"راه آبی ابریشم" ، اوج دوران دریانوردی ایران
"راه آبی ابریشم" روایتی از دوران اوج دریانوردی ایران است
فیلم سینمایی "راه آبی ابریشم" پنجمین پروژه محمد بزرگ‌نیا این روزها در قشم فیلمبرداری می‌شود و روایتی از اوج تاریخ دریانوردی ایرانیان در قرن چهارم هجری قمری است.
به گزارش خبرنگار مهر، ساعت نزدیک دو بعدازظهر شنبه سوم اسفند بود که به جزیره قشم رسیدیم. وقتی از هواپیما پیاده شدیم، هوا گرم و کمی شرجی بود. همین توقف چند لحظه‌ای در محوطه فرودگاه کافی بود تا حس کنی گروه تولید فیلم "راه آبی ابریشم" که در جزیره قشم مستقر هستند چطور توانسته‌اند با این هوا نزدیک به چهار ماه در جزیره زندگی کنند.
با حسین اکبری جانشین تولید پروژه در فرودگاه روبرو شدیم. او همان ابتدا از منتفی شدن فیلمبرداری فیلم در روز خبر داد و گفت: دریا طوفانی است و شرایط جوی باعث می‌شود از امروز برای مدتی سکانس‌های شب را فیلمبرداری کنیم. خوشبختانه بازیگرانی چون بهرام رادان، رضا کیانیان، داریوش ارجمند، پگاه آهنگرانی، مهدی میامی در جزیره هستند و کار حدود ساعت هشت شب در اسکله درگهان آغاز می‌شود.
فرودگاه حدود 50 کیلومتر از شهر دور بود و اکبری در طول راه برای ما از شرایط تولید گفت: کار آذرماه کلید خورد و حدود چهار ماه است در این جزیره هستیم و تنها چند روز برای استراحت به تهران رفتیم. این روزها هوا به نسبت ماه‌های دی و بهمن کمی گرم‌تر و به قول اهالی جزیره بهار شده است.
وی ادامه داد: امروز قرار بود صحنه‌های مربوط به شهر مسقط را که دکورهای آن در اسکله شهر درگهان است، فیلمبرداری کنیم که به دلیل جزر و مد دریا و شرایط آب و هوایی فعلاً این امر امکانپذیر نیست.
بعد از کمی استراحت، حدود ساعت 19 همراه اکبری راهی بندر درگهان که کمی از قشم دور است، شدیم تا به گروه فیلمبرداری بپیوندیم. شب بود و دریا آرام و سکوتی زیبا جزیره را فرا گرفته بود. حسن بشکوفه تهیه‌کننده فیلم به دلیل تأخیر هواپیما هنوز به قشم نرسیده بود، اما مابقی گروه مشغول کار در صحنه بودند.
وارد محوطه شدیم که یک اسکله قدیمی بود. گروه برای اسکان چند ماهه خود ساختمانی را شامل آشپزخانه، کارگاه‌های دوخت لباس، گریم، ساخت دکور و... بازسازی کرده‌اند. در سمت چپ ساختمان با اینکه شب بود دکورهایی دیده می‌شد و دروازه‌ای میان شهر و اسکله بنا شده بود. به گفته بشکوفه این طراحی دکور متعلق به دوران آل بویه و قرن چهارم هجری است.
وقتی نزدیک صحنه شدیم دو کشتی که بوم نام داشتند در کنار اسکله لنگر انداخته بودند. صحنه‌ای زیبا بود و احساس می‌کردی مشابه این گونه کشتی‌ها را تنها در فیلم‌ها دیده‌ای. در عرشه کشتی بزرگی متعلق به ناخدا سلیمان (داریوش ارجمند)، بادبانی قرار داشت که بالای آن پرچمی با حروف خاص نصب شده بود.
کشتی ناخدا سلیمان تقریباً از سه طبقه چوبی تشکیل شده بود که گروه تولید در قسمت بالای آن مشغول آماده کردن صحنه برای شروع کار بودند. قرار بود آن شب صحنه‌های مربوط به جزئیات پرتاب گوی‌های آتشین توسط منجنیق گرفته شود. در کنار این کشتی، کشتی کوچکی قرار داشت که متعلق به دزدان دریایی بود.
در قسمت ساحل اسکله نزدیک به نوک کشتی یک داربست برای نصب پروژکتور و کمی عقب‌تر از آن داربستی دیگر برای نورپردازی بر روی زمین نصب شده بود. این دو پروژکتور باعث می‌شدند در تاریکی همه چیز دیده شود. در نزدیکی همین داربست‌ها محمد بزرگ‌نیا کارگردان به همراه چند نفر از گروه تولید نشسته بودند.
با مصطفی احمدی دستیار و برنامه‌ریز کارگردان آشنا شدیم. چهره آفتاب‌سوخته و تیرگی پوست صورت بزرگ‌نیا و احمدی بیشتر از دیگران دیده می‌شد.
بعد از مدتی بزرگ‌نیا وارد کشتی شد و به گروه در طبقه آخر کشتی پیوست. او فریادی بلند زد (مصطفی کمی بادبان را تغییر بده). هنوز همه در حال تغییرات بر روی صحنه بودند که داریوش ارجمند با چهره گریم شده و بعد از وی مهدی میامی (قیس) وارد صحنه شدند.
آن شب چون صحنه فیلمبرداری پرتاب گوی‌های آتشین به سمت دزدان دریایی بود و تمام کشتی هم از چوپ ساخته شده بود، گروه تولید از ماشین آتش‌نشانی برای خطرات احتمالی کمک گرفتند. گریم بازیگران هم تمام شد و سعید ملکان چهره‌پرداز جوان و حرفه‌ای سینما که کار خوبش را در پروژه "فرزند صبح" بهروز افخمی دیده بودم، وارد صحنه شد.
بهرام رادان (شازان ابن یوسف) هم این بار با چهره گریم شده و متفاوت بر سر صحنه حاضر شد. شخصیتی که رادان ایفا می‌کند، کتابت ره‌نامه این سفر را بر عهده دارد.
صحنه تقریباً آماده شده بود و به دلیل سنگین شدن کشتی، ما به همراه تعدادی از بچه‌های گروه ترجیح دادیم کار را از ساحل دنبال کنیم.
با فریاد "صدا، دوربین، حرکت" بزرگ‌نیا کاردر طبقه آخر کشتی آغاز شد. ارجمند به همراه رادان و میامی پشت منجنیق قرار داشتند و قرار بود با دستور ناخدا سلیمان، گوی‌ها پرتاب شود. ارجمند با صدای بلند گفت: (یک دست به راست... خوبه) و فرمان کات بزرگ‌نیا.
برداشت دوم این صحنه تکرار شد و دوباره صدای داریوش ارجمند شنیده شد (یک دست به راست.... خوبه). دوباره با نظر بزرگ‌نیا تغییراتی در صحنه حاصل و گریم بازیگران نیز ترمیم شد. هوا کمی سرد شده بود و از همان جا که گروه مشغول فیلمبرداری بود صدای ناخدا سلیمان شنیده می‌شد: (دوباره... نیم دست به راست...)
دریا آرام بود و کسی به غیر از ما و گروه تولید در این اسکله نبود. صدای ارجمند در دریا پیچیده و بعد از لحظه‌ای گم می‌شد. در فاصله صحبت کردن گروه برای گرفتن صحنه، با دیگر خبرنگاران داخل دکور شهر بندری سیراف شدیم. هر چند شب بود اما مشخص بود چه صحنه‌هایی پیش از آن در این مکان گرفته شده است.
تمرین‌ها نهایی شد و دوباره ناخدا سلیمان پشت منجنیق قرار گرفت. سمت راست وی میامی (قیس) و سمت چپش رادان ( شازان ابن یوسف) قرار داشتند. این بار گفت: (روشن کن... بزن...)
حسن بشکوفه تهیه‌کننده برجسته و حرفه‌ای سینما و تلویزیون که کار تهیه این پروژه را برعهده دارد به گروه اضافه شد. او بعد از کمی رسیدگی به بچه‌های گروه، توضیحاتی به ما ارائه کرد. بشکوفه از مشکلات فیلمبرداری شروع کرد: عید نوروز این جزیره پر از میهمان است و به همین دلیل مردم از نیمه دوم اسفند به پیشواز عید می‌روند. آخرین زمانی که می‌توانیم در قشم بمانیم تا نیمه‌های اسفند است.
وی افزود: ناگزیریم بخش‌های دریایی را تا 23 اسفند در این شهر فیلمبرداری کنیم. به همین دلیل باید از تمام زمانی که در اختیار داریم نهایت استفاده را بکنیم.
بشکوفه درباره صحنه‌های بندر مسقط که قرار بود در روز گرفته شود و فعلاً به زمانی دیگر موکول شده، گفت: مسقط اولین بندری است که دکورش را زدیم. بخش دیگر آن نیز در شهرک سینمایی غزالی گرفته می‌شود که مربوط به صحنه‌هایی چون بازار برده‌فروشی و ... است. هم‌اکنون در حال ساخت دکور این صحنه‌ها در تهران هستیم.
وی ادامه داد: ادامه فیلمبرداری در تهران بعد از یک هفته تعطیلی عید نوروز از سر گرفته می‌شود و سعی می‌کنیم تا نیمه اول فروردین این سکانس‌ها را فیلمبرداری کنیم. پس از آن نیز به چین و شانگهای می‌رویم و 10 تا 15 روز آنجا فیلمبرداری داریم. در آن شهر دربار فغفور چین را می‌گیریم و بعد راهی تایلند می‌شویم. حدود یک تا یک ماه و نیم کار را در این کشور دنبال می‌کنیم و سعی داریم بعد از عید تدوین را آغاز کنیم.
این تهیه‌کننده سینما درباره صحنه‌های دیگر آن شب که مربوط به جنگ با کشتی دزدان دریایی بود، گفت: صحنه امروز رویارویی و جنگ با یکی از کشتی‌های دزدان دریایی است. البته صحنه‌های جنگ پیش از این گرفته شده و جزئیات آن سکانس امشب فیلمبرداری می‌شود. ما حدود 40 دزد دریایی داریم که مردمی از اهالی خوزستان در آن به ایفای نقش می‌پردازند.
وی درباره کشتی‌های ادریس و سلیمان گفت: یکی از این کشتی‌ها متعلق به ناخدا ادریس است. رضا کیانیان نقش او را ایفا می‌کند. این کشتی‌ها که به بوم معروف هستند، با هم حرکت می‌کنند و قرار است محموله بازرگانان ایرانی را به چین حمل کنند. حدود سه ماه آماده‌سازی آنها به طول انجامیده و تمام وسایلی که در این کشتی برای ساخت استفاده شده از هند و دبی به ایران وارد کرده‌ایم.
بشکوفه ادامه داد: قصه در بندر سیراف اتفاق می‌افتد که یکی از آبادترین شهرها بوده است. سیراف جایی نزدیک به عسلویه است که در کتاب‌های تاریخی از آن به عنوان یکی از شهرهای آباد زمان خود یاد شده است. دکورهای این محوطه مربوط به بندر سیراف است که به اسکله منتهی می‌شود و هم اکنون فیلمبرداری آن به پایان رسیده است.
وی درباره دوبله پروژه سینمایی "راه آبی ابریشم" گفت: صدابرداری سر صحنه انجام می‌شود اما کار را دوباره دوبله خواهیم کرد. در این فیلم از چند زبان استفاده می‌کنیم و حضور بازیگران خارجی نیز یکی دیگر از دلایل ما برای دوبله است. سعی می‌کنیم این فیلم برای حضور در بیست و هشتمین جشنواره فیلم فجر آماده نمایش شود.
وی درباره نقش بازیگران این پروژه سینمایی و داستان فیلم گفت: امشب رضا کیانیان و پگاه آهنگرانی بازی ندارند. داستان فیلم هم در قرن چهارم هجری و اوج تاریخ دریانوردی ایرانیان می‌گذرد. شازان ابن یوسف که به تحصیل علم نجوم در دارالعلم شیراز مشغول است، پیشنهاد شغل کتابت یک کشتی را می‌پذیرد و همراه کشتی‌های سلیمان و ادریس به سفری دشوار و ناممکن می‌رود. او از حوادث و ماجراهای این سفر ره‌نامه می‌نویسد.
بشکوفه در پایان درباره چگونگی پیدا کردن این مکان برای فیلمبرداری در قشم گفت: اینجا اسکله درگهان است که هم اکنون فعالیتی در آن انجام نمی‌شود. تمام اسکله‌های جنوب کشور فعال هستند و امکان کار در آنها نیست، اما خوشبختانه توانستیم اینجا را پیدا کنیم. این مکان متعلق به سازمان عمران قشم است و ما داخل آن را بازسازی کردیم تا بتوانیم به عنوان کارگاه از آن استفاده کنیم.
وی خاطر نشان کرد: با توافق‌های صورت گرفته قراراست این دکورها به همین شکل اینجا باقی بماند و رستورانی در آن بنا شود تا جاذبه توریستی ایجاد کند.
بعد از صحبت‌های ما با حسن بشکوفه، بچه‌های تدارکات به شام دعوتمان کردند. سر میز همه گرم و صمیمی بودند و به دعوت تهیه‌کننده بزرگ‌نیا، ارجمند و میامی برای صرف شام سر میز ما آمدند. در تمام این مدت همه درباره جشنواره فجر و حواشی آن گفتگو می‌کردند و ... به گفته عوامل گروه، محمد بزرگ‌نیا از زمانی که کار را کلید می‌زند تا وقتی که به اتمام برسد، ترجیح می‌دهد درباره آن صحبتی نکند. ما هم به همین دلیل نتوانستیم از صحبت‌های وی استفاده کنیم.
ساعت 12 شب بعد از بازدید کارگاه‌های ساخت دکور، گریم و دوخت لباس به هتل برگشتیم، اما گروه هنوز مشغول کار بودند. روز بعد ساعت یک بعد از ظهر دوباره به صحنه رفتیم تا بتوانیم از روشنایی روز استفاده کرده و دکور و کشتی‌ها را با دقت بیشتر ببینیم. البته چون گروه شب قبل تا سه بامداد مشغول کار بود، در این ساعت استراحت می‌کردند و مانند شب قبل، شب کار بودند.
وارد کشتی شدیم و با دقت تمام صحنه‌های مربوط به شهر سیراف را دیدیم. کاظم فریبرزی دکوراتور این پروژه که پیش از این کار ساخت دکور مجموعه‌های "هزاردستان"، "سربداران"، "ملاصدرا"، "امام رضا(ع)"، "امام حسن(ع)" و فیلم "ملک سلیمان" را برعهده داشته، درباره ساخت این فضا گفت: داستان این فیلم به هزار سال قبل برمی‌گردد که یک کشتی ایرانی به چین سفر می‌کند.
وی ادامه داد: ما برای پیدا کردن لوکیشن مناسب فیلم سه یا چهار بار سفر کردیم که در نهایت قشم را مناسب‌ترین مکان برای این کار یافتیم. برای ساخت کشتی‌ها از داربست و روکار شروع کردیم. در ابتدا یک ماه صبر کردیم تا کشتی‌ها بارهایشان را تخلیه کنند و یک سازنده اسکلت، کشتی را برایمان بازسازی کرد. اتاقک‌های روی کشتی را خودمان ساختیم و با جرثقیل بر روی بدنه کشتی سوار کردیم. این اتاقک‌ها به گونه‌ای ساخته شده که به راحتی از کشتی جدا می‌شود و بر روی کشتی دیگر نیز نصب می‌شود.
فریبرزی افزود: در این کار چهار کشتی به نام‌های ادریس، سلیمان، دزدان دریایی و کشتی سرگردان داریم که در انتها سوخته می‌شود. دوخت بادبان و ساخت دکل در این بخش بسیار مشکل بود طوریکه به دلیل فشردگی کار، بیمار شدم و به بیمارستان رفتم. به توصیه پزشک باید مورد عمل جراحی قرار می‌گرفتم اما ترجیح دادم بعد از ساخت دکورها، این عمل صورت بگیرد.
وی درباره ساخت دکورهای بندر سیراف گفت: چون این ساحل باید ویژگی‌های قرن چهارم هجری را در بر بگیرد، سعی کردیم از تمام ویژگی‌های آن دوره تاریخی در ساخت دکورها استفاده کنیم. برای همین انواع گاری، مغازه، بار و توشه‌های مختلف را طراحی کردیم که تقریبا 40 روز ساخت آنها به طول انجامید.
فریبرزی ادامه داد: علاوه بر ساخت دکورها باید فضای داخلی کارگاه‌ها، اتاق گریم، انبارغذاخوری و فضاهای مورد نیاز را می‌ساختیم که این کار نیز یک ماه ونیم طول کشید. "راه آبی ابریشم" اولین کار دریایی من است. البته در فیلم سینمایی "ملک سلیمان" ساخته شهریار بحرانی نیز یک کشتی طراحی کرده و ساختم، اما قرار نبود در آب قرار بگیرد.
وی درباره تحقیقات برای ساخت دکورها گفت: بخش اعظم تحقیق توسط بزرگ‌نیا کارگردان و فیلمنامه‌نویس انجام شده است. تحقیقات ما بیشتر درباره مصالح مورد نیاز بود. اطلاعات زیادی در زمینه مصالح مورد استفاده در آن دوران وجود ندارد و سندی نیز در این باره نیست. اما با اطلاعاتی که کسب کردیم، متوجه شدم در آن دوران شیشه و آهن کاربرد نداشته و ما نیز برای ساخت دکور این موارد را اعمال کردیم.
صحنه امروز رویارویی و جنگ با یکی از کشتی‌های دزدان دریایی است. البته صحنه‌های جنگ پیش از این گرفته شده و جزئیات آن سکانس امشب فیلمبرداری می‌شود. ما حدود 40 دزد دریایی داریم که مردمی از اهالی خوزستان در آن به ایفای نقش می‌پردازند.
این دکوراتور درباره صحنه‌های مربوط به تهران و چین گفت: در حال حاضر مشغول ساختن دکورهای قصر در شهرک غزالی هستیم که حدود 20 روز دیگر به پایان می‌رسد. در این پروژه سه قصر مورد نیاز است که یکی در ایران و بقیه در چین قرار دارد. قصرهای چین آماده است و بعد از پایان ساخت قصر، بازار، میدان، گذرگاه‌ها و زندان ساخته می‌شود. تلاش می‌کنیم در ایران این کار با کیفیت بالا انجام شود.
از گروه جدا می‌شویم و به سمت هتل برگشتیم. سر ظهر بود و هوا حسابی گرم ... فضا و شرایط کار این گونه پروژه‌ها بسیار سخت و طاقت‌فرسا است. غروب راهی فرودگاه شدیم تا بعد از این سفر دو روزه به تهران برگردیم. منتظر خودرو برای رفتن به فرودگاه بودیم و سعید ملکان، آرزو نیک‌پور منشی صحنه نیز منتظر بودند تا به سمت صحنه بروند. امروز ناخدا ادریس بازی دارد، اما متأسفانه ما باید برگردیم.
-------------------------
عوامل تولید فیلم سینمایی "راه آبی ابریشم" عبارتند از محمد بزرگ‌نیا نویسنده و کارگردان، حسن بشکوفه تهیه‌کننده، بهرام بدخشانی مدیر فیلمبرداری، پروین صفری طراح هنری، ابراهیم زاهدی‌فر مدیر تولید، سعید ملکان طراح گریم، مصطفی احمدی برنامه‌ریز و دستیار اول کارگردان، خسرو و فرشید کیوانمهر صدابردار، نجف فتاحی مدیر جلوه‌های ویژه، کاظم فریبرزی دکوراتور و علی نیک‌رفتار عکاس.
بهرام رادان، داریوش ارجمند، رضا کیانیان، پگاه آهنگرانی، پیام دهکردی، مهدی میامی، محسن حسینی، فرشید صمدی‌پور، هوشنگ قوانلو، محمدعلی قویدل، حمیدرضا میلاد، جمعی از بازیگران تئاتر و سینما، جمعی از بازیگران چین و تایلند و عزت‌الله انتظامی بازیگران این پروژه تاریخی هستند.
منبع : خبرگزاری مهر
تنظیم برای تبیان : مسعود رضا عجمی
