تبیان، دستیار زندگی
آثار باستانی به دست آمده در سراسر سرزمین گیلان، سوابق زندگی در این منطقه را به بیش از چهار هزار سال می رساند. این آثار خود به عنوان بهترین رهنمای ما برای شناخت چگونگی زندگی پیشینیان ما در این سرزمین عمل می کنند...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

پوشاک مردم استان گیلان

لباس زنان در استان گیلان

پوشاک زنان گیلان

آثار باستانی به دست آمده در سراسر سرزمین گیلان، سوابق زندگی در این منطقه را به بیش از چهار هزار سال می رساند. این آثار خود به عنوان بهترین رهنمای ما برای شناخت چگونگی زندگی پیشینیان ما در این سرزمین عمل می کنند. پوشاک مردم گیلان در گذشته های دور نیز از میان این اشیای به دست آمده قابل شناسایی است.

طرح چهره یک بانوی گیلک که بر روی یک جام پوسیده مفرغی به دست آمده است، نشان می دهد که زنان گیلان روسری بزرگی بر سر می گذاشتند و با پیشانی بندی که از روی پیشانی عبور می کرد و در پشت سر گره می خورد، روسری را روی سر نگاه می داشتند.

این جام مفرغی که از مارلیک به دست آمده است، به بیش از سه هزار سال پیش باز می گردد. همین تصویر نشان می دهد که بقیه روسری روی دوش و سینه قرار می گرفت و دنباله آن دوباره از زیر چانه به طرف بالا کشیده و در کنار گوش به پیشانی بند متصل می شد.

در مجسمه ای طلایی که از مارلیک به دست آمده است، یقه ایستاده بر گردن مجسمه را در زیر دو حلقه زینتی می توان مشاهده کرد. دو نشان متقارن و نیز آویزی با زنجیر بر سینه مجسمه به چشم می خورد. موی سر تزیین شده است و حالتی شکوهمند دارد.

همین طرح های قلم زنی روی آثار مفرغی، پوشاک مردان باستانی گیلان را نیز ارائه می نماید؛ کلاهی از جنس پارچه ضخیم یا نمد، پیراهن آستین کوتاه با دامن کوتاه با کمربندی پهن که بر کمر مرد بسته شده است.

ابزار رزم گیلانیان نیز در این طرح ها جایگاه ویژه ای داشت و انواع مختلف پیکان، کمان، سرنیزه های بلند و باریک از جنس مفرغ، شمشیرهای بلند و سنگین و سبک مفرغی، سپر مفرغی، کلاه خود، سنج، کمربند و مچ بند مفرغی، سرگرزها، دگمه های زینتی طلا و مفرغ و بسیاری وسایل دیگر شناسایی شده است.

در لباس امروز زنان گیلان با وجود گذر چند هزار ساله زمان، ردپای پوشش دیرین مشهود است؛ نوار روی سینه پیراهن در لباس دختران نواحی کوهستانی، چادر کمری با نقش های ماقبل تاریخ که بر روی دامن بلند و پرچین بسته می شود و سربندهایی که به اشکال مختلف بر روی سر و گردن و شانه زنان گیلان قرار می گیرد، همه یادآور پوشاک نسل های باستان ایران است.

در غرب گیلان زنان تالش معمولاً روسری های پهن و سفید را با پوشش بیشتری به کار می برند.

در کوهپایه ها و نواحی کوهستانی شرق گیلان، نحوه بستن روسری متفاوت است و در هنگام کار به صورت × در پشت سر گره می خورد و یا با عبور از روی چانه در بالای سر به هم می رسد. در این نواحی معمولاً اول یک لچک سیاه بر روی سر بسته می شود و سپس روسری سفید روی آن قرار می گیرد.

لباس زنان کوهستان نشین برای حفاظت از سرمای منطقه، بیشتر از پیراهن بلند یا نیمه بلند بر روی شلیته بلند و لیفه دار تشکیل می شود.

اما زنان کوهپایه علاوه بر این پیراهن ها، پیراهن کوتاه تری هم روی آنها می پوشند و گاه بر روی این پیراهن جلیقه کوتاه تری به تن می کنند. پیراهن های تابستانی نازک است و روی آن سوزن دوزی می شود.

در دوره معاصر، لباس زنان شرق گیلان با پارچه ها و نوارهای رنگین اضافی، زیبایی خاصی یافته است.

معمولاً در بخش غربی از این تزیینات بهره گرفته نمی شود، بلکه شلیته های دارای گل های درشت چشمگیر و پرچین لیفه دار است و پیراهن های بلند و رنگین روی آن می افتد. پر گل بودن و رنگ های بیشتر در انتخاب پارچه این لباس ها بسیار دارای اهمیت است.

بر روی این دو قطعه اصلی لباس معمولاً جلیقه هایی که با سکه های متعدد تزیین شده پوشیده می شود. این زنان گیلک برای تزیین از گوشواره های پیاله زنگی و کشکولی و نیز روسری ساده سفید بزرگ که روی سر و دور گردن را می پوشاند استفاده می کنند. جوراب پشمی یا ابریشمی دست باف و کفش "چوموش" مکمل پوشاک این زنان بوده است.

در بخش ساحلی گیلان معمولاً لچکی بر سر می نهند و زیر گلو را با سنجاق سوزنی از طلا به هم وصل می کنند. در بسیاری از مواقع دو گوشه جلوی لچک را از دو طرف به زیر گوشه سوم آن در پشت گردن می برند و با عبور از روی هم آن را روی سر گره می زنند.

در این نواحی پوشیدن شلیته کوتاه و شلوار مشکی تا وسط ساق پا معمول است. از آنجا که شلیته بلند برای کار در مزارع و باغ ها دست و پا گیر است، می توان پذیرفت که در نواحی مختلف، نوع نیمه بلند یا کوتاه آن مورد استفاده قرار گیرد.

پوشاک ساحل نشینان معمولاً با یک چادر نماز که به دور کمر بسته می شود، همراه بوده است.

شهرنشینان گیلان در گذشته علاوه بر این چادر نماز، یک چادر مشکی دو تخته که هر تخته آن به اندازه دو قد آدمی درازا داشت، بر سر می نهادند و دو طرف آن را به گردن می انداختند.

در گذشته زنان جا افتاده علاوه بر شلوار مخصوصی به نام نیمساق، از چادر سیاه، نقاب و روبنده نیز استفاده می کردند.

زنان جوان علاوه بر سکه دوزی جلوی جلیقه، سربندهای مشکی و کلاهک عرق چین خود را نیز سکه دوزی می کنند.

جوراب پشمی گیلان که بالای آن به وسیله ریسمانی پشمی به دور پا بسته می شود، هنوز بسیار مورد استفاده است.

پوشاک مردان گیلان

ردپای پوشاک مردم گیلان از گذشته های دور تا سال های معاصر به سختی ممکن است و تنها کلاه نمدی و چوموش را می توان بر جای مانده از آن دوران دانست.

بومیان گیلان زمین، کت پشمین خشن بافتی به نام "چوخا" یا "چوخه" دارند، شلوار آنها معمولی و پشمی است که لیفه ای یا میان ساق است و کلاه نمدی و چوموش مکمل لباس آنهاست.

پیراهن مردان بیشتر به رنگ قرمز تند یا کمی روشن تر و بدون یقه است. آستین پیراهن راسته و بدون مچ و پیراهن دارای چاک در قسمت راست سینه است. معمولاً اندازه پیراهن  بلند نیست. پارچه شلوار مردان گیلک غالباً توسط زنان بافته می شود.

یک شال نیز برای پیچیدن روی کمر استفاده می شود که از پارچه دست بافت و با نقوش هندسی و رنگین است. این شال بیشتر در جشن ها و عروسی ها به کار می رود.  کلاه مردان نمدی و از پارچه زمخت بافت پشمی است.

گالشان (دامداران کوهستانی) کلاهی پوستی دارند و علاوه بر آن از شولا یعنی بالاپوش نمدی و نیمه بلند استفاده می کنند.

منبع :سازمان میراث فرهنگی استان گیلان

تهیه و تنظیم: زهره پری نوش