رؤیایی كه رنگ واقعیت به خود نمی‌گیرد
«میلیونر زاغه‌نشین» فیلم منتخب اسكار امسال كه قصه زاغه‌نشینان شهر بمبئی كه مركز سینمایی هند یعنی بالیوود در آن قرار دارد را تعریف می‌كند، در سطح بین‌المللی با موفقیت‌های مالی و انتقادی خیلی زیادی روبه‌رو شده است اما موفقیت‌های خرد و كلان این فیلم نمی‌تواند هیچ كمكی به صنعت سینمای هند و وضعیت اقتصادی آن بكند.
وضعیت جدول گیشه نمایش سینماهای هند، امسال در بدترین حالت خود بوده و سطح فروش بسیار پایین محصولات آن، حكم یك ركورد بد را برای سینمای آن داشته است. حتی مطرح شدن زیاد هند و سینمای آن در هالیوود طی یكی، دو ماه گذشته (با موفقیت فیلمی كه بسیار ارزان‌قیمت ساخته شد و توانست 8جایزه اسكار را از آن خود كند) نتوانست عاملی برای موفقیت سینمای این كشور آسیایی در بازار داخلی باشد.
میزان خرید بلیت سینما از سوی تماشاگران در 2ماه سال جدید میلادی، در پایین‌ترین حد خود بوده است. در ماه فوریه تماشاگران سینما مبلغ 430میلیون روپیه (معادل 13میلیون دلار) خرج بلیت سینما كردند كه این رقم بسیار پایینی است. این در حالی است كه در ماه دسامبر، آنها 89 میلیون دلار پول صرف خرید بلیت كرده بودند.
انتشار گزارش‌های اقتصادی درباره وضعیت بد گیشه فروش سینماهای هند كه روزنامه معتبر تایمز آو ایندیا اولین نشریه‌ای بود كه آن را منتشر كرد، باعث سروصدا و نگرانی خیلی زیادی در صنعت سینمای این كشور شده است. برای سینمایی كه اكثر تماشاگران آن را فقرای شهری یا روستایی تشكیل می‌دهند، مشكلات اقتصادی می‌تواند به معنی آن باشد كه آنها سینما (و سنت فیلم‌دیدن) را از فهرست ضروریات روزمره زندگی خود حذف خواهند كرد.
بحران اقتصادی عظیم وال‌استریت آمریكا در سال گذشته میلادی تاثیرات منفی خود را بر بازار جهانی و از جمله كشور پرجمعیت هند می‌گذارد. به گفته كارشناسان مسائل اقتصادی، بازار هند و اقتصاد آن كم‌كم تاثیرات بحران اقتصادی وال‌استریت را به نمایش می‌گذارد.
از زمان موفقیت مالی و انتقادی «میلیونر زاغه‌نشین»، اهل فن و تحلیلگران اقتصادی و سینمایی چیزی كمتر از شكوفایی مالی و انتقادی برای بالیوود را پیش‌بینی نمی‌كردند. آنها اعتقاد داشتند سینمای بالیوود به مدد این موفقیت جان تازه‌ای می‌گیرد و در همان حال همكاری‌های مشترك بین شركت‌های فیلمسازی داخلی و كمپانی‌های سینمایی بین‌المللی - و به ویژه هالیوودی - گسترش می‌یابد. در چنین شرایطی فیلم‌های هندی هم در داخل كشور و هم خارج از آن خواستاران زیادی پیدا می‌كند و حتی صنعت توریسم (و این بار برای دیدار از زاغه‌های هند و نه بناهای تاریخی معروف و كهنسال آن!) رونق تازه‌ای به خود خواهد گرفت.
اما تحلیل‌های جدید می‌گوید كه خوشبینی اهالی بالیوود و پیش‌بینی‌های آنان درست نبوده و در آینده نزدیك نباید به آن اتفاقات خوش (كه هیچ‌یك رخ نداده است) دل خوش كرد. در شرایطی كه شیطنت‌های بازیگران نوجوان «میلیونر زاغه‌نشین»، فروش این فیلم را در سطح بین‌المللی به 230 میلیون دلار رسانده است (فراموش نكنیم این فیلم كه توسط دنی بویل - فیلمساز انگلیسی- كارگردانی شده، هزینه تولیدی 15میلیون دلاری داشته است) سهم تماشاگران هندی از این موفقیت فقط 6میلیون دلار بوده است. فیلم در 2نسخه هندی و انگلیسی‌زبان در هند اكران عمومی شد و هندی‌ها فقط از نسخه هندی‌زبان آن استقبال كردند. اما همین گروه تماشاگران، در 2ماه اول سال از اكثریت قریب به اتفاق محصولات داخلی هم استقبال نكردند.
عدم استقبال زیاد تماشاگران هندی از «میلیونر زاغه‌نشین» را شاید بتوان این‌گونه توجیه كرد كه فیلم حال و هوایی رئال دارد و قالب جادویی فیلم‌های پررنگ و حادثه بالیوودی را رعایت نكرده است. اما بقیه فیلم‌های هندی كه به پیروی از این قالب تولید شده‌اند، چرا با استقبال تماشاگران روبه‌رو نشدند؟
راجیو ماساند - منتقد فیلم و تحلیلگر صنعت سینمای هند- در این رابطه می‌گوید كه معمولا در 3ماه اول سال سینمای هند به صورت طبیعی، فروش فیلم‌ها خیلی خوب نیست و حركت اقتصادی صنعت سینما كند است. اما آنچه امسال رخ داده، یك اتفاق تازه است و نشان می‌دهد كه تماشاگران سینما نسبت به انتخاب‌های خود بسیار حساس و دقیق هستند و فیلم‌ها را با احتیاط كامل انتخاب می‌كنند. اما چرا چنین اتفاقی افتاده است؟ به گفته او «وضعیت اقتصادی مردم، مسئولیت اصلی را در این رابطه به صورت كامل در اختیار دارد».
ماساند هم مثل بسیاری از تحلیلگران اقتصادی دیگر اعتقاد دارد كه وضعیت خراب جدول گیشه فروش سینماها، نه‌فقط انعكاسی است از خراب بودن وضعیت اقتصادی (كه طی ماه‌های اخیر باعث بیكار شدن عده زیادی از مردم شده است) بلكه در بی‌محتوا بودن فیلم‌هایی نیز ریشه دارد كه هر هفته اكران عمومی می‌شوند.
البته عدم استقبال تماشاگران هندی از فیلم‌های سینمایی، شامل محصولات هالیوودی نیز می‌شود. در این مورد می‌توان گفت دوستداران سنتی سینمای بالیوود، هنوز نتوانسته‌اند ذائقه تماشای فیلم‌های هالیوودی را پیدا كنند و ترجیح می‌دهند كه بیننده محصولات داخلی خود باشند تا فیلم‌هایی كه از فرهنگ هندی دور است. عدم همراهی بینندگان با این نوع فیلم‌ها را باید در این رابطه جست‌وجو كرد و توضیح داد.
این در حالی است كه تقریبا اكثریت كمپانی‌های بزرگ فیلمسازی از قبیل یونیورسال، والت دیزنی، سونی و برادران وارنر، طی 18ماه گذشته همكاری مشترك خود را با همتایان هندی‌شان شروع كرده‌اند. آنها بیش از 1.5 میلیارد دلار در این كشور آسیایی سرمایه‌گذاری كرده و برخی از فیلم‌های هندی را به صورت مشترك با طرف هندی تولید می‌كنند. یكی از اولین فیلم‌هایی كه در این رابطه ساخته شد و به نمایش عمومی درآمد «چاندینی چوك به هند» نام دارد كه یك كمدی اكشن رزمی است.
كمپانی برادران وارنر در یك همكاری مشترك با تهیه‌كنندگان هندی، این فیلم را با بازی آكشی‌كومار كه بازیگری قابل سرمایه‌گذاری است تولید كرد. این فیلم، ماه گذشته با سروصدای فراوان در هند، آمریكا و چند كشور دیگر اكران عمومی شد ولی حاصل كار، شكست تجاری در خاك هند بود. نكته‌ای كه برخی از تحلیلگران اقتصادی سینما درباره‌اش صحبت می‌كنند، این است كه سینماهای هند، جز در مورد فیلم آكشی‌كومار، هیچ فیلمی را با حضور ستارگان مطرح و محبوب سینما اكران عمومی نكرده‌اند.
در اكثر فیلم‌های اكران شده، بازیگران جوان یا معمولی بازی داشته‌اند و ظاهرا تماشاگران سینما، منتظر نمایش عمومی فیلم‌هایی هستند كه بازیگران معروف در آنها در نقش اصلی ظاهر شده‌اند. این تحلیل چندان هم غلط نیست. در 2ماه اخیر فیلمی كه بازیگر اصلی آن آمیتاب باچان، هریتیك روشن، آیشواریا رای باچان یا یكی از 3 خان معروف سینمای هند (عامر، شاهرخ و سلمان) باشد، اكران عمومی نشده است. اما باز جای طرح این سؤال هست كه آیا فیلم‌های جدید این گروه از بازیگران هم با استقبال تماشاگران سختگیر روبه‌رو خواهد شد؟
هم شاهرخ‌خان و هم هریتیك روشن، بازیگران مهمان فیلم‌های «بیلوی آرایشگر» و «خوش‌شانسی اتفاقی» بودند ولی هر 2فیلم در نمایش عمومی شكست تجاری خوردند. سینماهای هند در 2ماه اول سال2008 شاهد اكران عمومی «ستاره‌های روی زمین» (عامرخان) و «جودا و اكبر) (هریتیك روشن و آیشواریا رای باچان) بودند. هر 2فیلم هم فروش خوبی در گیشه نمایش داشتند. اما با توجه به وضعیت بسیار خراب جدول گیشه نمایش در سال جاری، حتی تهیه‌كنندگان فیلم‌های مطرح و پرسروصدا هم از اكران عمومی كارهای خود هراس دارند.
سینمای هند كه سالانه حدود 100فیلم جدید سینمایی (كه بازیگران مشهور در آنها حضور دارند و در بالیوود- مركز سینمایی هند- تولید می‌شوند) روانه پرده سینماها می‌كند، سال گذشته میلادی 125فیلم روی پرده سینماها داشت. از این بین، حدود 15فیلم آنها با فروش خیلی خوبی روبه‌رو شدند و حدود 20فیلم دیگر یا فروش متوسطی داشتند یا نمایش موفقیت‌آمیزی در مولتی‌پلكس‌ها یا برخی ایالت‌های هند داشتند.
این وضعیت باعث شد كه تحلیلگران اقتصادی سینما سال 2008 را سالی خوب و پربار برای صنعت سینمای هند ارزیابی كنند. این موفقیت در شرایطی نصیب سینمای این كشور پرجمعیت آسیایی شد كه حوادث تلخ تروریستی شهر بمبئی، باعث تعطیلی یك ماهه سینماهای این شهر (قسمت مهمی از فروش كلی جدول گیشه سینماهای هند از این شهر تامین می‌شود) و برخی شهرهای دیگر شد. تاثیر این حادثه تلخ بر مردم عادی به قدری زیاد بود كه كسی رغبت تماشای فیلم‌هایی سینمایی را نداشت.
رشد 12درصدی فروش فیلم‌ها در هند، فروش كلی فیلم‌های سینمایی این كشور در سال2008 را به 1.6 میلیارد دلار رساند. بخش مهمی از این موفقیت در ماه پایانی سال و با نمایش عمومی كارهای جدید عامرخان و شاهرخ‌خان به دست آمد.
برخلاف نظر تحلیلگرانی كه عقیده داشتند صنعت سینمای هند در سال 2009 با شكوفایی بیشتری در جدول گیشه نمایش روبه‌رو خواهد بود، این جدول گیشه این‌روزها سردتر و بی‌رونق‌تر از همیشه است. تاران آدارش- تحلیلگر سایت سینمایی ایندیانا اف‌ام- می‌گوید برخلاف مدتی قبل كه حتی فیلم‌های كم‌ارزش هم حداقل یك هفته به نمایش عمومی خود ادامه می‌دادند، این نوع فیلم‌ها در حال حاضر حتی برای یك روز هم روی پرده سینماها دوام نمی‌آورند.
آیا در روزهای آینده سینماهای هند شاهد نمایش عمومی فیلمی خواهند بود كه برای مدتی طولانی به نمایش عمومی خود ادامه دهد و در جلوی سینماهای نمایش‌دهنده آن، صف‌های طولانی بسته شود؟ این رویایی است كه صنعت سینمای هند هر شب خواب آن را می‌بیند و امیدوار است كه صبح روز بعد رنگ واقعیت به خود بگیرد.
منبع : همشهری
تنظیم برای تبیان : مسعودرضا عجمی
