تقدیر و میانه روی در زندگی در کلام امام رضا علیه السلام
امام رضا علیه السلام میفرماید:
« لا یستكمل عبد حقیقه الایمان حتی تكون فیه خصال ثلاث: التفقه فی الدین و حسن التقدیر فی المعیشه، و الصبر علی الرزایا (1) ؛ تا سه خصلت در انسان نباشد، حقیقت ایمان او كمال نباید: ژرف شناختن دین، اندازه داشتن در زندگی و پایداری در مصیبتها.»
از شاخههای اصل محدودیت در مصرف، تقدیر در (معیشت) زندگی است. این اصل، در كلمات پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و امامان علیهم السلام فراوان آمده است، و به معنای اندازه داشتن در هزینه، و حساب كردن امور زندگی، و برقراری هماهنگی میان نیازها و چگونگی برآورد آنها است؛ یعنی رعایت اصل حیاتی نظم و انضباط اقتصادی است. این اصل از برنامههای اساسی اقتصادی و تربیتی در اسلام است. افراد جامعه اسلامی باید دارای تربیتی اقتصادی باشند، و زندگیشان برنامه داشته باشد، و مصرف مواد و كالاها باید در چهارچوب محاسبه و مدیریت انجام گیرد.
اهمیت این بعد از تربیت، در اینست كه نظام اقتصادی حاكم بر حیات فرد و جامعه، اگر با اندازهداری و محاسبه باشد، زمینهای سازنده برای رشد مادی و معنوی افراد خواهد بود و سبب میشود تا از امكانات و نیروها به موقع و به اندازه بهرهبرداری شود، و از هرز رفتن توان و فكر و سرمایههای انسانها جلوگیری به عمل آید. زندگی بی حساب و فاقد محاسبه و اندازهداری، تعادل و هماهنگی لازم را ندارد و با وجود صرف نیرو و سرمایه فراوان، بازدهی بسیار اندك خواهد داشت و در نتیجه امكانات و نیروها هرز میرود، و استواری و پایداری حیات فرد و جامعه دچار مخاطره میگردد.
اصل «تقدیر در معیشت» ، به رعایت حدود لازم و پیروی از حد میانه و دوری از اسراف میانجامد. این اصل، با توجه به زبانی كه در حدیث امام رضا علیه السلام و دیگر احادیث به كار رفته، و به صورتی كلی و قانونمند بازگو شده است، همه مراحل تكلیفی را در همه ابعاد زندگی در برمیگیرد. دوری از اسراف، تبذیر، و تضییع و فاسد كردن مواد و كالاها را نیز شامل میگردد. مراحل نهایی و تكامل یافته مصرف را كه حذف زواید و امور غیر ضروری است، تضمین میكند. این اصل هم چنین در قلمروی گسترده برنامهریزیهای اقتصادی نیز جریان دارد. برنامهریزی اقتصادی و نظام تولید و توزیع باید با تقدیر و محاسبه انجام گیرد. تولید هر كالا باید با اندازهگیری و محاسبه باشد تا مقدار توان و كارایی كه از آن كالا منظور بوده با تركیب موادی كه در آن به كار رفته است، هماهنگ باشد.
پینوشت:
1ـ تحف العقول، ص 329 .
منبع:
کتاب امام رضا علیه السلام؛ زندگی و اقتصاد ؛ محمد حکیمی
پیوند به :
شکر؛ یعنی بهره برداری درست از نعمت ها
