ای نامه كه می روی به سویش ...

به راستی زبان و امكان برقراری ارتباط با دیگری - دیگران یكی از مواهبی است كه انسان از آن برخوردار است  و به همان میزان از آن غافل . زبان ، كلمات ، نوشته ها همه اسباب برقراری ارتباط انسان با جامعه همنوعان اوست ، همه اینها گردآمده اند تا براجتماعی بودن انسان صحه بگذارند.  بر همین اساس همزمان با تشكیل حكومت و یا دولت به معنای واقعی آن واحد یا سازمانی كه با بهره گیری از امكانات آن زمان سرعت مبادله اخبار و برقراری ارتباط را فراهم می كرد ، تشكیل شد . اولین حكومت و دولت منسجم در دنیای باستان حكومت هخامنشی بود كه در وسعتی برابر با آنچه امروز خاورمیانه خوانده می شود ، اعمال  قدرت و نفوذ می كرد . این پهنه گسترده و لزوم سرعت در انتقال مراسلات ایجاد دیوان ویا به تعبیر امروزی اداره ای را در این امپراتوری الزامی كرد. یكی از شاخه های اداری در این حكومت " برید " بوده كه تا دوره اسلامی و با همان عنوان فارسی خود منتقل شده است ، به طوری كه در دوره خلفای عباسی و حكومت های نیمه مستقل ایران پس ازاسلام نیز دیوان برید یكی از دیوان های بسیار مهم در این حكومت ها محسوب می شده است و مردان بزرگی  چوننظام الملك ( وزیر الپ ارسلان و ملكشاه سلجوقی ) در سیاستنامه خود یكی از نشانه های دولت قوی و مقتدر را دیوان برید كارآمد و سریع می داند.  در دوره هخامنشی برای كارآمدی این دیوان" جاده شاهی " به طول 2736كیلومتر احداث شده بود كه شهر شوش ( یكی از چندین تختگاه هخامنشی ) را به " اِفِس " در منتهی الیه شبه جزیره آناتولی بركناره ی دریای اژه متصل می كرد . در طول این مسیر " صد ودوازده چاپارخانه ی مجهز به اسبان تازه نفس برای پیك های شاهی ( وجود ) داشت آنان این مسیر را طی یك هفته می پیمودند در حالی كه مسافران عادی 90 روزه آن را طی می كردند"( تاریخ ایران باستان – دكتر شیرین بیانی )  گرچه این تشكیلات و امكانات تنها برای رساندن فرمان های شاهی در نظر گرفته شده بود ، ولی می توان آن را نمونه ابتدایی وزارت پست كنونی در نظر گرفت . این تشكیلات همزمان با به قدرت رسیدن داریوش اول هخامنشی معمول و برقرار شد . تشكیلات برید در طول زمانی  بیش دو هزار و سیصد سال با اسامی و عناوین مختلف همچنان ادامه یافت ولی تنها در انحصار دولت بود و مردم اجازه استفاده از پیك ها را برای ارسال نامه های خویش نداشتند . تا اینكه ارسال نامه ها به صورت چاپار یا سواران تیزرو در عهد قاجار نو شد و "امیر كبیر در دوران صدارت خود ، با ایجاد اداره پستی در خطوط مختلف ، برقراری نرخ یكسان برای مرسولات پستی و تاسیس ایستگاه های نامه رسانی در فواصل معین ، پست را از صورت انحصاری دولتی خارج ساخت و امكان استفاده از آن را برای ارسال و دریافت نامه ها با پرداخت فقط 5 شاهی در اختیار امور قرار داد. " در این دوره تا چاپ و انتشار تمبر از كاغذهای پستی نشان دار استفاده می شد تا اینكه " اولین تمبر ایران در سال 1275 ق چاپ و به جریان گذاشته شد ."  از این پس الصاق تمبر به عنوان هزینه ارسال مراسلات بر روی نامه ها الزامی شد .

 در سال 1297 ق اداره پست تبدیل به وزارت پست شد كه اولین وزیر آن " امین الملك"  و " مخبرالدوله" وزیر تلگراف بود . برای سامان دهی به امور نامه ها وبسته های پستی بین المللی ، 22 كشور در سال 1874 میلادی در شهر برن (سوییس )   نخستین كنگره پستی را تشكیل داده ، اتحادیه جهانی پست را بنیان نهاد ند . كشور ایران نیز سه سال بعد یعنی در سال 1877 میلادی به این اتحادیه پیوست و با مشاركت در تبادل اطلاعات پستی كشورها با یكدیگر و ارائه تجربیات خود به استفاده از دستاوردهای جدید فناوری در صحنه بین المللی پرداخت .حمل و نقل هوایی پست در سال1304 طی قراردادی به یك شركت هوانوردی آلمانی كه شعبه ای در تهران دایر كرده بود ، واگذار شد. امروزه دیگر ارسال مراسلات به شكل سنتی آن تنها بخشی از وظایف وزارت خانه عریض و طویلی است كه با نام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات جایگزین وزارت پست و تلگراف و تلفن گذشته شده است و شامل شركت های: پست ، مركز سنجش از دور (GIS) ، خدمات هوایی پیام ، پست بانك ، مركز تحقیقات مخابرات ، مخابرات و موزه پست و مخابرات است .

شاید بسیاری از شهروندان تهرانی ندانند كه در شمار موزه ها و گنجینه های تهران ،موزه پست و مخابرات نیز وجود دارد . این گنجینه هم اكنون در ساختمان قدیمی اداره پستواقع در خیابان امام خمینی واقع و در بهمن ماه سال  1369 تاسیس شده است .بنای این ساختمان كه یكی از ساختمان های زیبای حوالی میدان امام استدر سال 1307 ق در زمان وزارت "صور اسرافیل " آغاز شد و در سال 1313 خورشیدی پست ایالتی تهران به آنجا انتقال یافت . دراین موزه ابزار و وسایل ادارات پست در گذشته به نمایش گذاشته شده است به عبارت دیگر گوشه هایی از تاریخ پست و مخابرات و مجموعه ارزشمندی از تمبرهای منتشر شده در ایران را می توان در این گنجینه ( موزه ) مشاهده كرد . ماكت هایی از نامه رسانی به سبك قدیم و ابزار و وسایل متعلق به آن دوره در این موزه در معرض بازدید علاقمندان قرار دارد. برای آشنایی با تاریخچه پست در كشورمان این گنجینه كمك شایانی خواهد بود .