تابستانی همراه با شادی و فعالیت
پس از گذراندن اوقات تحصیلى و مطالعه مستمر و بىوقفه و فشار ذهنى و روانى ناشى از گذراندن آزمونها و امتحانات اوقات تابستان فرا مىرسند تعطیلات تابستانى در تأمین بخشى از نیازهاى جسمى و روانى جوانان و نوجوانان مؤثر است و براى ایشان بسیار خوشایند و لذتبخش است.
اوقات فراغت و بهداشت روانى
اوقات فراغت تضمین كننده سلامت و بهداشت روانى انسان است. اشتغال مستمر و بدون وقفه فكرى و عملى موجب خستگى جسمى و ذهنى مىگردد. به گونهاى كه فرد نشاط و سرزندگى خود را از دست مىدهد و در مواقعى زمینه را براى بروز بسیارى از اختلالات روانى موجب مىشود بخصوص از نوع بیمارىهاى روانتنى. در این شرایط برخوردارى از یك برنامه جامع و پیشبینى فرصتى آزاد و فارغ از كار موظف، اولین و مهمترین گام در پیشگیرى از آسیبهاى ذهنى و حفظ بهداشت روانى است. استفاده مطلوب و برنامهریزى شده از اوقات فراغت حتى براى دانشآموزانى كه به عللى در بعضى از دروس تجدید شدهاند باعث نشاط و سرزندگى كه یكى از شاخصهاى بهداشت روانى است مىگردد و قدرت یادگیرى و نگاهدارى ذهنى در آنها افزایش مىیابد.
اوقات فراغت و خلاقیت ذهن
مطالعات نشان مىدهد كه اوقات فراغت همواره بستر مناسبى براى بروز خلاقیتها و نوآورىهاست. چون ذهن انسان به فعالیت موظفى مشغول نیست، لذا مىتواند فارغ از قالبهاى از پیش طراحى شده به مسائل مورد علاقه خود بپردازد. انسان در اوقات فراغت آزادانه مىاندیشد و در حل مسائلى كه در حوزه شناختى او مطرحند از تفكر خلاق بهره مىگیرد و همین خمیرمایه نوآورىها و اختراعات بشرى است.
در شرایطى كه كودكان و نوجوانان تحت تنشهاى ناشى از تكالیف درسى نیستند در دوران اوقات فراغت، پرداختن به اصلاح عادات، و رفتارهاى نامطلوب امرى بسیار بااهمیت مىباشد.
اصلاح رفتار و تعالى شخصیت
كثرت و استمرار فعالیتهاى ذهنى و عملى در زندگى روزمره، بدون بهرهگیرى از فرصتهاى آزاد براى تعمق و بازنگرى به عملكرد و برخورد با افراد و مقابله با پدیدههاى مختلف، ممكن است به تدریج موجب پدیدارى عادات و رفتارهاى نامطلوب در انسان شود. این مسئله در میان دانشآموزان راهنمایى و متوسطه به دلیل تراكم و فشردگى برنامههاى درسى بیشتر قابل ملاحظه است. بنابراین یكى از ثمرات اوقات فراغت، پرداختن به چگونگى رفتار شخصى و اجتماعى خود و فرزندان است. باید توجه كرد كه انحرافات اخلاقى و رفتارى به صورت ناگهانى ظاهر نمىشوند ، بلكه به تدریج ظاهر مىشوند و به همین دلیل غالبا والدین در طول سال تحصیلى فرصت ارزیابى دقیق رفتار فرزندان خود را و راههاى پیشگیرى از بروز رفتارهاى سازشنایافته را نمىیابند. بنابراین در شرایطى كه كودكان و نوجوانان تحت تنشهاى ناشى از تكالیف درسى نیستند در دوران اوقات فراغت، پرداختن به اصلاح عادات، و رفتارهاى نامطلوب امرى بسیار بااهمیت مىباشد. به عنوان مثال رفتارهاى دچار اختلال مانند پرخاشگرى، افسردگى، اضطراب، كمرویى را در این ایام با استفاده از كارشناسان فن و در شرایطى مساعد مىتوان اصلاح كرد.
اوقات فراغت و آسیبپذیرى اجتماعى
در كنار همه تأثیرات مهم و حیاتبخش اوقات فراغت و ارزشمندىهایى كه دارد باید واقعیت ناخوشایندى را نیز مدّ نظر قرار داد. متأسفانه به دلایل مختلف از جمله عدم نگرش مثبت در ذهن دانشآموزان نسبت به اوقات فراغت، نبودن برنامههاى آموزشى و توجیهى در بهرهورى از فرصتهاى آزاد، به ویژه تعطیلات تابستانى و بلاتكلیفىها و بىبرنامگىها، بررسىها و مطالعات انجام شده در ارتباط با بزهكارى كودكان و نوجوانان حاكى از آن است كه در غالب موارد، انحرافات اخلاقى و آسیبپذیرىهاى اجتماعى با اوقات فراغت دانشآموزان ارتباط دارد. به این معنى كه آغاز یا فزونى بزهكارىها در كودكان و نوجوانان در ایام فراغت و تعطیلات مدارس است، كه فقر و فقدان انگیزههاى رشد مزید بر علت است. بنابراین با در نظر گرفتن حساسیت و اهمیت اوقات فراغت بسیار ضرورى است كه برنامههاى جامع تهیه و تنظیم گردد و با همكارى و مشاركت اولیا و مربیان در بهرهورى و بارورسازى این فرصتها، زمینه پیشگیرى از هر نوع آسیبپذیرى را در ایام فراغت جوانان و نوجوانان فراهم آورد.
چگونگى غنىسازى و مؤثر ساختن اوقات فراغت
1ـ تحرك رمز سلامت
فعالیت بدنى به عنوان یك امر ضرورى در غنىسازى اوقات فراغت جوانان تأثیرات فراوانى دارد. استخوانها و عضلات و مفاصل سالم، تنظیم وزن بدنشان ، چربىها كاهش و در فعالیت قلب و ریهها مؤثر است، از همه مهمتر اضطراب و افسردگى را كاهش مىدهد. بازىها، ورزشها به نوجوانان خودباورى و اتكاى به نفس مىدهد و موجب موفقیت و مشاركت و اتحاد جمعى در آن ها می شود و خطرات ناشى از زندگى پر استرس و بىتحرك امروزى را كاهش مىدهد. تحقیقات نشان مىدهد كه جوانان در طول دوران بلوغ هر چه بیشتر تحرك جسمى و حركتى داشته باشند ، كمتر به سیگار روى مىآورند، همچنین موجب دورى از مواد مخدر و رفتارهاى خشونتبار مىشود، همچنین نتایج تحصیلات آنان بهتر خواهد بود.
2ـ كار و فعالیت
كارشناسان معتقدند كه كودكان و نوجوانان و جوانان در تعطیلات تابستان مىتوانند به جاى بیكارى و وقتگذرانىهاى بیهوده كه در بسیارى اوقات، زیانهاى فراوانى به بار مىآورد، با آموختن كارها و مهارتهاى جدید اوقاتى پربار را سپرى كنند. اگر انرژى نوجوانان در مسیر مثبت و كار و تلاش قرار گیرد آنان را سعادتمند و مسرور مىسازد. اولیا و مربیان با توجه به دوران بلوغ كه مرحله ظهور و شكوفایى استعدادها و خلاقیتهاست، باید متناسب با استعدادى كه دارند نیروهاى نوجوانان و جوانان را به كار گیرند تا در جهت مثبت حركت كنند. ولى باید كارهایى را به آنها محول كنیم كه از عهده آنان برآیند و قادر به انجام آن باشند و موجبات بیکارى و محرومیت از تحصیل و تفریح را فراهم نسازد و آنها را به استثمار و بهرهكشى نكشاند.
3ـ مطالعه و كتابخوانى
یكى از ابزارهاى مهم و غیر قابل انكار و تردید در غنىسازى اوقات فراغت همگان مطالعه است.
مطالعه یك كتاب و یك قصه شیرین و یا سرگذشت انسانها مىتواند به زندگى معنا و هدف ببخشد و دیدگاه تازهاى به او بدهد. فواید مطالعه و كتابخوانى براى نوجوانان و جوانان بر كسى پوشیده نیست و باید از مهارتهاى لازم جهت مطالعه و انگیزههاى كافى براى دستیابى به سطح مطلوب در این امر برخوردار باشند.
البته با كمبودهایى كه در زمینه كتابخانهها و حتى گرانى كتابها داریم چارهاى جز فعال نمودن كتابخانههاى مدارس و مجهز ساختن آنها به كتابهاى جدید و همچنین دسترسى نوجوانان و جوانانمان در ایام تعطیلات نخواهد بود متأسفانه درِ كتابخانهها با پایان امتحانات خرداد قفل مىشوند و كتابها و این گنجینههاى دینى و علم و ادب و هنر كه مىتوانند سرنوشت و زندگى جوانان ما را متحول سازند در انتظار اول مهر ماه چشم به در و دیوار و قفسههاى خاك گرفته دوختهاند تا شاید بعد از برنامهریزى درسى مدرسه آن هم در اواخر مهر و یا شاید آبان ماه بازگشایى شوند.
4 ـ تقویت عاطفه و محبت
دراین ایام فراغت كه نوجوانان و كودكان و حتى جوانانمان هنوز در كنار ما زندگى مىكنند و چشم و دل به راه ما هستند این فرصت را مغتنم بشمریم و دست محبت و نوازش خود را بر سر آنها بكشیم و آنها را از این نعمت محروم نسازیم كه بالاترین فقر و ندارى و كمبودها همان فقر عاطفى و محبت است و نتیجه و حاصل محبت به قدر لازم و یا در حد كمبود و فقدان آن بر همه ما آشكار و مبین است.
5- پرورش روح دین و دیندارى
یكى دیگر از وظایف مهم والدین در این غنىسازى اوقات فراغت پرورش روح دینخواهى و خداجویى است و اینکه به نوجوان خود به طور عملى بیاموزد كه خداوند مظهر آرامش، عشق و معنویت است و ریشه بسیارى از مشكلات با دعا و نماز برطرف مىشوند و موجب انتشار انرژى در روح و جسم آنان مىشود. با هم به دامن طبیعت برویم .آنها گستره آسمان و دریا و صحرا را ببینند و هنرمندى خالق را در این زیبایىها مشاهده نمایند و پیوند بیشتر با خدا بیابند كه این زندگى مانند دریاى موّاجى است كه اگر امروز آرام است فردا طوفانى خواهد شد و كودكان و نوجوانان ما باید راه نجات خود از تلاطمهاى روحى را با تربیت دینى به دست آورند خصوصا با نماز مىتوان حالات و رفتارهاى مذهبى را به آنها یاد داد و در سایهسار اخلاق آرام فرزندانمان آسودهخاطر به سر بریم.
***
هر خانواده ای با توجه به امکانات خود باید برای اوقات فراغت فرزندان برنامه ای صحیح داشته باشد .برنامه ی متعادلی که نه آنقدر متراکم باشد که فرزندان هیچ لذتی از تابستان خود نبرده و خستگی به تنشان بماند و نه آنقدر استراحت کنند وبی برنامه باشند که وقتشان هدر برود.
منابع:
پیام زن - ماهنامه پیوند
کتاب :نقش و اهمیت برنامهریزى براى اوقات فراغت دانشآموزان،
تنظیم برای تبیان :داوودی
مقالات مرتبط :
