مریخ مردنی نیست!
تیمی از پژوهشگران دانشگاهی و دانشمندان ناسا برای اولین بار شواهدی قطعی دال بر وجود متان در جو مریخ به دست آورده اند. این دستاورد نشان می دهد که مریخ یا از نظر زمین شناختی یا از نظر زیستی فعال است.
این دستاورد پس از مطالعه چندین ساله جو مریخ به کمک تلسکوپ فروسرخ ناسا و رصدخانه کک (Keck)، هر دو در کوه های موناکی هاوایی، حاصل شده است. این تیم پژوهشی با استفاده از طیف نما امواج دریافتی از مریخ را به خطوط طیفی اش تجزیه کردند، درست مشابه کاری که منشور با نور معمولی می کند و آن را به رنگ های سازنده اش تجزیه می نماید. پس از بررسی خروجی طیف نما و مشاهده خطوط جذبی، پژوهشگران با اطمینان از وجود متان در جو مریخ خبر دادند.
«مایکل ماما»(Michael Mumma)، از مرکز پروازهای فضایی گودارد ناسا، این طور توضیح می دهد:"متان در جو مریخ به شکل های مختلفی سریعا از بین می رود. بنابراین کشف مقادیر قابل توجهی متان در نیمکره شمالی مریخ در سال 2003 حاکی از ساز و کاری است که باعث تولید و آزاد شدن متان می شود. در اواسط تابستان میزان آزاد شدن متان در نیمکره شمالی مریخ قابل مقایسه با مقدار مشابه در حوالی یکی از چاه های نفت طبیعی در کالیفرنیا است."
متان اصلی ترین جزء تشکیل دهنده گاز طبیعی در زمین است. زیست-منجمان (منجمانی که به مطالعه حیات در اجرام سماوی می پردازند) به خصوص به این موضوع علاقه مندند، چرا که عمده متان تولید شده در زمین از فعالیت های گوارشی موجودات زنده ناشی میشود. البته دیگر پدیده های زمین شناختی نظیر زنگ زدن آهن، نیز متان آزاد می کنند.
ماما می گوید:"در حال حاضر ما اطلاعات کافی نداریم که مشخص کنیم آیا فعالیت های زیستی باعث تولید متان در مریخ می شوند یا ساز و کارهای زمین شناختی و یا هر دو. ولی در هر حال وجود متان به ما می گوید که این سیاره هنوز زنده است، حداقل از منظر زمین شناختی."
متان یکی از مواد آلی است که یکی از راههای تولید آن در زمین توسط موجودات زنده است. همان موجودات میکروسکوپی که باعث تولید نفت و گاز می شوند. حالا که در مریخ مقادیر زیادی متان تولید می شود، آیا این نشانه ی وجود موجودات زنده است؟!
در صورتی که موجودات میکروسکوپی در مریخ تولید متان نمایند، می بایست در اعماق زیاد زیر سطح مریخ مشغول به انجام این کار باشند، جایی که به قدر کافی گرم باشد تا آب به صورت مایع یافت شود. چرا که آب مایع برای همه انواع حیات ضروری است، همانطور که منابع انرژی و ذخیره کربن ضروری هستند.
بنا به گفته های ماما، موجودات میکروسکوپی روی زمین بین 2 تا 3 کیلومتر زیر سطح یک آبگیر در آفریقای جنوبی به نام Witwatersrand زندگی می کنند، جایی که فعالیت های رادیواکتیو به صورت طبیعی باعث تجزیه مولکول های آب به مولکول های هیدروژن و اکسیژن می شود. این موجودات از هیدروژن به عنوان منبع انرژی استفاده می کنند.
این احتمال وجود دارد که موجودات مشابه توانسته باشند میلیاردها سال زیر لایه ی همیشه یخ بسته سطح مریخ دوام آورند. چرا که زیر این لایه آب به صورت مایع است. علاوه بر آن تشعشعات به عنوان منبع انرژی عمل می کنند و دی اکسید کربن لازم را تامین می نماید. گازهای متمرکز در این نواحی زیرزمینی، نظیر متان، ممکن است به دلیل ایجاد یک سوراخ یا نشتی در سطح سیاره به هنگام فصول گرم سال آزاد شوند و باعث ارتباط نواحی عمیق زیر زمینی با جو در محل دهانه های آتشفشانی یا دره ها گردند.»
ممکن است یک ساز و کار زمینشناختی باعث تولید متان در مریخ باشد، چه اکنون و چه میلیونها سال پیش. روی زمین، تبدیل زنگ آهن به کانی های گروه سرپنتین (هیدرو سیلیکات منیزیم) منجر به تولید متان می شود. در مریخ نیز همین روند ممکن است به کمک آب، دی اکسید کربن و گرمای داخلی سیاره طی شود. هر چند شواهدی دال بر وجود فعالیت های آشتفشانی در مریخ وجود ندارد، ولی متان محبوس شده در غارهای یخی ممکن است در زمان فعلی آزاد شوند.
یکی دیگر از محققان می گوید: "ما ابرهای متعددی از گاز متان را روی مریخ کشف و نشانه گذاری کردیم. در یکی از این ابرها 19000 تن متان وجود داشت. این ابرها همه در فصول گرم سال آزاد شده بودند، چرا که احتمالا با تبخیر یخ های سطحی، منفذهایی در سطح ایجاد شده اند که متان محبوس از طریق آنها اجازه فرار یافته است." به گفته پژوهشگران، متان بر فراز مناطقی از مریخ دیده شده اند که در آنها شواهدی مبنی بر وجود توده های یخ یا جریان آب در زمان های دور یافت شده است.
یک روش برای پاسخ به این سوال که آیا موجودات زنده تولیدکننده های متان در مریخ هستند، اندازه گیری نسبت ایزوتوپ هاست. خواص شیمیایی ایزوتوپ های یک عنصر تا حدی با خود عنصر تفاوت دارد و موجودات زنده ایزوتوپ های سبکتر را ترجیح می دهند. اگر حیات باعث تولید متان در مریخ باشد، آب و متان آزاد شده در این سیاره می بایست نسبت ایزوتوپ های مشخصی را برای کربن و هیدروژن از خود نشان دهند. این وظیفه ماموریت های آینده فضایی در مریخ خواهد بود که پرده از معمای منشا تولید متان در مریخ بردارند.
ترجمه:
امیر حسام صلواتی
منبع:
به نقل از:
