مهدی منتظر در نهج البلاغه (2)

خطبه 138:

« یَعطِفُ الهَوى عَلَى الهُدى، إذا عَطَفُوا الهُدى عَلَى الهَوى، و یَعطِفُ الرَّأىَ عَلَى القُرآنِ، إذا عَطَفُوا القرآنَ على الرَّأىِ، حتَّى تَقُومَ الحَربُ بِكم عَلى ساق، بادِیاً نَواجِذُها ، مَملُوءَةً أَخْلافُها، حُلْواً رَضاعُها، عَلْقَماً عاقِبَتُها »

او هواى نفس را به هدایت و رهنمود الهى بر مى گرداند، آن هنگام كه مردم هدایت الهى را به خواسته هاى نفسانى بر گردانده اند.

و آنگاه كه مردم قرآن را تفسیر به رأى كنند او آراء و نظریات را به قرآن گرایش دهد.

ابن ابى الحدید پیرامون این فراز سخنان امام على(ع) مى گوید:

این كلام اشاره به امامى است كه خداوند او را در آخرالزمان به وجود مى آورد و همو باشد كه در روایات و آثار به او نوید داده شده است; و مقصود از گرایش به قرآن، لغو احكام صادره از روى رأى و قیاس، و منع از عمل بر طبق گمان و تخمین، و جایگزین كردن عمل بر طبق قرآن است.

بدین ترتیب ابن ابى الحدید به پیشگوئى امیرمؤمنان(ع) از ظهور و قیام حضرت مهدى(ع)، و نقش او در حاكمیت هدایت الهى و قرآن بجاى هوى و هوس و رأى و قیاس ــ كه روش عقیدتى و فقهى اهل تسنن به ویژه فرقه حنفى را تشكیل مى دهد ــ اعتراف نموده ، اما زیر بار ولادت حضرت از پیش نرفته ، و خاطر نشان مى كند كه بعداً متولّد خواهد شد. و این ادعا در مقدمه كتاب مردود گردید.

اما آنچه ما خود از كلام امیرالمؤمنین على(ع) مى فهمیم این است كه به طور كوتاه مى گوئیم:

برنامه كار و سازمان حكومت آن امام بزرگوار و موعود اسلام، همچون زمامداران جهان ، متكى بر هوى و هوس ، و دین سازى و زورگوئى و قوانین تحمیلى نیست; بلكه بر اساس رشد عقلى و پیشرفتهاى علمى است، كه در سایه هدایت قرآن و تعالیم عالیه اسلام و رهبرى حضرتش پایه گذارى مى شود.

همانطوریكه پیامبر عالیمقام اسلام(ص)، در پرتو قرآن و دستورات اسلام ، در مدت كوتاهى روح ایمان ، یكتاپرستى ، نوعدوستى، عدالت، رفاه، نظم و امنیّت همه جانبه، و علم و دانش را جایگزین عقاید شرك آمیز مذاهب باطل، رذائل اخلاقى، انواع تبعیضات و تجاوزات، فقر علمى، و دیگر چیزها نموده، و سرانجام وضع نكبت بار زندگى جاهلى را از ریشه دگرگون ساخت ; و عالیترین راه و رسم زندگى و كسب سعادت را به مردم آموخت ; و درهاى ثروت مادى و معنوى را بر روى آنان گشود.

و امام(ع) در فراز بعد چنین خاطر نشان مى فرماید كه:

رویدادها وحوادث بدانجا منتهى مى شود كه جنگ همه را به پا خیزاند، و همانند حیوان درنده اى كه در موقع حمله دهان خود را براى دریدن شكار و بلعیدن آن، تا آخرین حد باز مى كند به شما نیشخند زند; پستانهاى آن از شیر پر گشته(  [1] ); مكیدن شیر آن بس شیرین است، و سرانجام بس زهرآگین.

آرى، همانطور كه دیدیم و مى بینیم، در آغاز جنگ، نوعاً غنائم جنگى و موفقیتهائى نصیب جنگجویان مى شود; و به امید بهره بیشتر و پیروزى كامل جنگ به ذائقه آنها شیرین مى آید، آنچنانكه هریك از طرفین طرح آتش بس طرف دیگر را نمى پذیرد; اما پایان شوم جنگ، كشتار، ویرانى ، معلولین فراوان، بیماریهاى روحى و جسمى، غارت اموال، تجاوز به نوامیس ، و انواع بدبختى ها است كه كام جنگ افروزان و ملل جنگ زده را تلخ مى كند.

هم اكنون نمونه آشكار آن را در جنگ خائنانه و تحمیلى عراق و ایران به چشم خود مى بینیم كه انواع كمكهاى نظامى و سلاحهاى جنگى است كه با پولهاى سعودى و همكاران خود فروخته اش از طرف مصر، اردن، اسرائیل، آمریكا، شوروى و فرانسه سرازیر عراق مى شود; و مسلمانان فریب خورده یا خود فروخته بعثى و مرتد را به ادامه جنگ علیه اسلام و مسلمانان ایران تشجیع مى كند.

چنانكه جنگ اعراب و اسرائیل در رمضان ، جنگ مسیحیان لبنان با مسلمانان این كشور در چهار سال پیش ، و حمله فعلى اسرائیل به لبنان ، و كشتار بى رحمانه و بى حد و حساب مسلمانان این سرزمین هم نمونه هاى دیگرى از پیشگوئیهاى امام امیرالمؤمنین على(ع) است.

امام(ع) این چنین سخن را ادامه مى دهند كه:

« أَلا وَ فِى غَد ــ و سَیأْتى غَدٌ بِما لا تَعرِفوُن ــ یَأخُذُ الْوَالِى مِن غَیرِها عُمَّالِها عَلى مَساوِىءِ أَعْمَالِها، و تُخرِجُ لَهُ الأَرضُ أَفالِیذَ كَبِدِها، و تُلقِى إِلَیهِ سِلماً مَقالیدَها، فَیُریكم كیفَ عَدلُ السِّیرةِ، وَ یُحیِى مَیِّـتَ الكِتابِ و السُّـنَّةِ »

آگاه باشید، در فردا ـ فردائى كه از آمدنش و آنچه همراه دارد نا آگاهید ـ والى و زمامدار ( با این ویژگى كه بر اساس وراثت از حكومت هاى قبل ، یا بند و بست با گروهها و احزاب چپ و راست ، یا سرسپردگى به استعمارگران شرق و غرب روى كار نیامده ) ; كارفرمایان و عمال آن حكومتها را بحسب تجاوزات و خیانتهائى كه مرتكب شده اند ، محاكمه نموده ، به كیفر رساند; و زمین پاره هاى جگر خود را براى او بیرون آورد ، و از روى تسلیم و فروتنى كلیدهاى خود ( اختیار گوشه و كنار جهان ) را به سوى او اندازد; و آنگاه او روش زمامدارى و آئین دادگسترى پیامبر را به شما نشان دهد ، و آثار مرده و فراموش شده كتاب و سنّت را دگر بار زنده ، و به اجراء و گسترش در آورد.

ابن ابى الحدید در ذیل این فراز نوشته است:

« أن الوالى یعنى امام الذى یخلقه الله تعالى فى آخر الزمان »

بدون شك مقصود از والى در این عبارت امامى است كه خداوند او را در آخر الزمان خلق خواهد كرد.

كلمه « أفـالیذ » جمع « افلاذ » جمع « فلذ » بـه معنى پاره جگر است ، و این كنایه از گنج ها و ذخائر زیر زمینى امثال طلا ، نقره ،  الماس ، نفت ، و غیره است كه براى قائم به امر ( زمامدار ) آشكار خواهد شد; و در بعضى از تفاسیر كلام خداوند ، « وَ أَخرَجَتِ الأَرضُ أَثقَـالَها »(  [2] ) به همین موضوع تفسیر شده است.

آنگاه گوید: این مطلب در روایتى با تعبیر « و قائت له الارض أفلاذ كبدها »(  [3] ) آمده ، كه معناى آن چنین است: « زمین پاره هاى جگر و ذخائر خود را به خارج پرتاب خواهد كرد. »

نیز ابن اثیر پیرامون لغت « فلذ » گوید: از اخبار سـاعت جمله « و تقـىء الارض أفلاذ كبدها » است; و معنـاى این جمله آنست كه زمین گنجهاى نهفته خود را خارج مى كند ; و همانند این كلام است آیه: « وَ أَخرَجَتِ الأَرضُ أَثقَـالَها »(  [4] ).

و علامه قندوزى نیز این فراز از كلام امیرالمؤمنین(ع) را تحت عنوان « فى ایراد الكلمات القدسیة لعلى كرم الله وجهه ، التى ذكرها فى شأن المهدى فى كتاب نهج البلاغه » آورده است(  [5] ).

و حاكم در « مستدرك » به نقل از مجاهد از ابن عباس آورده كه گفت:

و اما مهدى آنست كه پر مى كند زمین را از عدالت ، همچنانكه پر شده باشد از ستم; و در این موقع چهارپایان و درندگان در امنیت بسر خواهند برد; و زمین پاره هاى جگرش را بیرون اندازد.

مجاهد پرسید: پاره هاى جگر زمین چیست؟

ابن عباس پاسخ داد: قطعاتى همانند ستونهائى از طلا و نقره(  [6] ).

------------------------------

پیوند به:

مهدی منتظر در نهج البلاغه (1)

رایحه ظهور

پی نوشت ها:

1-شاید كنایه از مواد و مهمات جنگى باشد كه از هر سو به جنگجویان اعطاء مى شود ، و بدین وسیله آتش جنگ برافروخته تر مى گردد.

2 ــ سوره زلزال 99/2 .

3 ــ شرح نهج البلاغه ، 9/46 .

4ــ نهایه ، ج 3 ص 470 ; الفائق ، زمخشرى 3/141 .

5 ــ ینابیع المودة ، باب 74 ، ص524 ، چاپ نجف.

6 ــ مستدرك ، ج 4 ص 514.

منبع:

مهدی منتظر در نهج البلاغه، مهدی فقیه امامی