مذاکره شهید بهشتی با مقامات آمریکایی

سند

سند شماره 359

محرمانه 29 اكتبر 1979 ـ 7 آبان 1358

از: سفارت آمریكا، تهران ـ 11390

به: وزارت امور خارجه، واشنگتن دی. سی ـ دارای حق تقدم

رونوشت برای سفارتخانه‌های آمریكا در آنكارا، جده، اسلام‌آباد، كابل، كویت، بغداد، دمشق

موضوع: ملاقات با بهشتی

1*ـ (محرمانه ـ تمام متن)

*2ـ خلاصه: هنری پرشت و من، 27 اكتبر با دكتر محمد بهشتی، نایب‌رئیس مجلس خبرگان و دبیركل حزب جمهوری اسلامی، یك گروه سیاسی كه با [امام] خمینی[ره] پیوستگی نزدیكی دارد، ملاقات كردیم. بهشتی به ما یادآوری نمود كه احساسات عمومی شدیدی در مورد هرگونه پشتیبانی از شاه سابق وجود دارد. او از مشكلات در حمل قطعات یدكی نظامی و قراردادهای تجاری جویا شد و به شایعات گسترده در مورد دخالت "سیا" در كردستان اشاره كرد. اظهار حمایت دولت آمریكا از انقلاب كفایت نمی‌كند. به جای حرف عمل لازم است. او گفت كه انقلاب پشتوانه لازم را در اكثریت مردم ایران دارد و اگر لازم باشد می‌تواند طبقه متوسط و اقلیت متخصصین را نادیده بگیرد. بهشتی اعتماد به نفس فوق‌العاده‌ای از خود بروز می‌دهد، خصومت ظاهری نشان نمی‌دهد، ولی در امر بهبود روابط آمریكا و ایران، او بار اصلی را به دوش آمریكا می‌گذارد. (پایان خلاصه).

*3ـ بهشتی ما را در اتاق انتظار ساختمان سنا پذیرفت. او تنها بود، رفتار او دوستانه و آرام به نظر می‌رسید ولی از حجم زیاد كار، شكایت داشت.

*4ـ ما سلام‌ها و آرزوهای دولت و ملت آمریكا را ابلاغ نمودیم و بر نظر خویش كه پیشرفت دولت موقت در ساختن نهادهای جدید دولتی كه در خدمت منافع آمریكا و همچنین ایران باشد، تأكید كردیم. پرشت كه دیدگاه واشنگتن را ابراز می‌داشت، گفت كه مشكل دوجانبه‌ای برای هر دو كشور وجود دارد كه عبارت است از درك ناكافی و تا حدی نادرست از انقلاب در میان مردم آمریكا و ایران. او گفت كه از دیدگاه‌های بهشتی در زمینه اینكه روابطمان را چگونه می‌بیند و چه اقداماتی می‌توان در جهت بهبود آن انجام داد، استقبال می‌‌كند.

*5ـ بهشتی در پاسخ اول بر لزوم اینكه آمریكا حسن‌نیت خود را همراه حرف در عمل نیز نشان دهد تأكید نمود. اظهار حسن‌نیت تنها كفایت نمی‌‌كند. او سه زمینه اصلی مشكلات را برشمرد. اول مسئله شاه بود. او پنجاه سال تباهی را بر ملت ایران تحمیل نموده و هم‌‌اكنون احساسات عمومی علیه او خیلی شدید می‌باشد. لذا ایران نمی‌تواند تحمل كند كه آمریكا و یا هر كشور دیگری از او حمایت كند. (نظرات بهشتی، در این مورد مانند بقیه موارد گفت‌وگو صریح، كنترل‌شده و عاری از احساسات بودند.)

*6ـ انتقاد دوم او در زمینه قراردادهای تجاری بود. نظر او بر این دلالت داشت كه با توجه به انقلاب، برخورد با مسائل تجاری نباید فقط در جنبه‌های عادی تجاری محدود شود، بلكه دیدگاه سیاسی نیز باید در نظر گرفته شود. او شنیده بود كه مقدار زیادی از وجوه ایران در آمریكا توسط دادگاه‌ها مسدود شده‌اند. ضرورت دارد كه دولت آمریكا با كمك برای حل این مشكلات حمایت خود را از ایران نشان دهد.

*7ـ نگرانی سوم او در زمینه قطعات یدكی نظامی و تجاری بود. واضح بود كه او اطلاعات كمی در مورد جزئیات این قضیه دارد، ولی می‌دانست كه قطعات یدكی به مقدار و سرعت لازم توسط آمریكا فراهم نمی‌شود.

*8ـ من گفتم در مورد شاه، پاسخ خواهم گفت و از پرشت خواستم تا نظرات واشنگتن را در زمینه‌های دیگر بیان دارد. من بر آنچه كه به هنگام طرح مسئله سفر شاه به آمریكا به منظور انجام معالجات پزشكی برای نخست‌وزیر و یزدی گفته بودم به عنوان موضع خودمان در قبال شاه تأكید كردم. ما شاه را به عنوان یك مقام مسوول در ایران به رسمیت نمی‌شناسیم و از دولت موقت به رهبری بازرگان حمایت می‌كنیم. ما اهمیت زیادی برای تمامیت و استقلال ایران قائل هستیم و به شاه تأكید كرده‌ایم كه به هنگام اقامت در آمریكا هیچ‌گونه فعالیت سیاسی نباید داشته باشد.

*9ـ بهشتی اعتراضی به این مسئله نكرد، ولی بعد پرسید كه پاسخ من در برابر شایعات مربوط به فعالیت سیا در كردستان و مناطق دیگر ایران چیست. من گفتم كه این شایعات مطلقا بی‌اساس می‌باشند. نه سیا و نه هیچ نهادی از دولت آمریكا به هیچ شكلی در هیچیك از فعالیت‌هایی كه به تمامیت ایران لطمه بزند، شركت نداشته‌اند. من بر اساس اطلاع كامل از فعالیت‌های دولت آمریكا در ایران چنین تضمینی به او دادم، در هر حال ایجاد آشوب در كردستان از هر طریقی كه باشد كاملاً برخلاف منافع ملی خودمان خواهد بود.

*10ـ پرشت گفت كه متوجه مشكلات متعدد در زمینه تجارت هستیم ولی این مسائل به هر دو طرف قضیه مربوط می‌شوند. دولت آمریكا فعالانه در جهت حل مشكلات تلاش می‌كند و در واقع در چند مورد مطالبی در جهت حمایت از ایران به دادگاه‌ها داده است. ایران در خیلی از این موارد دادگاه موفق گشته است. ما می‌خواستیم دولت موقت بداند كه دولت آمریكا هر كاری بتواند انجام خواهد داد تا این مشكلات در جهت استحكام بیشتر روابط اقتصادی، تجاری با ایران حل شود. ولی دولت موقت باید توجه داشته باشد كه دولت آمریكا هم جوانب سیاسی را باید در نظر داشته باشد و محدودیت‌هایی وجود دارد، هم قانونی و هم محدودیت‌های دیگر كه بر نقشی كه ما می‌توانیم ایفا كنیم اثر می‌گذارد.

*11ـ در مورد قطعات نظامی، پرشت اقداماتی را كه ما برای تضمین حل مسئله سپرده‌های ارزی اتخاذ نموده بودیم را برشمرد و گفت كه این تضمین از ژوئیه به مورد اجرا گذاشته شده و از آن وقت هیچ مانعی از سوی دولت آمریكا بر ارسال قطعات ایجاد نشده است. موارد مجردی وجود دارد كه مشكلاتی در آن بروز خواهد كرد، ولی دولت آمریكا در منافع خود می‌داند كه ارسال قطعات را تسهیل نماید تا روند تأمین قطعات نظامی برای ایران استمرار داشته باشد. ما همچنین می‌خواستیم در زمینه قطعات یدكی و تجهیزات شركت‌های تجاری نیز كمك كنیم. برای كمك در این امر اطلاعات مشخصی لازم است.

*12ـ بهشتی مدتی را صرف توضیح و تأكید بر حمایت توده‌ای مردم از انقلاب ایران نمود. این حمایت هنوز كاملاً مشهود و یا از لحاظ تشكیلاتی و حزبی سازماندهی نشده است، ولی حمایت عظیمی بوده و این توده شركت‌كننده انقلاب برای اثبات حقانیت و حمایت از اهداف انقلاب در ایران كافی است. رهبری انقلاب بر چنین حمایت عظیمی اتكا دارد و این حمایت از انقلاب قدرت و پیروزی انقلاب را علی‌رغم گزارش‌ها و شایعات در مورد توطئه‌های وسیع از جمله امكان توطئه‌هایی از جانب نظامیان، تضمین می‌كند. اقدام برای كودتا بسیار محتمل است، او گفت كه اگر چنین امری پیش آید آمریكا مسوول شناخته خواهد شد، چون آمریكا دارای نقش گسترده‌ای در رابطه با ارتش ایران بوده است. بهشتی در رابطه با این موضوع به گونه‌ای صحبت نكرد كه نشان دهد تصور می‌كند تلاش برای انجام یك كودتا موفق خواهد بود بلكه می‌گفت چنین اقدامی به هیچ‌وجه موفق نخواهد شد و هرگونه اقدام مشابه، مشكلات جدی برای آمریكا در ایران ایجاد خواهد كرد. رهبری انقلاب تصمیم گرفته است كه با آمریكا و غرب به صورت دوستانه و مثبت برخورد كند ولی آنها عمیقاً ظنین باقی می‌ماندند.

*13ـ در پاسخ، من نكاتی را كه قبلاً توسط پرشت مطرح شده بود مبنی بر ضعف در شناخت ابعاد انقلاب در آمریكا را پیش كشیدم ولی گفتم یك جنبه انقلاب برای افكار عمومی آمریكا كاملاً روشن است و آن وسعت حمایت مردمی از انقلاب است. با توجه به روابط ما با نظامیان در ایران من از فرصت استفاده نمودم تا بهشتی را از تركیب و اندازه واحدهای مستشاری مطلع سازم. گروه مشورتی مستشاری نظامی كه از تعداد زیادی افراد متشكل شده بود در حال حاضر به گروه شش نفری كوچكی تبدیل شده كه تنها هدف آن حفظ ارتباط با طرفین ایرانی برای تسهیل دریافت تجهیزات نظامی آمریكا توسط دولت موقت ایران می‌باشد.

*14ـ پرشت گفت كه در واشنگتن ایرانیانی با دفتر او تماس می‌گیرند كه از طبقات متوسط و متخصصین ایران بوده و با شاه نیز مخالفت می‌كردند، ولی اكنون از ایران فرار كرده‌اند چون احساس می‌‌كنند برای آنها در جو سیاسی جدید جایی وجود ندارد. او از بهشتی خواست تا موضع رهبری انقلاب را در برابر این افراد و ایرانیانی كه به طور فزاینده نسبت به پیشرفت انقلاب سرخورده و ناامید شده‌‌اند، روشن كند.

*15ـ بهشتی در پاسخ قبول كرد كه انقلاب اشتباهاتی مرتكب شده است؛ اما گفت در یك انقلاب با وسعت و سرعتی كه در ایران داشت، بروز اشتباهات اجتناب‌ناپذیر است. رهبری متوجه است كه نمی‌تواند به دور ایران حصاری بكشد و آن را از تأثیرات خارجی و منافع تجارتی و تخصصی كه به آنها احتیاج دارد، منزوی سازد. رهبری انقلاب خواهان مرزهای باز با دنیای خارج می‌باشد نه مرزهای بسته. در مورد یك میلیون اقلیتی كه او مشخص نمود از انقلاب حمایت كامل نمی‌‌كنند هم همین موضع اتخاذ می‌شود. ولی به این اقلیت اجازه داده نخواهد شد كه نظرات خود را به اكثریت 35میلیون ایرانی كه از انقلاب و اهداف آن حمایت می‌‌كنند، دیكته كنند. اگر لازم باشد این توده‌های میلیونی جمعیت ایران راه خود را به تنهایی طی خواهند نمود و در مدت 20 سال می‌‌توانند آنچه را كه با رفتن این طبقه از دست داده‌اند و منافعی كه این یك میلیون اقلیت برای كشور داشته جبران كنند. در پاسخ این سوال كه آیا بهتر نیست سعی كنند حمایت این اقلیت را جلب نمایند، بهشتی تأكید كرد كه هدف رهبری هم همین بوده و در جهت آن كوشش می‌‌كند ولی به هیچ‌ صورتی اكثریت به این اقلیت كوچك اجازه نخواهند داد تا اهداف انقلاب اسلامی كه ملت ایران خواهان آن هستند را تباه سازند. همان‌طور كه قبلاً گفته بود این اهداف شامل جامعه‌ای می‌شود كه آزاد، مترقی و پیرو اصول اسلامی باشد.

*16ـ نظریه: بهشتی شخصیت مؤثر و گیرایی می‌باشد. مطمئناً در ظاهر و اگر بتوان بر اساس این گفت‌وگو قضاوت كرد، از لحاظ فكری و عقلی هم مؤثر و گیرا است. او با اعتماد به نفس فوق‌العاده و به طور آرام و شمرده و انگلیسی خوب، صحبت می‌كند. رفتار او در تمام مدت آرام و غیراحساسی بود. به نظر می‌رسید كه او سعی داشت به ما بفهماند كه بهبود روابط بیشتر به نفع آمریكا بوده تا به نفع ایران. ایران انقلابی از حمایت و تفاهم آمریكا استقبال خواهد نمود ولی به هیچ‌وجه به آمریكا وابسته نخواهد بود.

                                                                                                                               امضا: بروس لینگن(كاردار)

تحلیل

چندی است که بحث مذاکره با آمریکا به بحث سیاسی روز در ایران و آمریکا تبدیل شده است. پیشتر مقامات ایرانی با مقامات آمریکایی صرفا بر سر مساله عراق به مذاکره با یکدیگر پرداختند. هر چند که این مذاکرات با عدم تعهد و مسئولیت پذیری نه چندان مطلوب طرف آمریکایی روبرو شد. بعد از آن نیز ویلیام برنز در مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی بر سر مساله هسته ای حاضر شد. اکنون نیز اوباما با شعار مذاکره با رییس جمهور ایران در آمریکا به قدرت رسیده است. اینکه مقامات ایرانی با مقامات آمریکایی در سطوح عالی مذاکره بکنند یا نه، و یا اینکه مذاکرات در همین سطح ادامه یابد یا نه، به تصمیم گیری مقامات عالی رتبه کشور بستگی دارد و در این زمینه اظهار نظر نمی کنیم، اما اگر قرار شد روزی این مذاکرات انجام بگیرد و یا ادامه یابد، مذاکره شهید بهشتی با مقامات آمریکایی و سرسختی و صلابت ایشان در این مذاکرات الگوی مفید و سودمندی برای مذاکره کنندگان ایرانی خواهد بود. روح آن مرد بزرگ قرین رحمت پروردگار باد.