ماجرای کشف حجاب چیست؟

کشف حجاب در ایران پدیده ای ناشی از آشنایی با غرب و تجددخواهی افرادی است که افکار و زندگی غربی را تجربه کرده بودند و می کوشیدند زنان ایرانی را نیز مانند زنان اروپایی بعد از رنسانس بدون حجاب و نیمه عریان سازند و البته لباس مردان را نیز تغییر دهند. درحالی که نخستین نشانه های کشف حجاب را می توان در دربار ناصرالدین شاه قاجار و سپس در محافل روشنفکری مشاهده نمود، رسمیت یافتن آن به دوره دیکتاتوری رضا شاه پهلوی باز می گردد. رضاخان که پیش از رسیدن به مقام پادشاهی خود را فردی دیندار و پای بند به اصول مذهب نشان داده بود، پس از به قدرت رسیدن به تدریج ماهیت اصلی خود را نمایان ساخت . او که به نام تجددگرایی، تضعیف ارزش های دینی را سر لوحه برنامه های نوسازی فرهنگی خود قرار داده بود، طی اقداماتی مخالفت عملی خود را با اسلام و فرهنگ و سنن اسلامی جامعه آغاز کرد. (مدنی،ج.1، 1361: 117-119) از جمله این اقدامات می توان به حضور روز افزون میسیون های مذهبی، تاسیس مدارس جدید، بازگشت اشراف زادگان تحصیل کرده از فرنگ، تاسیس کانون ها و انجمن های روشنفکری، تغییر نظام آموزشی، اجباری کردن استفاده از کلاه شاپو، صدورقانون متحد الشکل نمودن البسه، کشف حجاب بانوان، ترویج بی قیدی در میان زنان، جلوگیری از حضور زنان باحجاب در پارک ها، سینماها، تاترها، هتل ها و سایر مراکز عمومی و… اشاره نمود .

در مرحله نخست سیاست نوسازی فرهنگی رضاخان در سال 1307 اتباع ذکور ایرانی موظف شدند لباس های متحد الشکل با کلاه خاص شبیه فرانسویان (کلاه پهلوی) بپوشند. بااجباری کردن این قانون به تدریج تعداد کت وشلوار پوش ها زیاد شد. درسال 1313رضاخان سفری به ترکیه داشت و در آنجا به شدت تحت تاثیر اقدامات کمال پاشا (آتاتورک) قرار گرفت و رمز ترقی و پیشرفت کشور را در تغییر کلاه پهلوی به کلاه شاپو و رفع حجاب از زنان دید(کشف حجاب در ایران، 1379 :17) .

با آغاز سال 1314 تبلیغات حکومتی در مورد کشف حجاب به اوج خود رسید. علی اصغر حکمت- وزیر معارف - در فروردین 1314/1935 در مدرسه شاپور شیراز جلسه‌ای تشكیل داد و از اصناف مختلف دعوت كرد. در این مراسم عده‌ای دختر جوان بدون حجاب به اجرای برنامه پرداختند.(بصیرت منش: 1378، 190)  همچنین در 17 دی ماه 1314/1936 رضاشاه، همسر و دو دخترش بدون حجاب در مراسم فارغ‌التحصیلی دانشسرای تهران شركت كردند. شاه در این مراسم که خطاب به فارغ التحصیلان گفت :

«بی نهایت مسرورم که می بینم خانم ها در نتیجه دانائی و معرفت به وضیعیت خود آشنا شده و پی به حقوق ومزایای خود برده اند. ما نباید از نظر دور بداریم که در سابق نصف جمعیت کشور ما به حساب نمی آمد و نصف قوای عامله مماکت عاطل بود....شما خانم ها این روز را یک روز بزرگ بدانید و از فرصت هائی که دارید برای ترقی کشور استفاده نمائید.»(مکی،ج.6 1362: 259-258) با این اقدام از سوی رضا شاه  پروژه کشف رسما کلید خورد.

همزمان با اجرای جشن ها و برنامه های  طراحی شده ازسوی دولت برای ترویج کشف حجاب،  یک سلسله مقالات به نظم و نثر در جراید منتشر و در آن ها از نقاب و حجاب زنان انتقاد به عمل آمد..  پلیس نیز مامور شد با خشونت تمام به مبارزه با حجاب اسلامی – به هر شکل – بپردازد. ( مدنی،ج.1، 1361: 120)

با وجود تمام تبلیغات و اقدامات، مردم ایران در مقابل تغییر پوشش مقاومت می ورزیدند. برنامه کشف رضا خان همچنین  با مخالفت های گسترده ای از سوی علما مواجه شد .در شیراز آیت ا... فال اسیری (.بصیرت منش ،1378 :419 -418 ) و در تبریز آیت ا... انگجی و آیت ا... آقا میرزا صادق آقا به اعتراض شدید پرداختند(.بصیرت منش ، 1378: 404) فالی دستگیر وزندانی و علمای تبریز توقیف، زندانی و یا تبعید شدند.در دیگر نقاط ایران نیز به همین ترتیب حرکت هایی در اعتراض به رضا شاه صورت گرفت. این سلسله مبارازات نهایتا با وقوع قیام گوهر شاد و به خاک و خون کشیده شدن مردمامی که در برای دفاع از باورهای اصیل خود در پناه حرم امن امام رضا(ع) در مشهد تجمع کرده بودند، به اوج خود رسید.

جامعه و سیاست

منابع:

1- بصیرت منش، حمید، علما ورژیم رضا شاه، تهران،عروج، چاپ دوم 1378 .

2- کشف حجاب در ایران،گروه پژوهش ،تهیه وتنظیم ، جهان کتاب ، چاپ اول ،تهران ، 1379.

3- مدنی، سید جلال الدین، تاریخ سیاسی معاصر ایران، ج.اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1361.

4- مکی، حسین، تاریخ بیست ساله ایران،ج. 6، تهران، نشر ناشر، 1362 .