تبیان، دستیار زندگی
وقتى براى فرزندان خویش مقرراتى را لازم مى دانیم ، براى ایجاد انضباط در وجود آنان ، باید در اجراى این مقررات ، استوار باشیم و از تردید و دو دلى پرهیز كنیم ؛ زیرا سستى و سهل انگارى ، باعث بى انضباطى مى شود و ما را از هدف باز مى دارد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آموزش انضباط در خانواده

آموزش نظم و انظباط در فرزندان(2)

آموزش انضباط در خانواده

نظم و انضباط مثل بسیاری از رفتارها ی دیگر اکتسابی است و مهم ترین کانون آموختن آن خانواده است . در مقاله ی قبل با عنوان « شلختگی  هم آموختنی است » به نکاتی اشاره کردیم که در تربیت کودکان موثر است و آن ها به سمت زندگی منظم سوق می دهد.در این مقاله به نکاتی دیگر اشاره خواهیم کرد:

پرهیز از خشم و زور گویى 

یكى دیگر از موضوعاتى كه باید براى آفریدن نظم و انضباط در فرزندان بدان توجه كرد ، پرهیز از خشم و زورگویى است . انضباطى كه بر پایه خشم و غضب استوار گردد و با زور انجام پذیرد ،  چون خانه اى است كه بر پایه هایى سست و بى رمق بنا شود و به محض برداشته شدن زور و اجبار ، این خانه سست بنیان از هم مى پاشد.

خشم ، در روایات اسلامى ، بسیار نكوهش شده و حتى كلید همه بدى ها نامیده شده است . (1)

ایجاد انضباط از راه زور، پیامدهایى زیان بار به دنبال دارد كه مى توان از میان آنها به مقاومت ، بى اعتنایى ، شورش ، بدخلقى ، دروغگویى ، انزوا، لج بازى ، اشاره كرد.

اگر به گونه منطقى و صریح و مستدل ، با كودك برخورد شود ، او حق را مى پذیرد و تسلیم خواهد شد. اجراى برنامه هاى انضباطى ، بدون گذشت ، امكان پذیر نیست . در صورت تخلف ، باید شكیبایى به خرج داد ، ولى در اجراى انضباط، پافشارى لازم است و از راه تشویق و تحسین و در مواضع ضرورى از راه تنبیه و توبیخ با احتیاط و دقت ، مى توان به اصلاح رفتار كودكان پرداخت . (2)

بهتر است فرزند ، در دوران كودكى ، با سختى و مشكلات رو به رو شود تا در بزرگ سالى ، بردبار و شكیبا باشد.

قاطعیت و پرهیز از تردید و دو دلى 

وقتى براى فرزندان خویش مقرراتى را لازم مى دانیم ، براى ایجاد انضباط در وجود آنان ، باید در اجراى این مقررات ، استوار باشیم و از تردید و دو دلى پرهیز كنیم ؛ زیرا سستى و سهل انگارى ، باعث بى انضباطى مى شود و ما را از هدف باز مى دارد.

اگر فرزند ، متوجه تردید و دو دلى شما شود ، از انجام دادن مقررات سر باز مى زند و به بحث و جدل مى پردازد و نیز ممكن است دچار سر در گمى شود كه آیا باید آن كار را انجام دهد یا ندهد. ناگفته نماند كه این ایجاد انضباط در خردسالى و پا فشارى بر آن ، سبب مى شود كه در آینده ، بردبار و شكیبا و منظم و منضبط باشد. در روایتى از هفتمین پیشواى شیعیان ، حضرت امام كاظم (ع )، آمده است :

یستحب غرامة الغلام فى صغره لیكون حلیما فى كبره ؛ (3)

بهتر است فرزند ، در دوران كودكى ، با سختى و مشكلات رو به رو شود تا در بزرگ سالى ، بردبار و شكیبا باشد.

كسب عادت هاى درست ، نیازمند به وقت است و یك باره امكان پذیر نیست . از این رو، باید حوصله به خرج داد و با مراقبت و استقامت ، شالوده شخصیت كودك را بر پایه نظم و انضباط استوار ساخت.

رعایت اصل تدریج در اصلاح رفتار 

یكى دیگر از اصولى كه باید براى ایجاد انضباط مورد توجه قرار گیرد ، اصل تدریج در اصلاح رفتار است . كسب عادت هاى درست ، نیازمند به وقت است و یك باره امكان پذیر نیست . از این رو، باید حوصله به خرج داد و با مراقبت و استقامت ، شالوده شخصیت كودك را بر پایه نظم و انضباط استوار ساخت . براى دست یابى به این هدف بلند ، باید به تدریج و گام به گام او را به سوى هدف رهنمون ساخت و در این راه ، ظرفیت و موقعیت جسمى و روحى اش را در نظر داشت .

پیامبران الهى (ع ) كه مربیان جامعه بشرى اند، تمام دستورهاى خود را به یك باره به مردم ابلاغ نمى كردند، بلكه از گذشت زمان و شیوه گام به گام بهره مى جستند. قرآن كریم نیز، كه كتاب نور و هدایت است ، در مدت بیست و دو سال ، به تدریج نازل شد و مسلمانان را گام به گام با احكام و معارف نورانى خود آشنا ساخت . برخى از احكام قرآن ، مانند حكم حرمت شراب ، به تدریج در موقعیت هاى زمانى گوناگون بیان شده است .

آموزش انضباط در خانواده

تداوم در استوار ساختن نظم و انضباط 

براى این كه انضباط ، ابتدا به صورت یك حالت ، در درون فرزند شكل گیرد و سپس به عادت و آن گاه به ملكه اى درونى مبدل شود، لازم است در استوار ساختنش مداومت كرد.

گر چه ممكن است آغاز كار، آسان باشد ، به سامان رساندن آن و به بار نشاندنش ، به مراقبت و مواظبت نیاز دارد. براى این كه بذر ارزشمند انضباط به برگ و بار بنشیند و آدمى در سایه سار آن به آرامش و سعادت برسد ، مداومت و شكیبایى بسیار ، بایسته است . امام اهل یقین ، حضرت على (ع )، در حدیثى نورانى مى فرماید:

العمل العمل ثم النهایة و الاستقامة الاستقامة ثم الصبر الصبر؛ (4)

عمل ، عمل ، سپس توجه به پایان كار، پایان كار، آن گاه استقامت ، استقامت ، سپس شكیبایى ، شكیبایى !

و در حدیثى دیگر مى فرماید:

قلیل مدوم علیه خیر من كثیر مملول منه ؛ (5)

كارى اندك كه بر آن مداومت شود ، برتر است از كار بسیار كه خستگى آورد و توانایى دوامش از انسان سلب شود.

پی نوشت ها :

1) امام صادق (ع ) الغضب مفتاح كل شر. الحدیث ، ج 1،ص 145

2) جزوه اهمیت نظم و تدبیر در اسلام ،ص 22.

3) وسائل الشیعه ، ج 5،ص 198؛ میزان الحكمه ، ج 5،ص 352

4) نهج البلاغه فیض الاسلام ، خطبه 176،ص 569

5) همان ، حكمت قصار،ص 444

منبع : برگرفته از كتاب " نظم و انضباط " - مؤ لف : مركز پژوهش هاى اسلامى صدا و سیما گروه معارف

با تلخیص

تنظیم برای تبیان :داوودی

مقالات مرتبط :

می خواهیم از شکست نشکند

دموکرات باشیم یا دیکتاتور؟

توانمند ترین فرزند را داشته باش

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.