هنر معماری ایرانیان
از مسجد شیخ لطف الله چه می دانید (4)
بناى مسجد بر یك چهار ضلعى استوار است كه در قسمت بالاتر بنا به هشت ضلعى تبدیل شده در نهایت دایره وار به ساقه گنبد مى پیوندد.
دیوارهاى مسجد براى تحمل سنگینى و فشار گنبد قطور ساخته شده اند و به طورى كه آن را از قسمت پنجرهها اندازه گرفتهاند به یك متر و هفتاد سانتی متر و در قسمت هاى اصلى به پیش از دو متر هم مىرسد. كف مسجد از سطح میدان بالاتر است. در ساختمان و تزیین اژدرهاى سردر و جلوخان و همچنین سكوهاى طرفین سردر، مرمرهاى بسیار خوب به كار رفته و بقیه قسمت هاى جلوخان و سر در با كاشی هاى خشتى الوان و معرق زینت یافتهاند. در این تزیینات نقوش هندسى، گل و بوته، طاووس و همچنین كتیبه هایى به چشم مىخورد كه به خط خوش نسخ و نستعلیق نوشته شدهاند.
اطراف جناغ تاق با كاشى پیچ فیروزهاى زینت یافته است. مقرنس كارى بى نظیرى از كاشی كارى معرق زیر جناغ تاق وجود دارد كه زیر آنها در وسط سردر پنجرهاى مشبك از كاشى ساختهاند. سردر با نقوش و رنگ هاى متنوعى تزیین شده است كه چشم را خیره مىكند. بالاى پنجرهى سر در مسجد دو كتیبه به خط نستعلیق وجود دارد كه یكى از آنها چنین عبارتى را در بردارد: "مایه محتشمى خدمت اولاد على است" كتیبه بزرگ و اصلى واقع در سردر مسجد به خط علیرضا عباسى است كه با خط ثلث بر كاشی هاى معرق نوشته شده است. دو كتیبه بزرگ كه به صورت كمربندى درون گنبد موجودند نیز به خط همین استاد هستند. خط علیرضا عباسى را در بسیارى از كتیبههاى موجود در بناهاى تاریخى شهرهایى چون مشهد، قزوین و اصفهان مىتوان مشاهده كرد.
نقوش و رنگ هاى به كار رفته در كاشی كارى استادانه گنبد مسجد از زیباترین كاشی كاری هاى موجود در معمارى ایران است. نور درون مسجد از پنجرههاى مشبكى كه در جوانب گوناگون ساقه گنبد ساخته شدهاند تأمین مىشود. پرتوى كه از این پنجرهها به درون مسجد مىتابد، علاوه بر اینجا روشنایى كافى، خود به خود نمایشگر فضاى روحانى بناست. ساقه گنبد با كاشی هایى آبى رنگ و نقوش گل و بوته و كتیبهاى از كاشی هاى معرق شامل چند سوره كوتاه از قرآن دارد، تزیین شده است. فاصله بین پنجرهها را نیز كتیبه هایى از كاشی هاى خداوند زینت بخشیده است كه به شیوه خط بنایى جلوه گرى مى كند.
محراب مسجد زیباى شیخ لطف الله از شاهكارهاى بى نظیر هنر معمارى و از زیباترین محراب هایى است كه در مساجد دیگر اصفهان مىتوان مشاهده كرد. این محراب با كاشی كارى معرق و مقرنس هاى بسیار دلپذیر تزیین شده است. درون محراب دو لوح وجود دارد كه عبارت "عمل فقیر حقیر محتاج برحمت خدا محمدرضا بن استاد حسین بناء اصفهان" را مىتوان در آنها مشاهده كرد. در اطراف محراب كتیبههاى دیگرى به خط علیرضا عباسى و خطاط دیگرى كه باقر نام داشته است، دیده مىشود. در این كتیبهها روایاتى از پیامبر اكرم و امام ششم شیعیان امام جعفر صادق نقل شده است. اشعارى نیز بر كتیبههاى ضلع هاى شرقى و غربى به چشم مىخورد كه احتمالاً سراینده آنها شیخ بهایى، عارف دانشمند و شاعر بزرگ دوره صفوى است.
همان طور كه گفته شد در ورودى مسجد به دهلیزى به صورت زاویهاى قائمه باز مىشود كه به دو در دیگر مىانجامد كه از دو طرف مىتوان وارد مسجد شد. یكى از این درها به طرف محراب و دیگرى به سوى شمال غرب مسجد قرار گرفته است. از همین دهلیز به شبستان زمستانى و همچنین به پشت بام نیز مىتوان وارد شد.
برگرفته از: سایت اصفهان
