وظیفه ما، در دوران غیبت امام قائم(عج)
نظارات عمومى
یكى از وظایف و دستورات دینى هر فرد مسلمان، پاسدارى دین، و حفظ حقوق مردم و سلامت و نظم جامعه اسلامى است. این موضوع در متون دینى به نام امر به معروف و نهى از منكر یاد شده است. در واقع خدا، به همه مسلمانان ماموریت داده است كه چونان دیدبانى تیزبین و موشكاف، نگهبان و مراقب اجراى احكام و حدود اسلامى باشند، تا حیات اسلامى همیشه چون خون در قلب و دیگر اعضاى جامعه اسلامى جارى باشد.
امر به معروف و نهى از منكر، تعهد و مسوؤلیتى است كه اسلام به دوش پیروان خود مىگذارد، تا نهال خوبىها و راستىها ریشه گیرد، و باور شود، و علفهاى هرزه كژى و ناراستى بخشكد. انجام این رسالت بزرگ، ضمانت اجرایى بر قوانین دین خواهد بود، تا از گزند حوادث و دستبرد نااهلان محفوظ بماند. و همین رمز گسترش و پیشرفت اسلام است .
كسى كه به خدا و روز جزا ایمان دارد، و وعدههاى او را راست مىداند، نباید در راه انجام وظایف دینى سستى كند، و به خاطر استفاده بیشتر - از لذتهاى مادى - با گناه و ظلم بسازد و در برابر آنها بى تفاوت بماند.در قرآن كریم آمده است: اى مسلمانان ! شما بهترین ملتها و جمعیتها هستید، اگر امر به معروف و نهى از منكر كنید و ایمان به خدا آورید.(1)
امر به معروف و نهى از منكر، دستورهاى فراموش شده دین را، به یاد مىآورد. زیرا انسانها نیازمند تذكر و یادآورىاند، و آنها را كه به فرمان دین، پایبند نیستند، جهت مىدهد و آگاهى مىبخشد در نتیجه سیر اجتماع به سوى كمال متوقف نمىشود.
اگر امر به معروف و نهى از منكر تعطیل شود، مردم خوبىها را فراموش مىكنند، و به بدىها و پستىها مىگرایند، از آن بدتر، خوبىها، بد و بدىها خوب معرفى مىشوند. از اینجا است كه اجتماع انسانى سقوط خواهد كرد و از آدمیت جز لباس زیبا، چیزى نخواهد ماند.
امر به معروف و نهى از منكر، در ردیف دیگر واجبات، مثل نماز و روزه نیست، بلكه نگهبان و پاسدار آنها است. چه آن كه اگر در جامعهاى گناه و ظلم پیدا شد، از هر سو به گناهكار ظالم حمله مىشود و آنها نمىتوانند در جو و محیط اسلامى، حدود و مرزهاى اسلام را بشكنند، و برنامههاى آن را زیر پا نهند و احساسات پاك مردم را جریحهدار كنند، این محدودیت، رفته رفته آنها را تربیت خواهد كرد تا جایى كه به حقیقت رسند، و یا اگر سنگدلى و گمراهى آنها به اندازهاى قوى باشد كه تربیت اصیل و انسان پرور اسلام در آنها كارگر نشود، لااقل مزاحم ترقى و پیشرفت دیگران نمىتوان شد. و این خود، بزرگترین فائده و توفیق است .
امر به معروف در دو مرحله
دانستیم امر به معروف و نهى از منكر، وظیفه هر فرد مسلمان است، و اختصاص به گروه ویژهاى ندارد.
ولى با در نظر گرفتن دیگر آیات قرآن، معلوم مىشود كه این دو فریضه بزرگ در دو مرحله باید اجرا شود:
مرحله ابتدایى مرحله عالى
مرحله ابتدایى: نیاز به تخصص و تبحر ندارد. همه پس از دانستن شرایط ساده آن، باید به این وظیفه اقدام كنند. همانطور كه خواندن نماز و انجام سایر عبادتها و وظایف، چنین است و براى همه در هر درجه و مقامى كه باشند، ضرورى است. مثلا مىدانیم كه شراب و قمار در اسلام به شدت ممنوع و حرام است. اگر كسى آلوده به این دو گناه شد، باید دوستانه به او تذكر داد و از رفتار ناشایست او اظهار ناراحتى و تنفر كرد و در صورت لزوم، ترك معاشرت و دوستى نمود.این كار از عهده همه بر مىآید، و نیاز به دانستن زیانهاى الكل بر روى اعضاء بدن، و تشریح پزشكى آن و ضررهاى اقتصادى، اجتماعى، روانى قمار، و بحثهاى فنى و علمى در این زمینهها نیست و همچنین سخنورى و فن بحث و مناظره نیز نمىخواهد. یا اگر در ماه رمضان، روزهخوارى را دیدیم، باید با دلسوزى و بدون هیچگونه ترسى، نهى از منكر كنیم . چنین نیست كه بگذاریم و بگذریم هیچ مسوؤلیتى نداشته باشیم و بگوییم انشاءالله امام زمان تشریف مىآورد و كارها را درست مىكند!
بدیهى است، آن كس در ركاب امام قائم(علیهالسلام) پیكار تواند كرد كه هر روز در راه پیشرفت اسلام و به ثمر رساندن هدفها و برنامههاى آن، پیكار و مجاهدت كرده باشد.
البته امام خواهد آمد، و اصلاح جهانى خواهد كرد ولى از ما هم بازخواست مىكند، چرا نهى از منكر نكردى، مگر قرآن براى تو وظیفه معلوم نكرده بود؟
مرحله عالى: در این مرحله باید عدهاى از مسلمانان كه شعله فروزان ایمان و عشق به خدا در سینههاشان مىفروزد، به سلاح دین و دانش زمان مجهز شوند تا بتوانند در برابر مخالفین بایستند، و اشكالها و مغالطههاى آنها را پاسخ گویند.
بدیهى است این گروه، باید اسلام را آنگونه كه هست بشناسند و در متون دین صاحبنظر شوند و از روانشناسى و جامعه شناسى و دانستنىهاى لازم دیگر، به طور كافى بهره داشته باشند و داراى گفتارى شیرین و پر شور باشند تا بتوانند مردم را به نیكى و انسانیت دعوت كنند.
امر به معروف و نهى از منكر را، در مقیاس جهانى و علمى بگسترانند، و از عهده بحث با مخالفت و دشمن بر آیند.
این معنى را مىتوان از آیه دیگر قرآن استفاده كرد: باید از شما، گروهى در كار دعوت مردم به سوى خوبىها باشند؛ آنان را به كارهاى نیك و شناخته شده فرمان دهند، و از كارهاى زشت و ناپسند بازدارند اینان رستگارند.(2)
همین گروه باید بهترین و مؤثرترین راهها را براى امر به معروف و نهى از منكر، بیابند و با در نظر گرفتن شرایط زمان و مكان، نیازها و مشكلات، طرحهاى اساسى و دقیق بریزند تا از نیروى كمتر، حداكثر استفاده بشود.
پس دریافتیم كه واژه انتظار را نمىتوان بهانه سستى و خمودى خویش قرار داد، و وجدان مذهبى خود را با نام آن آرام، و از كوشش و پیكار در راه دین شانه خالى كرد.
امام صادق(علیهالسلام) منتظر راستین را همچون پیكار كننده در راه خدا مىداند كه در خون خویش غوطهور باشد.
بدیهى است، آن كس در ركاب امام قائم(علیهالسلام) پیكار تواند كرد كه هر روز در راه پیشرفت اسلام و به ثمر رساندن هدفها و برنامههاى آن، پیكار و مجاهدت كرده باشد.
1- سوره آل عمران/ 110.
2- سوره آل عمران/ 100
برگرفته از کتاب جهانگشاى عادل، سید جمال الدین دین پرور
گروه دین و اندیشه تبیان، هدهدی
