تعریف قانون مجازات
از زبان خود قانون
گفته اند:" الاحسان بالاتمام" در همین راستا و در تکمیل وعده خودمان و نیز وظیفه بخش حقوق وقوانین سایت تبیان در ادامه تحلیل و بررسی لایحه بسیار مهم قانون مجازات که بررسی مقدمه آن طی دو مقاله:
و
ارایه گردید.
اکنون در پاسخ به استقبال خوب شما و جدیت طرح مباحث جدید در حقوق کیفری ایران همچون کیفر زدایی و جرم شناسی پست مدرن ،عدالت ترمیمی و..؛ مقالات تحلیلی در مقایسه قدم به قدم اصل و متن این لایحه با قانون فعلی به تدریج تقدیم شما می گردد
قانون کنونی صراحتاً قانون مجازات اسلامی را تعریف نکرده است و صرفاً با بیان اینکه راجع به چه چیزی می باشد ، از تعریف حقیقی آن گذر نموده است .
صرف نظر از مقدمه داشتن لایحه و فقدان آن در قانون فعلی، اولین تفاوت در این مطالعه مقایسه ای : تفاوت در عنوان است ؛ در واقع " کلیات " در لایحه جدید با عنوان "باب اول: كلیات" آمده اما در قانون سابق با عنوان" كتاب اول كلیات" مشاهده می شود که با توجه به گستره گسترده تر آن که شامل " حدود ،قصاص، تعزیرات و ... است ،توجیه پذیر می باشد."
قانون کنونی صراحتاً قانون مجازات اسلامی را تعریف نکرده است و صرفاً با بیان اینکه راجع به چه چیزی می باشد ، از تعریف حقیقی آن گذر نموده است .
سومین تفاوت در این مطالعه مقایسه ای به تعریف قانون مجازات اسلامی در لایحه جدید و قانون فعلی باز می گردد ؛
بر پایه تعریف قانون مجازات اسلامی در لایحه جدید:
قانون مجازات اسلامی مجموعه مقررات كیفری حاكم برجرایم و مجازات‌های شرعی است كه بر جرایم خاص مقرر شده (حدود، قصاص، دیات) همچنین مجازات‌های تعزیری و بازدارنده و اقدامات تامینی و تربیتی است كه درقانون بر عموم جرایم مقرر گردیده است.
حال آنکه بنا به تعریف قانون مجازات اسلامی در قانون فعلی :
قانون مجازات اسلامی راجع است به تعیین انواع جرائم و مجازات و اقدامات تامینی و تربیتی كه درباره مجرم اعمال می شود. بر این اساس از یکسو قانون کنونی صراحتاً قانون مجازات اسلامی را تعریف نکرده است و صرفاً با بیان اینکه راجع به چه چیزی می باشد ، از تعریف حقیقی آن گذر نموده است و از سوی دیگر در همین عبور از موضوع ناقص است زیرا تعیین انواع جرائم و مجازات و اقدامات تامینی و تربیتی كه درباره مجرم اعمال می شود تنها بخشی از موضوع قانون مجازات است که با توجه به تعریف گسترده تر این موضوع در ماده 111-1 لایحه جدید نیازی به توضیح بیشتر ما نیست.
ماده 111-1 لایحه جدید :
قانون مجازات اسلامی مجموعه مقررات كیفری حاكم برجرایم و مجازات‌های شرعی است كه بر جرایم خاص مقرر شده (حدود، قصاص، دیات) همچنین مجازات‌های تعزیری و بازدارنده و اقدامات تامینی و تربیتی است كه درقانون بر عموم جرایم مقرر گردیده است.
با این وجود نکات مثبت گفته شده این تعریف لایحه جدید نیز خالی از نقد نیست زیرا :
اولاً": مجازات‌های شرعی" را در مقابل مجازات‌های تعزیری و بازدارنده قرار داده گویا آنها از منبعی غیر از شرع اند! حال آنکه تعزیرات و.. قطعاً شرعی و برطبق ضوابط آن مثل " دون الحد بودن " وامثال آن بایستی باشد.
ثانیاً : دیات را جزء جرایم آورده است که با وجود تصریح خود مقدمه به اعطای ماهیت جبران خسارت به دیه در لایحه ، چندان مناسب به نظرنمی رسد.
ناگفته نماند عبارت "تدوین این لایحه كه حاصل تلاش های بشری است و مصون از عیب و نقص نبوده" بیانگر منصف و پذیرای انتقاد بودن نگارندگان، البته همراه اغماض ایشان از جنبه الهی بسیاری از مواد و جرایمی است که دراین قانون وجود دارد!
زهرایی
سطح خارج حوزه
وکارشناس ارشد حقوق جزا وجرم شناسی
گروه جامعه و سیاست
