تفسیر قرآن از زبان امام حسن عسکری (ع)

تفسیر  «الصراط الذین انعمت علیهم»

صدوق با سند خویش از حضرت امام حسن عسکری علیه السلام درباره آیه صراط الذین انعمت علیهم نقل کرده است که آن حضرت فرمود: یعنی، ما را به راه کسانی هدایت کن که بر آنان توفیق دادی که پیرو دین تو باشند و تو را اطاعت کنند و آنان کسانی اند که خداوند فرموده است: و هرکس خداوند و پیامبرش را اطاعت کند، پس آنان با کسانی اند که خداوند برآنان نعمت داده است، از پیامبران، صدیقان، شهیدان و صالحان، و اینان همراهان خوبی اند.

این عینا از امیرمومنان حضرت علی علیه السلام نیز حکایت شده است.

و سپس فرمود: اینان کسانی نیستند که با ثروت و تندرستی برایشان نعمت داده شده، هرچند همه اینها نعمتی آشکار از خداوند است، آیا نمی بینی که صاحبان چنین نعمت هایی گاهی هم کافران و فاسقانند؟

شما را نخوانده اند که دعا کنید و به راه آنان هدایت شوید، بلکه فرمان یافته اید دعا کنید تا به راه کسانی هدایت شوید که بر آنان نعمت داده شده است. با ایمان به خدا و تصدیق پیامبرش و ولایت نسبت به محمد و خاندان پاک او و یاران نیکوکار و برگزیده اش و با تقیه ای نیک که به سبب آن از شر بندگان خدا در امانو از افزایش گناهان و کفر دشمنان خدا سالمبمانید، به اینکه با آنان مدارا کنید و ایشان را به آزار خود و آزار مومنان تحریک نکنید و با معرفت نسبت به حقوق برادران مومن، چرا که هیچ بنده ای از زن و مرد نیست که با محمد و خاندان محمد صلی الله علیه و آلهدوستی کند و با دشمنانشان دشمنی ورزد، مگر آنکه دژی استوار و سپری محکم در برابر عذاب الهی فراهم ساخته است. و هیچ بنده و کنیزی نیست که به بهترین صورت با بندگان خدا مدارا کند و به سبب این مدارا، نه وارد یاطل شود و نه از حق برون رود؛ مگر آنکه خداوند؛ نفس او را تسبیح قرار می دهدو کارش را رشد می دهد و به او به خاطر شکیبایی بر پوشیده داشتن راز ما و بر تحمل خشم بر آنچه از دشمنان ما می شنود، پاداش کسی را می دهد که در راه خدا به خون خویش آغشته است.

و هیچ بنده ای نیست که خود را به رعایت حقوق برادرانش وادارد و برای ادای حقوقشان تالاش کند و در حد توان با آنان کنار آید و با بخشودن آنان، از آنان خرسند شود و لغزش های آنان را به زیان آنان برنشماردو از آن ها درگذرد، مگر آنکه خداوند در روز دیدارش با او به وی خطاب کند: ای بنده من! حقوق برادرانت را ادا کردی و حقوقی را که تو بر آنان داشتی بر نشمردی، پس من به چنین گذشت و بزرگواری که تو کردی بخشنده تر و شایسته ترم، پس امروز به حقی که تو را به آن وعده دادم وفا می کنم و از احسان گسترده ام بر تو می افزایم و کوتاهی تو را در برخی حقوق خودم بر تو حساب نمی کنم.

فرمود: پس خداوند آنان را به محمد و خاندانش ملحق می کند و او را در زمره بهترین پیروانش قرار می دهد.

سپس فرمود: پیامبر خدا علیه السلام روزی به یکی از یارانش فرمود: ای بنده خدا، به خاطر خدا دوست بدار، به خاطر خدا دشمن بدار،به خاطر خدا دوستی کن و به خاطر خدا دشمنی کن؛ چرا که جز با این، نمی توان به ولایت خدا رسید و کسی طعم ایمان را نمی چشد، هرچند نماز و روزه اش بسیار باشد، مگر آنکه چنین باشد. امروز بیشتر دوستی ها و برادری هایتان با مردم به خاطر دنیاست، بر سر دنیا با هم دوستی و دشمنی می کنید و این هرگز از (عذاب) خدا بی نیازتان نمی کند.

آن شخص گفت: ای رسول خدا! پس کجا بدانم که به خاطر دوستی و دشمنی کرده ام؟ دوست خدا کیست که با او دوستی کنم و دشمن او کیست که با او دشمنی کنم؟

پیامبر خدا صلی الله علیه و آله وسلم به علی علیه السلام اشاره کرد و فرمود: او را می بینی؟ گفت: آری.

فرمود: دوست او دوست خداست، پس با او دوستی کن و دشمن او دشمن خداست، پس دشمن او را دشمن بدار، با دوست او دوستی کن. هر چند قاتل پدر (وفرزندت) باشد و با دشمنش دشمنی کن، هر چند پدرت یا فرزندت باشد.