خطبه غدیریه امیرمؤمنان(علیه السلام)

در زمان حكومت

در دوره حاكمیت على بن‏ ابى‏طالب(علیه السلام) عید غدیر با روز جمعه مصادف شد. مسلمانان حضور چشم‏گیرى در نماز جمعه داشتند. حضرت علی(علیه السلام) براى اقامه نماز جمعه و خواندن خطبه‏هاى آن در برابر مردم قرار گرفت. حسین بن ‏على(علیهماالسلام) مى‏گوید: پنج ساعت از روز گذشته بود (قبل از اذان ظهر)، كه پدرم خطبه‏ها را آغاز كرد. او نخست به حمد و ثناى خداوند پرداخت، صفات ربوبى‏اش را برشمرد، حاكمیت مطلق را از آن وى دانست، نعمت‏هایش را مورد توجه قرار داد و بعد خطاب به مردم فرمود:

خداوند تعالى امروز دو عید بسیار بزرگ [جمعه و غدیر] را براى شما در یك زمان قرار داده است؛ دو عیدى كه هر یك فلسفه وجودى دیگرى را تكامل مى‏بخشد و به وسیله هر یك هدایت در دیگرى اثر مى‏بخشد... سپس فرمود: توحید و ایمان به یگانگى خداوند پذیرفته نمى‏شود مگر با اعتراف به نبوت پیامبرش محمد(صلی الله علیه و آله) و دین و شریعت محمد(صلی الله علیه و آله) پذیرفته نمى‏شود مگر با قبول ولایت امر كسى كه خدا فرمان ولایتش را داده است؛ و همه این امور سامان نمى‏پذیرد مگر بعد از توسل و تمسك به اهل ولایت.

غدیر از نگاه مولى الموحدین على(علیه السلام)

سپس فرمود: خداوند در روز غدیر(1) آنچه در باره منتخبین خود اراده كرد بر پیامبرش فرو فرستاد، به او فرمان داد تا ولایت و وصایت را ابلاغ كند و مجال را از كافران و منافقان بگیرد نگران گزند دشمنان نباشد. روز غدیر قدر و منزلت بسیار دارد، در آن روز گشایش‌هاى الهى فرا رسیده و حجتش بر همه تمام شده است.

امروز روز روشنگرى و اظهار عقیده از جایگاه بلند و روشن است، امروز روز تكامل دین و روز وفاى به عهد است. غدیر روز(2) (رسول الله صلی الله علیه و آله) و مشهود "على بن‏ابى‏طالب(علیه السلام)" است، روز در هم ریختن پیمان‌هاى زیر پرده كفر و نفاق است، روز آشكار شدن حقایق اصیل اسلام است، روز ذلت و خوارى شیطان است، روز استدلال و برهان است، روز جدا شدن صفوف كسانى است كه آن را تكذیب مى‏كردند امروز بزرگترین روزى است كه عده‏اى از شما از آن اعراض كردید، روز هدایت و امتحان بندگان خداست، روز آشكار شدن كینه‏هاى نهفته در دل‌ها و سینه‏هاست، روز عرضه نصوص [سخنان بدون ابهام پیامبر (صلی الله علیه و آله)] بر افراد مؤمن و دلباخته [اهل الخصوص‏] است، غدیر روز شیث پیامبر(علیه السلام) است، روز ادریس و یوشع و شمعون و ...

منشور علوى(علیه السلام) در عید غدیر

امیرمؤمنان(علیه السلام) در قسمت آخر خطبه فرمود: رحمت خدا بر شما اى مسلمانان، بعد از برگشت از این اجتماع بزرگ امروز [غدیر] را عید بگیرید: [و با انجام امور ذیل آن را بزرگ بشمارید] .

الف) نعمت را بر افراد خانواده و خویشاوندانتان گسترش دهید و نیكى و بخشش پیشه كنید.(3)

ب) به برادران دینى خویش به قدر توان نیكى و بخشش كنید. (4) و (5)

ج) خداى را در برابر نعمت‌هایى كه به شما ارزانى داشته، شكرگزار باشید.

د) كنار یكدیگر جمع شوید تا خداوند اجتماع شما را فراگیر و گیراتر سازد.

ه) به یكدیگر نیكى كنید تا خداوند به شما الفت و مهربانى بیشتر عنایت كند.

و) نعمت‏هاى الهى را به یكدیگر تبریك و تهنیت گویید همان طور كه خداوند [در این روز] با اعطاى اجر و ثوابى بیش از دیگر اعیاد به شما تهنیت مى‏گوید. بعد فرمود: كمك‏هاى مالى به دیگران در امروز (غدیر) به اموالتان بركت مى‏بخشد و بر عمرتان مى‏افزاید: مهربانى به دیگران سبب رحمت و عنایات حق خواهد شد.

ز) با خوش‏رویى و شادمانى یكدیگر را در آغوش بگیرید.

ح) خداوند را بر توفیقات خویش سپاس گویید.

ط) از فقرا و ضعیفانى كه چشم به كمك شما دارند دیدن كنید، به زیارتشان بروید و با آنان در خوراكشان همراه شوید. بعد حضرت فرمود: یك درهم كمك به فقرا در روز عید غدیر با دویست‏هزار درهم برابر است، بلكه بیشتر خواهد بود.

ى) وقتى یكدیگر را ملاقات كردید مصافحه كنید، به هم تبریك بگویید و سلام كنید، كه پیامبر خدا (صلی الله علیه و آله) به من چنین فرمان داد. (6)

پى‏نوشت‌ها:

1ـ از روز غدیر خم در روایت تعبیر به «یوم الدوح» شده است كه این واژه هم در روایات و هم در اشعار به كار گرفته شده است. (بحارالانوار، ج 94، ص 115)

2 و 3ـ تفسیر شاهد و مشهود را مى‏توان در موارد ذیل یافت: اصول كافى، ج 1، ص 425، ح 69؛ بحارالانوار، ج 35، ص 386، ح 1؛ ج 36، ص 114، ح 61.

4 و 5ـ در ترجمه عبارات تلفیق شده است.

6ـ بحارالانوار، ج 95، ص 118 ـ 112، ح 8، مقدارى از خطبه امیرالمؤمنین(علیه السلام) توسط امام حسین(علیه السلام) نقل شده و ما آن را ترجمه و تلخیص نمودیم.

برگرفته از مجله كوثر، ش 2، احمد زمانى