تبیان، دستیار زندگی
اگر این حالت را تجربه كرده باشید می ‌دانید كه در حالت غش، انگار دنیا دور سر آدم می‌ چرخد. اغلب ما در طول زندگی‌مان حداقل یك بار حالت ضعف و غش را تجربه كرده‌ایم. شاید در هنگام دیدن...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

غش و ضعف

اگر این حالت را تجربه كرده باشید می ‌دانید كه در حالت غش، انگار دنیا دور سر آدم می‌ چرخد.

غش کردن

اغلب ما در طول زندگی‌مان حداقل یك بار حالت ضعف و غش را تجربه كرده‌ایم. شاید در هنگام دیدن یك صحنه دلخراش یا زمانی كه در بلندی ایستاده‌اید، یا موقع انجام یك آزمایش خون ساده، این تجربه را داشته باشید. تجربه یك احساس ناخوشایند، لحظه‌ای كه پاهای ‌تان سست می ‌شود. چشمان‌تان سیاهی می ‌رود و نای ایستادن روی پاهایتان را ندارید.

این حالت معمولا با كاهش دمای بدن، كند شدن تنفس و عدم كنترل تعادل همراه است. حتی بعد از اینكه بهتر شدید و چشمان‌تان را باز كردید، گویی مكان و زمان خود را برای لحظاتی گم كرده و احساس سنگینی دارید. می‌ دانید چرا به چنین حالتی دچار می ‌شوید؟

اعصاب سمپاتیك

قلب ما عضوی است كه به اغلب تحریكات خارجی و داخلی بدن واكنش نشان می ‌دهد. گاهی اوقات با قرار گرفتن در یك حالت اضطراب و استرس یا وقتی كه فعالیت می‌ كنید، تندتر می ‌تپد و گاهی به آرامی به فعالیت خود ادامه می ‌دهد. تمام این تغییرات، برنامه ‌ریزی و تنظیم شده‌اند، چون قلب مسئول خون ‌رسانی به اندام‌های دیگر است و اگر به اندام‌های حساسی چون مغز، مواد غذایی و اكسیژن حتی برای مدت كمی نرسد، بدن دچار اختلالاتی می ‌شود. اندام‌ها معمولا پیام‌هایی را به صورت پالس‌های عصبی و یا مواد هورمونی به قلب می ‌رسانند و میزان فعالیت و پمپاژ خون در لحظات مختلف تنظیم می ‌شود. به طور مثال، زمانی كه شما به قصد دفاع از خود با یك شخص یا حیوان گلاویز می‌ شوید، مغز به عنوان فرمانده بدن دستوراتی را برای اندام‌های مختلف می ‌فرستد. ارسال این دستورات از طریق سیستم عصبی ماست. در بدن ما، ‌به جز اعصاب حسی و حركتی، دو گروه دیگر اعصاب به نام‌های اعصاب سمپاتیك و پاراسمپاتیك وجود دارند كه مسئولیت‌های خاصی را ایفا می ‌كنند. اعصاب سمپاتیك همان اعصاب محرك اندام‌ها در حالت‌های بحرانی و اضطراری بدن است. مغز دستور سمپاتیكی صادر شده را برای مقابله با آن حادثه (درگیر شدن شما با یك شخص یا حیوان در مثالی كه ذكر شد) می ‌فرستد. در این حالت، فعالیت قلب بیشتر می‌ شود تا خون بیشتری را به عضلات فعال برساند و در مقابل، خون را از اندام‌های داخلی مثل معده و روده و... به سمت عضلات می‌ برد. همچنین ظرفیت شش‌ها برای رساندن اكسیژن بیشتر به بدن افزایش می ‌یابد و خلاصه همه اندام‌ها با تحریك سمپاتیكی پویاتر شده و همكاری‌های لازم را برای به‌كارگیری تمام توان موجود در بدن و دفاع از خود، انجام می ‌دهند. پس از آنكه حالت بحرانی به پایان می ‌رسد، اعصاب پاراسمپاتیك برای برگرداندن وضع به حالت طبیعی و از بین بردن تحریكات سمپاتیكی، فعال می‌ شوند. در حقیقت اعصاب پاراسمپاتیك، كاهنده اثرات اعصاب سمپاتیك هستند تا در زندگی روزمره بدن ما همیشه وضعیت متعادل داشته باشد.

عصب واگ، نقطه شروع

افرادی با ناراحتی به من مراجعه می‌ كنند و نگران هستند كه چرا در بعضی شرایط به صورت ناگهانی دچار غش و ضعف می‌ شوند. به همه این مراجعان و همچنین به شما عزیزانی كه پس از شنیدن یك خبر بد، دیدن یك صحنه تصادف دلخراش، انجام فعالیت بدنی به خصوص در محیط گرم، موقعی كه زیاد سرپا می ‌ایستید و یا وقتی از شما جهت انجام آزمایش خون، خون‌گیری ساده‌ای می‌ شود، غش می ‌كنید و دچار حالت‌های ضعف كه اشاره خواهم كرد می‌ شوید، می‌ گویم شما بیمار نیستید، بلكه این حالت به دلیل عملكرد اعصاب واگ یا همان اعصاب پاراسمپاتیك شماست. یعنی به دلیل تحریك عصب واگ، تنفس شما كند می‌ شود. فشارتان پایین می ‌آید، چشمان شما سیاهی می‌ رود و با سستی عضلات پا، ضعف و بی‌ حالی و غش به شما دست می‌ دهد.

اصلاً نباید بترسید. سریع دراز بكشید و پاهای‌تان را بالا نگه دارید تا میزان خونی كه به قلب و در نهایت مغز شما می ‌رسد افزایش یابد. اگر قرار است از شما خون بگیرند، از پرستار بخواهید تا شما را به حالت خوابانده درآورد. از دیدن صحنه‌هایی كه شما را دچار این حالت می‌ كند بپرهیزید، حتی اگر آن صحنه یك آمپول زدن ساده باشد.

ایستادن در برابر غش

همان‌طور كه ذكر كردم، عصب واگ یا همان اعصاب پاراسمپاتیك به همه اندام‌ها دستور كاهش فعالیت می‌ دهند. بنابراین در حضور آن تنفس كندتر خواهد شد. ضربان قلب‌تان كم می‌ شود و فشار خون افت پیدا می‌ كند. سستی در عضلات شما هم به وضوح دیده می ‌شود، پس اكیداً توصیه می کنم وقتی دچار این حالت شدید، راه‌ نروید، سریع بنشینید و دراز بكشید و پاهای‌تان را در یك سطح بالاتر از بدن قرار بدهید تا وضعیت شما اصلاح شود. اگر در محل كار، یا پشت فرمان هستید،‌ اگر روزی را پشت سر گذاشته‌اید كه زیاد ایستاده‌اید، بهتر است تا چشم‌تان سیاهی می ‌رود، یك نوشیدنی مطلوب میل كنید تا حالت غش به شما دست ندهد و شما كه این سابقه را در خود سراغ دارید، در واقع شرایط را برای آن مهیا نكنید.

غش، نوعی دیگر

بسیار دقت كنید، اگر شما جزو آن دسته افرادی هستید كه بدون محرك‌های بیرونی (ترس از یك شی یا موجود، دیدن خون و صحنه دلخراش و...) دچار حالت‌های غش و ضعف می ‌شوید ، مثلاً در حین تماشای یك برنامه تلویزیونی یا پشت میز كار که در این حالت در اصطلاح دچار سنكوپ شده‌اید. حالت سنكوپ معمولاً نشانگر وجود یك بیماری داخلی در بدن است كه حتماً باید ریشه‌یابی شود. برخی از اختلالات در سیستم الكتریكی قلب كه باعث به وجود آمدن ضربان در قلب هستند و همچنین برخی از بیماری‌های دستگاه عصبی مركزی می ‌توانند حالت سنكوپ در افراد ایجاد كنند. پس بهتر است هر چه سریع‌تر به پزشك مراجعه كنید و از نظر قلبی و مغزی تحت بررسی دقیق قرار بگیرید و با تشخیص و درمان به موقع،‌ از بروز مشكلات بعدی جلوگیری كنید. اگر شما در برخورد با افرادی كه دچار ضعف و غش شده‌اند قرار گرفته‌اید، ابتدا فرد را در یك سطح صاف بخوابانید و پاهایش را بالاتر از بدنش قرار بدهید. تعداد نبض و فشار خون او را كنترل كنید و تا زمانی كه بیمار به حالت طبیعی بازنگشته است،‌ از خوراندن غذا یا نوشیدنی به او خودداری كنید.

طبیعی است، خجالت نكشید

برای شما كه خیلی از این حالت ناراحت هستید، یك خاطره تعریف می‌ کنم. به یاد دارم وقتی كه دبیرستانی بودم، در مدرسه ما برای آشنایی هر چه بیشتر با عوارض سیگار، یك فیلم نمایش دادند. در آن فیلم با چاقو سینه شخصی را كه بر اثر سیگار فوت شده بود، باز كردند و آسیب‌های سیگار را روی بافت ریه نشان دادند. من با دیدن این فیلم و صحنه دلخراش ریه‌های سیاه شده شخص، غش كردم و همه بعد از این جریان به من خندیدند و گفتند: "تو چه طور می ‌خواهی دكتر شوی، آن هم دكتر قلب كه  حتی نمی ‌توانی یك منظره دلخراش ببینی."

اگر بپرسید چرا جراحان و نیروهای امداد و پرستاران مثل شما با دیدن خون و ... غش نمی ‌كنند، من پاسخ می ‌دهم این افراد پس از گذشت زمان و تكرار یك موضوع یا سوژه، با آن شرایط تطبیق یافته و عادت كرده‌اند. شرایط فیزیكی هر فرد هم خیلی مهم است. اگر شخصی شب قبل نخوابیده باشد و صبح بسیار خسته و ناشتا شروع به كار كند، قطعاً افت فشار خواهد داشت و شاید حالت ضعف به او دست دهد و مجبور شویم به او سُِرم بدهیم. پس موضوعی برای خجالت یا ترس وجود ندارد.‌

دكتر سید حسن عارفی - متخصص قلب و عروق

*مطالب مرتبط:

فرمانده ی غدد بدن

برخورد با اولین سکته قلبی

مشاوره
مشاوره
در رابطه با این محتوا تجربیات خود را در پرسان به اشتراک بگذارید.