تبیان، دستیار زندگی
یكی از مهمترین تدابیری که در تربیت کودک باید در پیش گرفت، این است که باید با کودک راه رفاقت، نرم خویی و ملاطفت را در پیش گرفت؛ نه خشونت و سخت گیری.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

مهربان تر از این ها باش !

نرمی و ملاطفت ، سخت گیری و خشونت در تربیت كودك ، از منظر اسلام

کودک

یكی از مهم ترین تدابیری که در تربیت کودک باید در نظر داشت ، این است که باید با کودک راه رفاقت، نرم خویی و ملاطفت را در پیش گرفت ، نه خشونت و سخت گیری.

در تربیت باید کاری کرد که کودک با میل و رغبت و شوق ، پذیرای تربیت و آنچه مربی می خواهد ، بشود نه این که کاری کنیم که کودک از مربی و والدین رمیده شود.

قرآن کریم به این حقیقت در امر تربیت تصریح می کند:

«فبما رحمة من الله لنت لهم و لو کنت فظّاً غلیظ القلب لا نفضّوا من حولک؛(1) به برکت رحمت الهی با آن ها نرم و مهربان شدی و اگر خشن و درشت خو بودی، از اطراف تو پراکنده می شدند».

این آیه به صراحت می گوید : از عوامل مهم در تربیت ، رفاقت و نرم خویی در برابر خشونت و درشت خویی است.

ای پیامبر، اگر بخواهی مشرکان را هدایت و تربیت کنی، باید به گونه ای برخورد کنی که به سخن تو گوش دهند تا پذیرای آن شوند. اگر به گونه ای عمل کنی که حاضر به گوش دادن سخن تو نشوند ، چگونه می خواهی به حق بودن آن پی ببرند؟

مقتضای طبع انسانی چنین است که در برابر نرمی و محبت و ملاطفت سر فرود می آورد و در برابر خشونت و سخت گیری سرباز می زند.

بنابراین، کودکان اگر نگوییم این صفت در آن ها بیش از بزرگ سالان است (چون ضعیف ترند و توان برخورد را در خود نمی بینند)، دست کم با دیگران در این ویژگی مساوی اند. بنابراین، پیامبر و ائمه، هم با بزرگ سالان روش های نرم و ملایم را در پیش می گرفتند و هم با کودکان.

انس بن مالک می گوید:

روزی رسول خدا مرا برای کاری فرستاد و من گفتم: نمی روم. هر چند در نظر داشتم که بروم. به همین سبب اندکی بعد روانه ی اجرای آن کار شدم. در بین راه به کودکانی که در بازار مشغول بازی بودند ، برخوردم و به تماشای آن ها ایستادم. ناگاه رسول خدا از پشت دست بر گردنم گذاشت. به او نگریستم، دیدم می خندد. سپس فرمود: انس، آن جا که گفتم رفتی؟ گفتم می روم، و سپس روانه شدم».(2)

این، برخورد پیامبر با خطاهای عمدی است. بسیاری از اوقات از خطاهای سهوی کودکان و فرزندان خویش ، سخت برآشفته می شویم و با آن ها برخورد تندی داریم، حال آن که پیامبر حتی در برابر تخلف عمدی با نرمی و ملاطفت برخورد می کردند.

معصومان(ع) در برخوردها همواره به توانایی های کودکان توجه داشته اند. ام الفضل، دایه ی امام حسین می گوید: « پیامبر در ایامی که من به امام حسین(ع) شیر می دادم، او را از من گرفت و به آغوش کشید. حسین(ع) پیامبر(ص) را خیس کرد و من با شدت او را از پیامبر گرفتم، به طوری که حسین گریه کرد. پیامبر فرمود: این مسأله با آب پاک می شود. اما کدورتی را که تو بر قلب حسین وارد کردی، چه چیز آن را از بین خواهد برد؟ ».(3)

هم چنین پیامبر فرمود: «خدا رحمت کند پدر و مادری را که فرزند خود را بر نیکی یاری کنند! راوی می گوید: پرسیدم چگونه او را بر نیکی یاری کنند؟ فرمود: آنچه انجام داده ، از او بپذیرند و از آنچه انجام نداده ، درگذرند و بر او تکلیف بیش از توان نکنند و سخت نگیرند».(4)

تربیت

اصولاً اسلام به نرم خویی سفارش بسیاركرده و تندخویی را نهی كرده است به گونه ای که برخی روایات، رفق را «رأس الحکمة»(5) نامیده اند.

در روایتی پیامبر فرمود: « اگر رفق به صورت مخلوقی در می آمد ، می دیدی که در میان مخلوقات خدای عز و جل، زیباتر از آن نیست».(6)

بنابراین، رفق و نرمی در هر کاری خوب و در تربیت ضروری است. اما در تربیت کودکان با توجه به ضعف و ناتوانی آنان و اهمیت تربیت شان، اهمیت بسیار بیش تری دارد ، به طوری که می توان ادعا کرد بدون آن، تربیت درستی شکل نخواهد گرفت.

پی نوشت ها :

1- آل عمران، آیه 159.

2- ابوزهره، محمد؛ خاتم پیامبران؛ ترجمه حسن صابری، ج 1، ص 362.

3- الحدیث؛ ج 3، ص 75، به نقل از: هدیة الاهباب.

4- الکافی؛ ج 1، ص 50.

5- قال رسول الله(ص): الرفق رأس الحکمة ... (بحار الانوار؛ ج 75، ص 352).

6- عن ابی جعفر(ع) قال: قال رسول الله(ص): لو کان الرفق خلقاً یری ما کان مما خلق الله عز و جل شیء احسن منه (همان؛ ص 64).

منبع : برگرفته از كتاب "  تربیت فرزند و سیره تربیتی پیامبر و اهل بیت " نویسنده : سید علی حسینی – زیر نظر جناب آقای علیرضا اعرافی

با تغییر و تلخیص

مقالات مرتبط :

قاطع، اما با محبت

انضباط بدون اشک

محبت نه افراط ،نه تفریط

گریه ام را خنده کن !

نقدی بر روش های تربیتی سختگیرانه و مقتدرانه

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.