نگاهی به زندگی و مبارزات شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی
مجاهدی خدمتگزار
انقلاب اسلامی ایران با تمام ویژگی‌ها و خصوصیات خاص خود و گستردگی سطح شمولیت آن در عرصه‌های مختلف اعم از حوزه‌های گوناگون سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی و همچنین گستره وسیع نیروهای موثر در آن، اعم از فكری، اجرایی، مالی و تبلیغاتی؛ طبیعتا از یك پشتوانه محكم فكری و عقیدتی برخوردار است. این پشتوانه‌ها به مثابه نخبگانی فكری و انقلابی، با وجود برخی ویژگی‌های ذاتی خود، به صورت مستقیم یا غیرمستقیم مشحون از اندیشه‌ها و آرای حضرت امام خمینی(ره) به عنوان رهبر نهضت اسلامی بودند.در این میان از شخصیت‌های مبارزی كه پیش و پس از پیروزی انقلاب اسلامی در راه انقلاب در صف انقلابیون قرار گرفت، شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی فرزند آیت‌الله العظمی آقا میرزا محمدعلی شاه‌آبادی(ره) بود. وی در واقع خود فرزند عالم مبارزی بود كه بیشتر عمر خود را در راه مبارزه با حكومت‌های طاغوت گذراند و به همین سبب در محیطی كاملا سیاسی پرورش یافت. گرچه پدربزرگ ایشان نیز آیت‌الله‌العظمی میرزا محمدجواد حسین‌آبادی اصفهانی بود كه از علمای بنام زمان خود محسوب می‌شد و از مخالفین دستگاه قاجاری بود.
آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه‌آبادی
پدر شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی در سال 1304 هجری قمری در حالی كه 12 ساله بود، همراه پدر و به دستور ناصرالدین شاه از اصفهان به تهران تبعید شد. پس از آن به منظور تكمیل تحصیلات علوم دینی به حوزه علمیه نجف و سپس به حوزه علمیه سامرا عزیمت كرد و در درس علمایی چون آخوند خراسانی شركت نمود و در آنجا به درجه اجتهاد رسید. سرانجام در سال 1330 هجری قمری به درخواست گروهی از مردم شهر تهران عازم این شهر شد و در خیابان شاه‌آباد (جمهوری اسلامی فعلی) مستقر شد و در طول اقامت 17 ساله خود در این شهر، به تبلیغ و گسترش دین، مبارزه با رژیم شاهنشاهی، بخصوص رژیم رضاشاه، همراه آیت‌الله سیدحسن مدرس پرداخت. ایشان مردم را از طریق جلسات درس و سخنرانی آماده می‌كرد. همچنین پس از تاسیس حوزه علمیه قم از سوی آیت‌الله العظمی آقا شیخ عبدالكریم حائری یزدی ، ایشان در این شهر حضور یافت و ثمره این حضور، تربیت شخصیت‌های برجسته‌ای چون حضرت امام خمینی(ره)، آیت‌الله العظمی مرعشی نجفی ، آیت الله صفایی خوانساری و... بود.به هر حال مراتب علمی و عرفانی آیت الله العظمی شاه آبادی در بسیاری از علوم و درجات معنوی او بر ارباب کمال و صاحبان دانش ، تقوی و عرفان پوشیده نیست، در عین حال در عرصه سیاست نیز همیشه با حاكمان طاغوت،علم مخالفت بر می افراشت.
به هر حال مراتب علمی و عرفانی آیت الله العظمی شاه آبادی در بسیاری از علوم و درجات معنوی او بر ارباب کمال و صاحبان دانش ، تقوی و عرفان پوشیده نیست، در عین حال در عرصه سیاست نیز همیشه با حاكمان طاغوت،علم مخالفت بر می افراشت.
تولد شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی (ره)
شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی در سال 1309 هجری شمسی متولد شد و دوران كودكی وی تحت تأثیر فضای علمی، دینی و سیاسی چنین خانواده‌ای، سپری شد. وی از همان دوران كودكی به فراگیری قرآن روی آورد و در سال 1313 هجری شمسی در 4سالگی در حالی كه همراه پدر از قم عازم تهران شده بود، فراگیری قرآن را در مكتبخانه امام‌زاده یحیی آغاز كرد. پس از آن همراه دو تن از دیگر برادرانش یعنی حضرت آیت الله جاج شیخ روح الله شاه آبادی "دامت برکاته" و حضرت آیت الله حاج شیخ نصرالله شاه آبادی "دامت برکاته"به مدرسه توفیق رفت. سرانجام در حالی كه 14 سال داشت به منظور كسب علوم دینی، وارد مدرسه مروی تهران و 4 سال بعد نیز ملبس به لباس روحانیت شد. پس از درگذشت پدرش آیت‌الله العظمی میرزا محمدعلی شاه‌آبادی، در سال 1323، شهید شاه‌آبادی برای ادامه و تكمیل دروس حوزوی، مجددا عازم شهر قم شد و پس از حضور یك ساله در این شهر، به منظور گذراندن دوره دبیرستان باز هم به تهران بازگشت كه اتمام دوره دبیرستان وی همزمان با وقوع كودتای 28 مرداد 1332 و سقوط دولت مصدق بود. در همین مقطع عازم شهر قم شد و از محضر آیات عظام و علمایی چون آیت‌الله مشكینی، گلپایگانی، امام خمینی، اراكی و دیگر شخصیت‌های دینی كسب فیض كرد. او در سال 1336 در 27 سالگی تصمیم به تشكیل خانواده گرفت و با یكی از نوادگان میرزای برزگ شیرازی ، ازدواج كرد و با این وجود سرپرستی مادر گرامی خود را نیز به عهده گرفت.مبارزات و فعالیت‌ها پیش از پیروزی انقلاب اسلامی
مبارزات شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی به اوایل دهه 1330 یعنی زمانی كه هنوز طلبه جوانی بود بازمی‌گردد و به خصوص به سال‌های آغاز مرحله خفقان سیاسی محمدرضا پهلوی مربوط می‌شود.مبارزات بعدی ایشان تحت تأثیر آغاز نهضت امام در اوایل دهه 1340 بود. در این سال‌ها بیشتر فعالیت شهید شاه‌آبادی به فعالیت‌های تبلیغی در روستاهای دورافتاده سپری می‌شد. پس از آن نیز با پیوستن به جمع علما و وعاظ انقلابی، عملا وارد مرحله جدی مبارزات شد. در همین خصوص وی یكی از امضاكنندگان نامه جمعی از علما و مدرسان حوزه علمیه قم‌‌‌بر ضد رژیم و پس از حصر امام خمینی(ره) در مهر 1342 بود. پس از آن هم بارها از امضاكنندگان نامه‌ها یا پیام‌های علمای حوزه در مخالفت رژیم پهلوی یا حمایت از مبارزات امام خمینی(ره) بود. وی طی این سال‌ها در تمامی فعالیت‌های تبلیغی خود در نقاط مختلف كشور در واقع یكی از مروجان اندیشه‌های امام و بحث مرجعیت ایشان بود. زیرا در این مقطع حكومت پهلوی از مطرح شدن نام امام خمینی با توجه به سوابق مبارزاتی ایشان به عنوان مرجع اعلم، پس از رحلت آیت‌الله العظمی بروجردی وحشت داشت و به همین سبب به انحای مختلف با این موضوع مخالفت می‌كرد.
وی پس از گذشت 21 سال حضور در قم، در سال 1350 به تهران بازگشت و به دعوت اهالی روستای رستم‌آباد شمیران، عازم این منطقه شد و امامت جماعت مسجد آنجا را به عهده گرفت. با حضور شهید شاه‌آبادی در این روستا، این منطقه به یكی از پایگاه‌های مبارزه برضد رژیم پهلوی تبدیل شد. همچنین در این مدت ایشان در زمینه جذب و هدایت جوانان متعهد منطقه و تشكیل جلسات مذهبی در كنار تهیه و تكثیر اعلامیه‌ها و نوارهای امام خمینی كه از نجف ارسال می‌شد، فعال بود. همچنین برگزاری جلسات تفسیر قرآن در مسجد رستم‌آباد كه در شب‌های شنبه هر هفته تشكیل می‌شد از دیگر فعالیت‌های ایشان بود كه شركت‌كنندگان در این جلسات پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در پست‌ها و سمت‌های حساس مشغول به كار شدند.
از دیگر فعالیت‌های شهید شاه‌آبادی، تشكیل صندوق ذخیره علوی بود كه این اقدام نیز در حل مشكلات مالی و اقتصادی خانواده افرادی كه در رژیم پهلوی به زندان می‌افتادند، كمك فراوانی می‌كرد. در واقع یكی از اهداف اصلی این صندوق، تقویت و پشتیبانی مالی انقلابیون بود.
اقدامات تبلیغی و مبارزات شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی بویژه از اوایل دهه 50 كه در واقع سال گسترش مبارزات انقلابیون بر ضد رژیم پهلوی محسوب می‌شد، دارای ابعاد وسیعی شد، به گونه‌ای كه از این مقطع به بعد ایشان 5 بار زندان و یك بار تبعید شد.
اولین مورد دستگیری شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی مربوط به سال 1352 می‌شود كه مامورین امنیتی پهلوی به سبب فعالیت‌های مخفی و علنی وی به منزل او ریختند و پس از بازرسی، تعدادی از كتاب‌های ایشان را ضبط كردند و شهید شاه‌آبادی نیز دو روز پس از آن با حكم بازپرس شعبه 5 دادستانی ارتش، به جرم اقدام علیه امنیت كشور دستگیر و راهی بازداشتگاه ساواك شد. وی پس از 3 ماه بازداشت و تحمل شكنجه‌های سنگین، در تاریخ 28/6/52 براساس رای دادگاه عادی شماره یك تهران، به یك سال حبس محكوم شد كه پس از اعتراض به آن، حكم مذكور به 4 ماه كاهش یافت. با این كه در اوایل آبان ماه 1352 حكم آزادی وی از زندان صادر شد، ولی همچنان تحت مراقبت‌های شدید ساواك قرار گرفت.
دومین زندان شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی پس از چند ماه آزادی از زندان اول و به دنبال حمایت بی‌شائبه وی از مرجعیت امام خمینی(ره) و ادامه مبارزات و فعالیت‌های وی بر ضد رژیم پهلوی صورت گرفت. به این ترتیب در بهمن 1353 مجددا از سوی ساواك دستگیر شد و در بازرسی از منزل وی دوباره كتاب‌هایی انقلابی به دست آمد. وی پس از 20 روز بازداشت موقت، به علت ناتوانی ساواك در اثبات اتهام‌های وارد شده، با حكم دادستانی ارتش در تاریخ 17/12/1353 از زندان آزاد شد.
سومین مورد زندانی شدن شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی مربوط به سال 1354 و اتهامی مبنی بر ارتباط با سازمان مجاهدین خلق می‌شود. به همین دلیل ماموران ساواك پس از آگاهی از این اتهام، به منزل وی ریختند و از آنجا یك دستگاه ماشین پلی‌كپی، مقدار زیادی اعلامیه، كتاب و نوار با موضوعیت سخنان امام، كشف و ضبط كردند، اما پس از حدود 2 ماه بازداشت، ساواك نتوانست اتهام ارتباط با مجاهدین خلق را ثابت كند و در آبان 1354 به قرار التزام عدم خروج از حوزه قضایی تهران، با حكم بازپرس دادستانی ارتش، از زندان آزاد شد.
شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی علنا در منابر علیه رژیم شاه سخن می‌گفت و نوارها و اعلامیه‌های امام را شخصا توزیع می‌كرد.
از دیگر سیاست‌هایی كه ساواك به منظور ایجاد ممانعت برای فعالیت‌های سیاسی انقلابیون، خصوصا روحانیون انقلابی در پیش گرفت، راهكار تبعید بود. به طوری كه هرگاه احساس می‌كرد نمی‌تواند از طریق بازداشت یا زندان، مانع ادامه فعالیت‌های آنها شود، به سیاست تبعید روی می‌آورد. در مورد شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی نیز پس از این كه ساواك متوجه شد ایشان بعد از هر بار آزادی از زندان، همچنان به فعالیت‌های تبلیغی خود بر ضد رژیم ادامه می‌دهد، این سیاست را مورد اجرا قرار داد. نمونه این فعالیت‌های تبلیغی و فرهنگی شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی در اواخر سال 54 و اوایل سال 55 بود كه نهایتا رژیم را وادار كرد در آذرماه 1355 ایشان را به مدت 3 سال به اقامت اجباری در مركز شهرستان بانه از توابع استان كردستان محكوم كند. پس از حضور شهید شاه‌آبادی در این منطقه، با وجود تصور ساواك و این كه تمامی اقدامات و روابط ایشان تحت كنترل شدید ساواك قرار داشت، ایشان روابط نزدیكی با علمای اهل تسنن برقرار نمود و آنها را به مبارزه با رژیم پهلوی دعوت می‌كرد. همچنین در این مدت به فعالیت‌هایی نظیر برگزاری كلاس‌های تعلیم و تفسیر قرآن برای جوانان و دانش‌آموزان این شهر اقدام كرد كه پس از مدت كوتاهی با ممانعت عوامل رژیم مواجه شد. در نهایت تلاش‌های شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی در نزدیك كردن مسلمانان شیعه و سنی، باعث شد تا ساواك ادامه حضور وی را در این منطقه به صلاح نداند و رژیم از ترس شورش اكراد این منطقه، تصمیم گرفت به تبعید ایشان پایان دهد و به همین سبب بعد از گذشت 6 ماه از مدت تبعید، حكم آزادی وی را در اردیبهشت 56 صادر كرد. مبارزات شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی اندكی بعد از
همچنین در طول سال‌های 56 و 57، در كلیه نامه‌ها و اعلامیه‌هایی كه در مناسبت‌های مختلف توسط علما و روحانیون تهران بر ضد رژیم پهلوی منتشر شد، نام شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی همواره به عنوان یكی از امضاكنندگان دیده می‌شود.
این كه از بازداشت در تبعیدگاه آزاد شد یعنی از سال 1356 جنبه علنی به خود گرفت و ایشان علنا در منابر علیه رژیم سخن می‌گفت و نوارها و اعلامیه‌های امام را نیز شخصا توزیع می‌كرد. وی همچنین از كسانی بود كه همراه شخصیت‌های مبارزی چون آیت‌الله بهشتی، استاد مطهری، دكتر باهنر، آیت‌الله موسوی اردبیلی، آیت‌الله مهدوی كنی، و آیت الله هاشمی رفسنجانی و ... از پایه‌گذاران اصلی جامعه روحانیت مبارز در این سال‌ها بود و همچنین به عنوان امام جماعت مسجد رستم‌آباد، مسوولیت یكی از مناطق هشت‌گانه تشكیلات جامعه روحانیت مبارز تهران را به عهده داشت.
همچنین در طول سال‌های 56 و 57، در كلیه نامه‌ها و اعلامیه‌هایی كه در مناسبت‌های مختلف توسط علما و روحانیون تهران بر ضد رژیم پهلوی منتشر شد، نام شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی همواره به عنوان یكی از امضاكنندگان دیده می‌شود. وی به همین سبب در 30/3/1357 بازداشت و برای بازجویی و اعمال شكنجه به كمیته مشترك ضدخرابكاری ساواك منتقل شد. سرانجام پس از تحمل شكنجه‌های سنگین در اواخر آبان 57 با رای شعبه 12 بازپرسی دادستانی ارتش از زندان آزاد شد.
2 هفته پس از آزادی از زندان، این‌بار نیز به دلیل ادامه مبارزات، در 12 آذر 57 دستگیر و به زندان باغشاه منتقل شد و در آنجا نیز زیر شدیدترین شكنجه‌های ساواك قرار گرفت. پس از آن هم به زندان اوین منتقل و ممنوع‌‌الملاقات شد. در نهایت در سوم بهمن 57 یعنی 9 روز قبل از ورود امام (ره) به تهران از زندان آزاد شد.
آزادی شهید آیت الله حاج شیخ مهدی شاه‌آبادی از زندان با آخرین روزهای حیات رژیم پهلوی مصادف شد و با اعلام خبر ورود امام به ایران، ایشان نیز با حضور در كمیته استقبال امام(ره) و اداره بیت ایشان و نیز ابلاغ فرمان امام مبنی بر لغو حكومت نظامی در 21 بهمن 57 و همچنین مساعدت در خلع سلاح كلانتری‌ها، پادگان‌ها و مهمات‌سازی‌ها و انتقال اسلحه و مهمات به نقاط امن و تشكیل و سازماندهی گروه‌های مردمی برای برقراری امنیت در كشور، فعالانه در امور مربوط به تشكیل حكومت نوپای اسلامی مشاركت داشتند.
ایمان حسین قزل ایاق
مجله پیام حوزه
کتاب استاد زاده
