تبیان، دستیار زندگی
این آیه شریفه دلالت دارد بر اینكه قرآن به صورت دفعی و یك پارچه در ماه رمضان نازل شده است. از سوى دیگر، ظاهر آیه شریفه :"و قرآنا فرقناه لتقراه على الناس ‍ على مكث، ونزلناه تنزیلا" (1) دلالت دارد بر اینكه قرآن كریم در طول مدت دعوت رسول خدا (صلى الله علیه و
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

نمی از یم "المیزان"[5]

قرآن

سوره بقره، آیه 185

شهْرُ رَمَضانَ الَّذِى أُنزِلَ فِیهِ الْقُرْءَانُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَ بَیِّنَتٍ مِّنَ الْهُدَى وَ الْفُرْقَانِ فَمَن شهِدَ مِنكُمُ الشهْرَ فَلْیَصمْهُ وَ مَن كانَ مَرِیضاً أَوْ عَلى سفَرٍ فَعِدَّةٌ مِّنْ أَیَّامٍ أُخَرَ یُرِیدُ اللَّهُ بِكمُ الْیُسرَ وَ لا یُرِیدُ بِكمُ الْعُسرَ وَ لِتُكمِلُوا الْعِدَّةَ وَ لِتُكبرُوا اللَّهَ عَلى مَا هَدَاكُمْ وَ لَعَلَّكمْ تَشكُرُونَ

ترجمه:

و آن ایام كوتاه ماه رمضان است كه قرآن در آن نازل شده تا هدایت مردم و بیاناتى از هدایت و جدا سازنده حق از باطل باشد پس هر كس این ماه را درك كرد باید روزه اش بگیرد و هر كس مریض و یا مسافر باشد بجاى آن چند روزى از ماههاى دیگر بگیرد خدا براى شما آسانى و سهولت را خواست ه و دشوارى نخواسته و منظور اینست كه عده سى روزه ماه را تكمیل كرده باشید و خدا را در برابر اینكه هدایتتان كرد تكبیر گفته و شاید شكرگزارى كرده باشید.

تفسیر:

کیفیت نزول قرآن در ماه رمضان ونقد وبررسی آراء

این آیه شریفه دلالت دارد بر اینكه قرآن به صورت دفعی و یك پارچه در ماه رمضان نازل شده است. از سوى دیگر، ظاهر آیه شریفه :"و قرآنا فرقناه لتقراه على الناس ‍ على مكث، ونزلناه تنزیلا" (1) دلالت دارد بر اینكه قرآن كریم  در طول مدت دعوت رسول خدا (صلى الله علیه و آله و سلم ) یعنى در مدت تقریبا بیست و سه سال به تدریج بر ایشان نازل شده، تاریخ هم مؤ ید این معنا است، و از همین جهت بعضى گمان كرده اند كه آیه مورد بحث با این آیه منافات دارد.

بعضى دیگر در پاسخ گفته اند: قرآن كریم دو بار نازل شده، یك بار در ماه رمضان بطور یك پارچه به آسمان دنیا نازل شد و بار دیگر از آسمان دنیا به تدریج بر زمین نازل شده، و این پاسخى است كه مفسرین نامبرده آنرا ازروایات گرفته اند كه بعضى از آنها را در بحث روایتى آینده نقل خواهیم كرد. ان شاء الله!

لیكن حق مطلب این است كه حكم قوانین و دستورات با حكم خطابهایى كه متوجه اشخاص مى شود فرق دارد، در خطابات باید قبل از صدور خطاب، ابتدا مخاطبى باشد، هر چند به مدتى اندک، آنگاه به او خطاب كنند.

ولى بعضى دیگر به این مفسرین اشكال كرده اند، كه درادامه آیه مورد بحث (كه به انزال - یعنى نازل شدن یك پارچه – تعبیر شده) می فرماید: "هدى للناس و بینات من الهدى و الفرقان، یعنی قرآن به این منظور نازل شده كه باید هدایتگر مردم و فرق گذارنده میان حق و باطل باشد و دلائلى روشن از هدایت ارائه دهد و این معنا با نازل شدن به آسمان دنیا نمى سازد، چون بنابراین تفسیر، قر آن كریم سالها در آسمان دنیا بود، در حالى كه هدایتگر براى مردم نبود.

بعضى دیگر در دفع این اشکال چنین پاسخ داده اند که هدایت بودن قرآن به این معنا كه مى تواند هادى مردم باشد و مردم را از ضلالت نجات دهد و فارق میان حق و باطل باشد، معنائى است كه منافات ندارد با اینكه چند سالى در آسمان دنیا بدون هدایت فعلى و خلاصه راكد مانده باشد، تا وقتى زمان به كار افتادنش رسید از آسمان به زمین نازل گردد و این درست، مانند قوانینى است كه از مجلس قانونگذارى گذشته تا هر وقت زمان بكار بردن فلان ماده اش رسید آنرا به كار ببرند، و از قوه به فعلیت در آورند.

نقد و بررسی دیدگاه یاد شده

این بود پرسش و پاسخهائى كه پیرامون آیه مطرح كرده اند. و لیكن حق مطلب این است كه حكم قوانین و دستورات با حكم خطابهایى كه متوجه اشخاص مى شود فرق دارد، در خطابات باید قبل از صدور خطاب، ابتدا مخاطبى باشد، هر چند به مدتى اندک، آنگاه به او خطاب كنند، و معنا ندارد خطاب از مقام تخاطب جلوتر باشد، و در قرآن كریم از این خطابها بسیار است، مانند خطاب در آیه" : قد سمع الله قول التى تجادلك فى زوجها و تشتكى الى الله و الله یسمع تحاوركما"

و خطاب در آیه" : و اذا راوا تجارة او لهوا انفضوا الیها و تركوك قائماو آیه :"رجال صدقوا ماعاهدوا الله علیه، فمنهم من قضى نحبه و منهم من ینتظر، و ما بدلوا تبدیلا " كه در این سه آیه و امثال آن خطابها متوجه مخاطبینى است كه قبل از خطاب وجود داشته اند.(بنابراین نمی توان گفت که قرآن یکبارتماما در ماه رمضان به آسمان دنیا نازل شده زیرا پاره ای از آیات قرآن، حالتی خطابی دارند در حالیکه در اسمان دنیا مخاطبی و جود نداشته است)

علاوه بر اینكه در قرآن كریم هم آیات ناسخ وجود دارد وهم منسوخ و معنا ندارد كه ناسخ و منسوخ هر دو در یك زمان(به صورت دفعی و یکباره ونه تدریجی) نازل شوند.

                  ادامه دارد...

________________________________________

پی نوشت ها:

1- الاسراء، 106(و قرآنی که آیاتش را از هم جدا کردیم تا آن را با درنگ بر مردم بخوانی وآن را به تدریج نازل کردیم)

منبع:

ترجمه تفسیر المیزان جلد 2، صص 20-19،با اندکی تلخیص و تصرف