گفت و گو با نابغه تلاوت مصر

ماه رمضان امسال برای جمع زیادی از هموطنان در برخی شهرهای كشور حال و هوای دیگری داشت، به این دلیل كه عطر و بوی تلاوتهای به یاد ماندنی استاد مسلم قرآن شحات انور را از حنجره فرزندش شیخ محمود استشمام كردند و دل و جان خود را در جاری تلاوتهای نورانی این استاد جوان عطرآگین ساختند.

شیخ محمود شحات انور تنها 23بهار را تجربه كرده اما تربیتها و آموزشهای پدر استادش او را به حدی رسانده كه اكنون می تواند پا جای پدر بگذارد و به عنوان خلف صالح او یاد و خاطره تلاوتهای زیبا و ماندگار پدر را در جای جای این كره خاكی زنده نگه دارد.او چنان زیبا و نیكو- همچون پدر بزرگوارش- تلاوت می كند كه اشك شوق ایرانیها را درمی آورد- این بیان را خود وی و اطرافیانش تصریح می كنند.

شیخ محمود فرزند استاد شحات انور در سن 12سالگی حفظ قرآن كریم را به پایان برد و توانست در همان سال مقام اول مسابقات بین المللی «لیله القدر» مصر را از آن خود كند. توفیقات وی در این راه مرهون زحمات پدرش و نیز برادر بزرگش انور می باشد.حضور وی در ایران در ایام ماه مبارك رمضان بهانه مغتنمی شد تا گپ و گفت وگوی صمیمانه ای با او داشته باشیم و هر چند او در طی مدت اقامت در ایران برنامه های بسیار فشرده ای در تهران و شهرهای مختلف در زمینه تلاوت قرآن داشت اما این مسئله مانع از آن نشد كه پس از یك روز كاری فشرده و در پایان آخرین برنامه قرآنی اش در جوار حضرت شاه عبدالعظیم با نشاط و خندان و روی باز با ما به گفت وگو ننشیند و به سؤالات متعددمان پاسخ ندهد.

ماحصل یك ساعت گفت وگوی ما با شیخ محمود شحات انور، تحفه ای است كه ذیلا تقدیم خوانندگان قرآن دوست می شود.

¤ به عنوان اولین سؤال شاید بهتر باشد در ابتدای این گفت وگو كمی درباره استاد مسلم قرآن، پدر بزرگوارتان استاد شحات انور برای ما صحبت كنید و درباره برخی ویژگیهای اخلاقی و سبك قرائت ایشان توضیح دهید؟

-پدرم جزو قراء نسل پیشتاز مصر است كه بسیاری از قاریان و جوانان از سبك ایشان پیروی می كنند. بنظرم صدای دلنشین ایشان بهترین نغمه ای است كه تاكنون در عمرم شنیده ام این نه بخاطر اینكه پدرم است بلكه واقعا صدای ایشان در شنوندگان و عموم مردم تأثیر می گذارد.

در مورد ویژگیهای ایشان در قرائت باید بگویم بهترین ویژگی ایشان داشتن حس و حال است او قرآن را با احساس عالی تلاوت می كند. تلاوت او آرام و همراه با احساس است بطوری كه بسیاری از كسانی كه تلاوت ایشان را می شنوند گریه می كنند. من هم وقتی تلاوتهای ایشان را گوش می كنم دچار حالت گریه می شوم.

¤ كمی درباره خلق و خوی و رفتار ایشان در خانه برایمان صحبت كنید؟

-زندگی ما با ایشان همه اش خاطره است. ایشان بطور دائم با اهل خانه بگو و بخند و شوخی داشت و با اهل خانه با مهربانی رفتار می کرد. اصولا روش زندگی ما در خانه براساس سادگی و بی آلایشی است و ما با هم راحت بودیم. وضعیت زندگی ما كاملا ساده است و موقع غذاخوردن روی زمین می نشستیم و خبری از مبل و صندلی و غیر ذلك نبود. ایشان ما را عادت داده اند كه هر صبح و شام همگی قرآن  بخوانیم.

¤ مایلیم كمی درباره زندگی خودتان برای ما صحبت كنید.

- من از میان سه پسر استاد شحات، سومی و كوچكترینشان هستم. برادر بزرگترم انور، قاری جهانی است. برادر دیگرم محمد قاضی دادگستری است. خواهران دیگرم هم، سنشان از من كوچكتر است.

من از سن 12 سالگی با راهنمایی پدرم حفظ و خواندن قرآن را شروع كردم. یادم می آید در آن سن پدرم در محفل قرآنی شب قدر در حضور رئیس جمهور مصر مرا به حاضران معرفی كرد و من به تلاوت پرداختم و اتفاقاً در رشته حفظ و هم در قرائت مقام نخست را كسب كردم. از سن 18 سالگی در محافل قرآنی شركت كردم و دراین راه برادرم انور كمك كار و یاور و مشوق من بود تا اینكه از سن 19 سالگی رسماً در محافل مختلف در مصر و سایر كشورها حضور یافتم.

¤ تاكنون به چند كشور برای تلاوت سفر كرده اید؟

- من تا یك سال و نیم پیش مشغول تحصیل در دوره لیسانس دانشگاه الازهر بودم و طبعاً بخاطر خدمت وظیفه عمومی نمی توانستم به خارج ا ز كشور مسافرت كنم.

پس از پایان تحصیلات و اخذ معافی دائم، برای نخستین بار به پاكستان سفر كردم و سپس به ایران آمدم و پس از آن به انگلیس و پاكستان سفر كردم.

¤ در خلال این سفرهای قرآنی، استقبال مردم از تلاوت ها و محافل قرآنی شما در كدام كشور بیشتر و پرشورتر بود؟

- واقع امر این است كه در ایران بیشتر از همه جا بود. زیرا مردم ایران قرآن را دوست دارند و به آن عشق می ورزند و محافل قرآنی بخاطر كسب رضای خدا برگزار می شود نه برای انگیزه های دیگر، اما در بیشتر كشورهای دیگر، برگزاری مجالس قرآن بعضابخاطر شهرت طلبی و درآمد و پول درآوردن است.

¤ بار اول كه به ایران سفر كردید. استقبال مردم را چطور دیدید؟

- در سفر اولم ایران را همچون مصر دیدم. می دانید كه در مصر محافل قرآنی بسیار زیادی برگزار می شود. از طرفی من از طریق پدرم و برادرم و سی دی های قرآنی، با اوضاع قرآنی ایران تا حدودی آشنا بودم اما وقتی به ایران آمدم شور و شوق قرآنی را همچون مصر دیدم. البته امسال احساس كردم استقبال و شور مردمی بیشتر از پارسال است و عشق مردم به پدرم را در محافل و مجالس بطور ملموس مشاهده می كردم. از اینرو من همه مردم ایران را دوست دارم چون آنان پدرم را دوست دارند. استاد شحات هم مردم ایران را خیلی دوست دارد و به من و انور همیشه توصیه می كند كه به ایران سفر كنید و خوب تلاوت كنید چون ایران زیباست و دوستدار قرآن است.

¤ تلاوت قرآن و انس با آن چه تأثیری بر زندگی فردی و اجتماعی شما داشته است؟

- قرآن بر شخصیت من تأثیرگذار بوده و باعث شده كه از عادات و رفتارهای ناپسند دوری كنم. بعضا تأثیر قرآن سبب گردیده من بر خلاف بسیاری از جوانان دنبال لذائذ نفسانی نروم. انس با قرآن موجب شده كه در وجودم ایمان، تقوا، مردانگی، جوانمردی و شهامت پدید آید و از رفتارهایی چون دروغگویی، نفاق و غیره بدور باشم. بطوركلی قرآن مرا در برابر هر اشتباه و كار خلاف واكسینه كرده و مصون نگه داشته است.

¤ تلاوت قاریان ایرانی را بطور كلی چگونه ارزیابی می كنید؟

- تلاوت آنان خوب است و روش قرائت خوبی هم دارند اما باید 2 نكته را مدنظر قرار دهند نخست اینكه بسیار پایبند تجوید باشند و احكام آن را از قبیل غنه، اخفاء، اظهار و غیره بخوبی رعایت كنند و نكته دیگر كه مهمتر است نفش كشیدن در اثنای تلاوت است. یك قاری بخصوص اگر جوان باشد باید به هنگام تلاوت برآورد كند كه خواندن این مقدار آیه چقدر نفس می خواهد و براساس آن نفس كشیدن خود را تنظیم كند و اینطور نباشد كه در اثنای تلاوت آیه، نفس بكشد چون این كار خطا است و یك قاری باید به اندازه نفس خود آیه را تلاوت كند.

¤ شما در جریان سفر به شهرهای مختلف ایران، استقبال مردم از تلاوتها و محافل قرآنی را چطور دیدید؟

- استقبال مردم بسیار گرم و پرشور و زیبا بود. بطوری كه در اثنای تلاوت، عده ای بودند كه از شدت هیجان و تحت تأثیر قرارگرفتن گریه می كردند من به خاطر دارم حتی در یك محفل با حضور آیت الله هاشمی رفسنجانی مشاهده كردم كه ایشان گریه می كند البته كسی متوجه نشد اما من خودم آن را دیدم.

¤ توصیه شما به قاریان قرآن درایران چیست؟

- اولا یك قاری خوب باید حافظ قرآن باشد. حفظ قرآن به قلب راحتی و آرامش می دهد و از تشویش می رهاند ثانیا یك قاری باید بفهمد چه می خواند. زیرا اگر شما ندانید چه می خوانید نمی توانید دیگران را تحت تأثیر قرار دهید. یك قاری باید آیات را فهم و حس كند تا آن را به شنونده انتقال دهد. این توصیه پدرم به ما بود.

نكته بعدی اینكه تلاوت قرآن در اصل بر هوش و ذكاوت استوار است و تقلید فرع بر آن است. ذكاوت در قرائت یعنی اینكه قاری تشخیص دهد كه كجا صدا را بلند كند یا كدام آیه را با صدای زیر بخواند یا از چه مقامات موسیقایی در كجا استفاده كند.

یك قاری باید در اثنای تلاوت ارتباط حسی با شنونده برقرار كند. باید به چهره شنوندگان نگاه كند و چهره اش درهم كشیده نباشد. این ارتباط میان او و شنونده بسیار مهم است و این همان ذكاوت و هوش قرائت است.

¤ آیا در مصر فرزندان اساتید مشهور قرآن، در قرائت از پدرشان دنباله روی می كنند؟

- هرچند فرزند دربسیاری مواقع پا جای پای پدر می گذارد و راه او را ادامه می دهد اما در قرائت قرآن شرط اساسی داشتن موهبت ذاتی و استعداد درونی است. پدرم وقتی دید كه ما استعداد قرائت قرآن داریم ما را به این راه تشویق كرد اگر ما از این استعداد بی بهره بودیم هیچوقت این كار را نمی كرد. در مورد مشاهیر قراء باید بگویم فرزندان مشاهیری همچون استاد لیثی، استاد منشاوی و غلوش از آنان دنباله روی می كنند اما باز تأكید می كنم كه نمی توان بخاطر شهرت پدر وارد عرصه تلاوت شد. شهرت پدر پنجاه درصد نقش دارد پنجاه درصد بقیه مربوط به استعداد ذاتی فرد است. درست است كه فرزندان برخی از مشاهیر مصر تلاوت قرآن می كنند اما چون استعداد ندارند مشهور نشده اند.

¤ چرا در شرایط كنونی مصر از ستارگان نسل گذشته در تلاوت همچون عبدالباسط، منشاوی، مصطفی اسماعیل و غیره خبری نیست؟

- در مصر جوانان با استعداد و قاریان خوش صدای زیادی وجود دارد و محافل قرآنی بسیاری برگزار می شود اما نكته مهم داشتن مقبولیت مردمی است. قراء زیادی در مصر وجود دارند اما مشهور نشده اند و ازطرف عامه مقبول واقع نگردیده اند. چرا؟ برای اینكه عده ای از آنان هستند كه در قرائت خلوص ندارند و هدف و انگیزه شان یا نام است یا نان و من و برادرم انور به همه آنان توصیه می كنیم با این صوت خوبی كه دارید حیف است بخاطر مسائل بی ارزش دنیایی تلاوت كنید بلكه باید برای خدا تلاوت كنید تا مردم دوستتان داشته باشند.

¤ آیا قبول دارید كه عصر طلایی قرائت قرآن در مصر به سر رسیده؟

- این یك واقعیت است كه هیچ عصری تمام نمی شود مگر آنكه پس از آن عصر جدیدی شروع می شود. من پیش بینی ام این است كه قاریان برجسته ای در مصر ظهور خواهند كرد. الان بسیاری از نونهالان مصری با صوت زیبا تلاوت می كنند اینها پس از 20 سال قاریان برجسته ای خواهندشد.

¤ كمی در مورد محافل قرآنی مصر برای خوانندگان ما صحبت كنید؟

- ما در مصر برای هر چیزی محفل قرآنی برگزار می كنیم در منطقه صعید در جنوب مصر در شادیها، در عزاداریها، درجشنها، ولیمه های حجاج و یا تولد نوزادان مراسم و محافل قرآنی بر پا می شود. در باقی استانها هم در هر مناسبتی مثلا ولادت پیامبر(ص) و اهل بیت(ع) یا مناسبتهای دینی دیگر محافل قرآنی عظیم برپا می شود و قراء مشهور در آنها به تلاوت می پردازند.

اما بیشتر در مناسبتهای سوگ و عزا محافل قابل توجه قرآنی برپا می شود و در یك محفل چه بسا 15-10 قاری به تلاوت بپردازند.

¤ روند انتخاب و پذیرش رسمی یك قاری مصری در كشور شما چگونه است؟

-در مصر سندیكای قراء وظیفه امور قاریان را برعهده دارد. قاری قرآن توسط یك هیئت بیست نفره از قاریان برجسته مورد آزمایش و امتحان قرارمی گیرد و پس از دریافت گواهینامه رسمی، امكان می یابد به عنوان یك قاری در مصر و خارج آن به تلاوت بپردازد. اعضای این هیئت را استادانی چون ابوالعینین شعیشع، شیخ طبلاوی، احمد نعینع، انورشحات، فتحی ملیجی، فرج الله شاذلی و نیز بنده تشكیل می دهند.

¤ حركت ایران به سمت قرآن پس از انقلاب را چگونه ارزیابی می كنید؟

-انقلاب اسلامی در ایران حركتی بسیار عظیم بود و پیشرفتهای حاصل شده پس از انقلاب حاكی از عظمت این حركت است. بنظر من ایران بهترین كشور در جهان اسلام است كه قرآن را دوست دارد و از آن محافظت می كند. حتی از مصر هم بالاتر است. در مصر این عشق و علاقه وجود دارد اما متأسفانه با رویكردی مادی همراه است. در مصر اگر استاد شحات انور را برای مجلسی دعوت كنند، بعید نیست كه برای تفاخر و پز دادن باشد. در نزد ما رویكرد عام به قراء و قرائت قرآن رویكردی مادی و پولی است اما در ایران رویكرد مردم، رویكرد عشق و علاقه به قرآن است. حضور آنان در مجالس قرآنی برای بهره بردن و استفاده معنوی از قرآن است.

¤ مردم مصر چه دیدگاهی در مورد ایران و انقلاب اسلامی دارند؟

-مردم مصر ایرانیها را دوست دارند. دلیل آن هم این است كه مردم ایران را مردمی پاك و بی آلایش می دانند. ما دوست داریم تلویزیون ایران را ببینیم. و از ایران بشنویم مردم ما احمدی نژاد را دوست دارند چون او در راه صحیح قدم برمی دارد. مصریها انسانهای شجاع و مرد را دوست دارند. مصریها دریافته اند كه احمدی نژاد تنها رئیس جمهوری است كه در دنیا با شجاعت و عقل و درایت و حكمت عمل می كند و گام برمی دارد.

¤كدام سوره قرآن را بیشتر زمزمه می كنید و چرا؟

-سوره اسراء را دوست دارم. بدلیل آنكه یك بار در عالم رؤیا یكی از صحابی برجسته رسول الله(ص) را دیدم البته نمی دانم كه بود اما می دانم كه صحابی جلیل القدر بود. او به نزد من آمد و گفت شیخ محمود! تلاوت سوره اسراء تو را شنیدم ماشاءالله خوب بود. من از آن زمان به این سوره علاقمند شدم و آن را زیاد می خوانم.

¤ در پایان اگر سخنی با خوانندگان ما دارید بفرمائید:

-توصیه من به قاریان قرآن و خوانندگان عزیز این است كه تقوای خدا را داشته باشند و در مسئله تلاوت، مادیات و پول را مدنظر قرارندهند. قرآن را حفظ كنند و در رعایت تجوید قرآن كمال دقت را داشته باشند.

منبع:

مهرداد آزاد، کیهان، با تصرف