتی باشد. یعنی شاگردان بدانند وقتی معلم و یا پدر دستور به انجام کاری می دهد باید آن را انجام دهند نه اینکه تصمیم و رای او را پس از فرمان متزلزل نمایند.

به عنوان مثال وقتی معلمی می گوید فردا از شما امتحان خواهم گرفت  این کار را باید انجام دهد. مگر آنکه وضعیت عادی بهم خورده و وضع غیرعادی به وجود آید. برخی از معلمان می گویند فردا امتحان خواهم گرفت و بعد امتحان را به روز دیگری موکول می کنند. نتیجه این کار این است که د انش آموزان برای سخنان و دستورات این گونه معلمان ارج و بهایی قائل نخواهند بود. بدیهی است که این حال یعنی عدم قاطعیت معلم در همه شئون معلم نفوذ خواهد کرد. یعنی این گونه معلمان حرف و تصمیماتشان نزد شاگردان ارزشمند نخواهد بود.

برای رسیدن به این هدف همیشه باید پیش از گرفتن تصمیم موضوعات را عاقلانه و منطقی مورد بررسی قرارد دهیم و مسائل را از همه ابعاد و زوایا بررسی کنیم.


مرکز یادگیری سایت تبیان - تهیه: نسیم گوهری