نگاهی گذرا به زندگی امام باقر علیه السلام
نام مبارك پنجمین امام، محمد، و لقب مشهور ایشان "باقر" است كه حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله آن حضرت را طی روایاتی به این لقب ملقّب فرمود. كنیه مشهور آن حضرت، ابی جعفر و عمر مبارك ایشان مثل عمر پدر و جد بزرگوارشان؛ پنجاه و هفت سال بود. در اول رجب المرجب سال پنجاه و هفت ه. ق. متولد شد و در سال 114 ق به دست ابراهیم بن ولید و به دستور هشام بن عبدالملك مسموم و شهید گردید. سه ساله بود كه حماسه كربلا واقع شد و آن بزرگوار نظاره‌گر واقعه دلخراش كربلا بود.
بعد از حماسه كربلا سی و چهار سال با پدر بزرگوار خود، زندگی پر تلاطمی را پشت سر نهاد. مدّت امامت آن حضرت تقریباً نوزده سال بود.
امام باقر علیه السلام دو امتیاز در میان ائمه اطهار علیهم السلام دارد. اول جد پدری ایشان امام حسین علیه السلام و جد مادری آن حضرت امام حسن علیه السلام است. از این جهت در حق ایشان گفته شده: «علوی من علویین و فاطمی من فاطمیین و هاشمی من هاشمیین.» از نظر نسبت، امتیاز فوق العاده‌ای را دارا است. خصوصاً این كه مادر ایشان فاطمه دختر امام حسن علیه السلام زنی بسیار عالمه و مقدسه بود. از امام صادق علیه السلام نقل شده كه فرمود: «جدّه‌ام صدیقه‌ای بود كه در میان اولاد امام حسن، مثلش دیده نشده است.» و نیز خرق عادتی از ایشان نقل می‌كند و می‌فرماید: «مادرم پای دیواری نشسته بود كه دیوار فرو ریخت. مادرم گفت: ساقط نشو به حق مصطفی كه خداوند اذن نداده است كه ساقط شوی. دیوار باقی ماند تا جدّه‌ام از کنار آن گذشت.
جابر وقتی سلام پیامبر را به امام باقر علیه السلام رسانید حضرت فرمودند: «وصیت كن كه در این چند روزه می‌میری. جابر گریست و گفت: از كجا می‌گویی؟ حضرت فرمودند: ای جابر به خدا قسم پروردگار عالم علم گذشته و آینده را تا روز قیامت به من عنایت فرموده است.»
امتیاز دیگر آن كه ایشان پایه گذار انقلاب فرهنگی شیعه محسوب می‌شوند. گرچه انتشار معارف شیعه به دست امام صادق علیه السلام صورت گرفت ولی به دست امام باقر علیه السلام پایه گذاری شد.
در دوران امام باقر علیه السلام دولت بنی امیه رو به زوال بود مردم از آنها متنفر بودند. به علت وجود كسی چون عمر بن عبدالعزیز، كه علاوه بر این كه نفع بزرگی برای شیعه داشت ضرر بزرگی نیز برای بنی امیه داشت و اختلاف شدیدی كه در ممالك اسلامی پدید آمده بود و هر كسی از گوشه‌ای قیام می‌كرد، خلفا به سرعت تغییر می‌كردند ـ چنانكه در مدّت امامت حضرت باقر علیه السلام، در مدت نوزده سال پنج خلیفه روی كار آمدند: ولیدبن عبدالملك، سلیمان بن عبدالملك، عمر بن عبدالعزیز، یزید بن عبدالملك، هشام بن عبدالملك ـ پس موقعیت مناسبی برای آن حضرت كه از ظلم بنی امیه فارغ شده بود، پدید آورد كه انقلاب علمی را آغاز نماید و بزرگانی از عامه و خاصه در اطراف ایشان جمع شدند و حقایق اسلام، لطایف اسلام و بالاخره معارف اسلام را منتشر كردند. از این جهت رسول اكرم به ایشان لقب باقر داده است. لسان العرب می‌گوید: لقّب به لانّه بقر العلم و عرف اصله واستنبط فرعه و توسع فیه، والتبقر التوسع؛ «امام باقر ملقّب به این لقب است چون شكافنده علم است. پایه علوم اسلامی را شناخت و فروع آن را درك فرمود و آن را توسعه داد» و ریشه تبقّر به معنی توسعه است.
شیعه و سنی نقل می‌كنند كه رسول اكرم صلی الله علیه و آله به جابر بن عبدالله انصاری فرموده است:
«یا جابر یوشك ان تبقی حتّی تلقی ولداً من الحسین یقال له محمد یبقر علم النبیین بقراً، فاذا لقیته فاقرأه منی السلام؛ ای جابر، تو زنده می‌مانی و مردی از اولاد حسین را كه نامش محمد است ملاقات می‌كنی كه او علم انبیا را می‌شكافد. هنگامی كه او را دیدی سلامم را به او برسان.»
جد پدری امام باقر علیه السلام امام حسین علیه السلام و جد مادری آن حضرت امام حسن علیه السلام است. از این جهت در حق ایشان گفته شده: «علوی من علویین و فاطمی من فاطمیین و هاشمی من هاشمیین.» از نظر نسبت، امتیاز فوق العاده‌ای را دارا است.
و جابر وقتی سلام پیامبر را به امام باقر علیه السلام رسانید حضرت فرمودند: «وصیت كن كه در این چند روزه می‌میری. جابر گریست و گفت: از كجا می‌گویی؟ حضرت فرمودند: ای جابر به خدا قسم پروردگار عالم علم گذشته و آینده را تا روز قیامت به من عنایت فرموده است.»
حضرت باقر علیه السلام را باقر نامیده‌اند چون انتشار دین و معارف اسلامی را او شالوده‌ریزی كرده است. و چون امام در شرایط خاص سیاسی قرار داشتند توانستند در گسترش و بسط علوم اسلامی نقش بسیار مهمی را ایفا نمایند .لذا با برپایی کلاس‌های درس، معارف دین را به مشتاقان آموزش داده و شاگردان بسیار مجربی را تربیت نمودند. و اینگونه شد که فضای آموزش و تدریس مساعد گردید. و پس از شهادت امام محمدباقر علیه السلام این عرصه حساس و مهم به امام صادق علیه السلام سپرده شد.
منبع:
با استفاده از کتاب زندگینامه چهارده معصوم ، مدرسی
