معرفی کاروانسراهای استان آذربایجان غربی

کاروانسرای ارومیه

این کاروانسرا در داخل شهر ارومیه قرار دارد. دیوارهای جانبی این بنا از سنگ و طاق پوششی آن از آجر است. این بنا از اتاق های جداگانه ای که با یک در به هم راه دارند، تشکیل شده است و دارای حوض های زیبا و با شکوهی است. نمای خارجی و داخلی این بنا از آجر و سقف اتاق های بزرگ آن قوسی شکل است و درهای آن دارای سقف هلالی است. این بنا دارای پایه های سنگی برای قوس های هلالی است. با توجه به معماری کاروانسرا، این اثر به دوره قاجاریه تعلق دارد.

کاروانسرای خان

این بنا در مجموعه بازار قدیمی شهرستان خوی قرار دارد وهم اکنون حجره های آن مورد استفاده بازاریان است. بعد از این که به دستور"احمد خان دنبلی" بازار خوی با طرح بازار وکیل شیراز ساخته شد، این کاروانسرای نیز در کنار آن شکل گرفت و به نام بانی آن "خان" خوانده شد.

کاروانسرای خان در ضلع غربی بازار قدیمی و مشرف بر خیابان طالقانی است. این کاروانسرا به شکل چهار ایوانی ساخته شده بود و اکنون فقط دو ایوان آن در شمال و شرق باقی مانده است. این ایوان ها دارای آجر کارهای مشبک بسیار زیبایی از آجر قرمز رنگ است. در داخل طاق ها، تزیینات آجر کاری به شکل ستاره دیده می شود. حوض نسبتاً بزرگی از سنگ نیز در وسط کاروانسرا قرار دارد.

کاروانسرای میرزا هاشم

در مجموعه بازار قدیمی خوی و به فاصله کمی از کاروانسرای خان، کاروانسرای میرزا هاشم قرار دارد. یک در ورودی این کاروانسرا از بازار، در دیگر از تیمچه میرزا هاشم و سومین در نیز مشرف به پارکینگ اختصاصی واقع در سمت غربی ورودی است. "میرهاشم" از بازرگانان معتبر و معمر خوی بود. حیاط کاروانسرا تقریباً هشت ضلعی و دارای چهار ایوان بود. هم اکنون سه ایوان آن با آجر چینی بسیار زیبا باقی مانده است. این کاروانسرا احتمالاً توسط میرهاشم بازرگان در اوایل سلطنت قاجار ساخته شد.

کاروانسرای چیت سازان

"عباس میرزا نایب السلطنه" در اجرای برنامه های اصلاحی خود یک کارگاه ماهوت بافی در خوی ایجاد کرد و بعد از بستن پیمان گلستان دستگاه های مورد نیاز را از روسیه خریداری و به خوی آورد. محل کارگاه در جایی بود که بعدها به کاروانسرای چیت سازان معروف شد. این کاروانسرا در چهار دهم ربیع الاول سال 1336 هـ.ق طعمه حریق بلشویک های روسیه شد. در حال حاضر حجره های آن مورد استفاده بازاریان است.

کاروانسرای شاه عباسی

این کاروانسرا در فاصله سی کیلومتری شهرستان خوی، در جاده خوی به چالدران و در ابتدای جاده ورودی روستای "قوردیک علیا" قرار دارد.

نقشه این کاروانسرا به صورت مربع است و امروزه قسمت هایی از دیوار و شکل کل آن دیده می شود. این کاروانسرا احتمالاً در دوره صفویه ساخته شده است. مصالح به کار رفته در بنای آن، آجرهای چهار گوش، سنگ های تراش خورده منظم و ملاط آهک با دانه بندی شن و ماسه است. کاروانسرای شاه عباسی به دلیل قرار گرفتن در یک موقعیت مناسب در جاده ابریشم از کاروانسراهای مهم منطقه به شمار می رفت.

کاروانسرای قطور

کاروانسرای قطور در فاصله چهل و یک کیلومتری شهرستان خوی و در نزدیکی روستای " آلمالو"، در کنار رود خانه قطور چای قرار دارد و هنوز شکل کلی و ساختمان آن سالم مانده است. با توجه به کوهستانی بودن منطقه، مصالح به کار رفته در کاروانسرا، قلوه سنگ با ملاط آهک با دانه بندی درشت است. این کاروانسرا احتمالاً به دوره صفویه تعلق دارد.

منبع: میراث فرهنگی استان آذربایجان غربی

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش