ایتربیم(1)

ایتربیم یکی از عناصر شیمیایی جدول تناوبی است که نماد آن Yb و عدد اتمی آن 70 می باشد. فلزی سبک و براق است که از عناصر کمیاب زمین بوده و در گروه لانتنیدها قرار دارد و در معادن Monazite, Gadolinite و xenotime یافت می شود. گاهی اوقات از این عنصر با ایترویم و دیگر عناصر هم خانواده اش در فلزات خاصی استفاده می شود. ایتربیوم مخلوطی از هفت ایزوتوپ پایدار است.

خصوصیات قابل توجه

ایتریبیم عنصری سبک چکش خوار و شکل پذیر هادی است که بسیار پر جلوه و براق است. این عنصر کمیاب بسیار ضربه پذیر بوده و به راحتی در اسیدهای معدنی حل می شود و به آرامی با آب واکنش داده و در هوا اکسید می شود.

ایتربیم دارای سه گونه آلفا بتا و گاما بوده و در دمای 13- و 759+ درجه تغییر شکل می دهد. حالت بتا در دمای اطاق به وجود می آید که ساختار کریستالی Face-Centered دارد و این در حالی است که گاما که در دمای بالا شکل می گیرد دارای ساختار کریستالی Body-Centered می باشد.

به طور معمول حالت بتا شبیه به فلزی است که رسانای جریان الکتریسیته است که وقتی در فشار 1600 اتمسفر قرار می گیرد نیمه رسانا می شود. در فشار 39000 اتمسفر مقاومت الکتریکی آن ده برابر می شود اما در فشار 40000 اتمسفر ناگهان به 10% مقاومت الکتریکی آن در دمای اتاق افت می کند.

کاربردها

در زمانی که الکتریسیته در دسترس نبود یکی از ایزوتوپ های ایتربیوم به عنوان جانشین منبع رادیو اکتیو برای ماشین های دستی که با اشعه x کار می کند استفاده می شد. این فلز می تواند برای اصلاح پالودگی مقاوم کردن و خصوصیات مکانیکی دیگر مثل ضد زنگ به کار برده شود. برخی از آلیاژهای ایتربیوم در دندان پزشکی استفاده می شوند. این عنصر استفاده های دیگری نیز دارد.

تاریخچه

ایتربیوم از کلمه Ytterby گرفته شده که شهری در سوئد بوده است و توسط شیمیدان سوئدی به نام Jean de Margnac در سال 1878 کشف شد. Marignac ترکیب جدیدی در زمین پیدا کرد و آن را به عنوان Erbia شناخت و نامش را Ytterbia گذاشت. او تصور می کرد که Ytterbia جزئی از عنصر جدیدی است که Ytterbium نام دارد که در واقع اولین عنصر کمیابی بود که کشف شده بود.

در سال 1907 شیمیدان فرانسوی به نام Georges Urbain Ytterbia که Marignac کشف کرده بود را به دو قسمت Neoytterbia و lutecia تقسیم کرد. Neoytterbia بعداً به عنوان عنصر Yetterbium و lutecia به عنوان عنصر Lutetium شناخته شدند.

در همان زمان Auer von Welsbach این عناصر را از Ytterbia جدا کرده و آن ها را Aldebaranium و Cassiopeium نامید. خصوصیات شمیایی و فیزیکی Ytterbium تا سال 1953 که ایتربیوم خالص تولید شد مشخص نشده بود.

ادامه دارد...