تبیان، دستیار زندگی
روح الله خمینی منم چرا اینها را می زنید ؟....این چه رفتار وحشیانه ای است که با مردم می کنید ؟ چرا به اصول انسانی پایبند نیستید ؟....این چه وحشیگری است که از شما سر میزند
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

آغازی بر یک پایان

قیام 15 خرداد

"روح الله خمینی منم  چرا اینها را می زنید ؟....این چه رفتار وحشیانه ای است که  با مردم می کنید ؟ چرا به اصول انسانی پایبند نیستید ؟....این چه وحشیگری است که از شما سر میزند ؟"

ماموران وی را محاصره  و به داخل ماشین منتقل کردند وبه سرعت به سمت تهران به  راه افتادند .امام ابتدا در باشگاه افسران وسپس از آنجا به پادگان قصر وسرانجام در 24 تیر ماه به پادگان عشرت آباد انتقال یافت واین آغازی بود بر پایان 2500 سال حکومت های رنگارنگ شاهنشاهی در ایران :

جو حاکم بر ایران  پس از کودتای 28 مرداد جو خفقان و وحشت بود .آیت الله کاشانی خانه نشین ومنزوی شد گروه فداییان اسلام حذف فیزیکی شدند اما با این شرایط باز هم زمینه  برای اجرای اصلاحات امریکایی فراهم نبود و بزرگترین سد در مقابل این اصلاحات  مرجعیت بزرگ شیعه ودر صدر آن آیت الله بروجردی  بود ، اماحکومت پس از  رحلت آیت الله بروجردی مقتدر ترین مرجع تشیع در دهه های 20 و30  که در دهم فروردن  1340 رحلت یافت به گمان این که تنها سد موجود هم از سر راه آنان برداشته شده است به صورت شتابزده  اقدام به اصلاحات تحمیل شده از سوی آمریکا زد وبه منظور دفع

هر گونه خطر احتمالی از جانب مرجعیت شیعه اقدام به دخالت در مرجعیت جانشین آیت الله بروجردی نموده وسعی وافر نمود تا قطب مرجعیت شیعه را از قم به نجف اشرف منتقل کند که پیام تسلیت شاه به آیت الله  حکیم که از مراجع  مقیم نجف بودند خود گویای این مطلب است.

اما جریان متفکر تشیع در این زمان برای جایگزینی این مقام بالاتفاق به دو شرط پایبند بودند که اولا جانشین آیت الله بروجردی باید از مراجع داخل کشور باشد وثانیا مرجعی را شایسته این مقام میدانستند که دور از مسایل سیاسی نباشد وقادر به تصمیم گیری در این مسایل نیز باشد همچنان که آیت الله کاشانی در یکی از مراسم هایی که برای بزرگداشت رحلت آیت الله بروجردی برگزار کرده بود به صورت مستقیم اشاره کرده بودند که "باید حتما کسی که علم اسلام را دردست میگیرد به تمام شیعیان تعهد بدهد که وارد سیاست بشود "

اما انتخاب جایگزین آیت الله بروجردی روندی دو ساله درپیش گرفت که مردم ومراجع درطول این سالها باتوجه به عملکرد وموضع گیری مراجع مختلف اقدام به انتخاب وگزینش رهبری واحد برای خود نمودند .

قیام 15 خرداد

اصلاحات آمریکایی :

در این دوران اصلاحاتی بااعمال فشار آمریکا ومناسب بودن زمینه داخلی از جانب رژیم به اجرا گذاشته شد این اصلاحات خود شامل چندین مرحله بود که از جمله آن را می توان لا یحه انجمن های ایالتی و ولایتی و انقلاب سفید نام برد.

دولت پس از مناسب دیدن اوضاع دست به تصویب لایحه ای زد که می توان آن را ادامه ای بر روند اصلاحات ارضی برشمرد که مرحله  اول آن به اهداف خود نایل نشد .هدف وانگیزه اصلی رژیم شاه از طرح این لایحه آماده سازی زمینه های فرهنگی و حقوقی اصلاحات مورد نظر آمریکا بود.

لایحه انجمن های ایالتی ولایتی که عبارت بود از حذف قید سوگند به قرآن مجید وجایگزینی تحلیف با کتب آسمانی به جای آن ،الغای شرط اسلامیت وذکوریت برای کاندیدا ها و مردم ،برنامه ای بود با اهداف سکولاریزاسیون ومبارزه با فرهنگ مذهبی مردم.

یکی از اهداف عمده  حذف شرط مسلمان بودن و حذف شرط سوگند به قرآن به اذعان بسیاری از تاریخ نویسان فراهم کردن زمینه برای به قدرت رسیدن بهایی ها ودر دست گرفتن سکان کشور به صورت رسمی از سوی این فرقه صهیونیستی بوده است.

اما اگر بخواهیم اغراض اصلی رژیم شاهی را برای اجرای این طرح برشمریم میتوان گفت که:

1-در یک زور آزمایی با روحانیت وهوادارن مذهبی شان برای همیشه آنان را کنار گذاشته وبه محافظه کاری اجباری خود در برابر مراجع دینی پایان دهد.

2-حذف مذهب رسمی وقید سوگند به قرآن به گروهای صاحب نفوذ غیر معتقد به قرآن واسلام که عملا سیاست کشور را در دست داشتند فرصت اعلام موجودیت می داد .

3-با عنوان کردن آزادی زنان دلایل عقب ماندگی ومحدودیت گذشته آنان را به اسلام وقانون اساسی نسبت می داد.

4-آخرین مانع پیوستگی کامل به غرب را از میان می برد.

این لایحه از سوی مردم ،احزاب و مراجع با واکنش های شدید ومختلفی مواجه شد که تاثیر گذارترین آنها دعوت امام از مراجع به منظور مشاوره در این مورد ومخالفت با آن در منزل آیت الله حایری وارسال تلگرام هایی از جانب آنان به شاه بود که درمیان آنها شدید اللحن ترین تلگرام را میتوان تلگرام امام خمینی یاد کرد . نتیجه مذاکرات این مراجع به صورت اجراییه ای چهار بندی تنظیم شد که :

1-طی تلگرامی به شاه مخالفت مراجع وعلما با مفاد لایحه اعلام و خواستار الغای آن شدند

2- علمای تهران وسایر شهرستان ها را در جریان قرار داده تا مردم را برای مقابله با دولت آماده کنند

3- جلسات هفتگی ودر صورت لزوم بیشتر برای تصمیم گیری و  وحدت نظر بر گزار شود

4- بنا به پیشنهاد امام مقرر شد تلگرام هایی مخابره  شده  تکثیر شده ودر اختیار مردم قرار گیرد

پس از پاسخ مبهم شاه به تقاضای مراجع و ارجاع آنان به دولت، امام دوباره به علم تلگرام فرستاد که او هم پس از آنکه حربه های تهدید و تزویر را نا کارآمد  دید در برابر خواست مردم تسلیم شد و لایحه ملغی اعلام شد .

پس از آنکه شاه یقین حاصل کرد که امریکا از مواضع اصلاحاتی که در کشور های جهان سوم به اجرا گذاشته بود صرف نظر نخواهد کرد با این احتمال و ترس که امینی و ارسنجانی اصلاحات امریکایی را اجرا نموده و او را با کمک امریکا از صحنه حذف نمایند گوی حلقه به گوشی را از آنان ربوده  وروابط خود را با کندی رئیس جمهور وقت امریکا افزایش داد و آمادگی خود را برای اجرای اصلاحات مورد نظر آنان ابراز نمود.

این اصلاحات که چند ماه پس از سقوط امینی از سوی شاه در قالب لوایح شش گانه ای به نام انقلاب سفید یا انقلاب شاه و مردم ارایه شد خود فصل نوینی از تقابل بین مردم و رژیم شاهنشاهی را آغاز کرد .بزرگترین هدف دنبال شده در این انقلاب  جبران شکست لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی  وشکست هیمنه پوشالی آنان بود .

در 6 بهمن 1341 انقلاب سفید به رفراندومی یک جانبه گذاشته شد رفراندومی که علما و در صدر آنان امام خمینی حکم به تحریم آن دادند .بازار های تهران و قم برای شرکت  در انتخابات از سوی رژیم بسته شد و رفراندومی که به تعبیر امام نه اهالی تهران نه اهالی قم ونه  سایر شهرستان های ایران در آن ،ایرانی شمرده نشدند .اما رژیم در7 بهمن اعلام پیروزی بالای 99درصد نمود و پس از آن سر کوب مخالفان طرح را آغاز کرد .صدها نفر از روحانیون  بازاریان و.......بازداشت شدند، دستور اعزام طلاب به سربازی صادر شد وبا فرامین و لوایح بعدی گام هایی فراتر از لایحه انجمن های ایالتی و ولایتی برداشته شد .

امام خمینی در آستانه سال نو عید نوروز را عزای عمومی اعلام کردند،رژیم در اقدامی متقابل و به منظور مقابله مستقیم  با روحانیت و وادار  کردن آنان به سکوت با حمله به مجلس عزای امام صادق (ع)که در مدرسه فیضیه بر گزار شده بود در تاریخ 2 فروردین 1342 یکی از خونین ترین و ننگین ترین برگ های تاریخ خود را رقم زد .

قیام 15 خرداد

رژیم پس از این وقایع برای مهار بحران هایی که خود عامل آنان بود اقدام به دستگیری امام خمینی در سحر گاه 15 خرداد 1342 نمود .این اقدام پس از آن صورت گرفت که مردم امام خمینی را پس از وقایع فوق الذکر به عنوان رهبری خود پذیرفته بودند و این حرکت رژیم باعث انگیخته شدن احساساتی شد که در طول این سالها نهفته شده بود و منجر به قیام و شورش عمومی در سراسر کشور به ویژه در تهران و حومه  قم،  مشهد،  تبریز،  شیراز و اصفهان گشت ،قیامی که به وسیله عمال سرکوبگر رژیم به فجیع ترین حالت به خاک وخون کشیده شد و طبق آمار های غیر رسمی  تعداد شهدای این واقعه تا بیست هزار نفر گزارش شد .

قیام و مبارزات مردم در 15 خرداد آغازگر مبارزه ای 15 ساله بود که به پیروزی انقلاب اسلامی منجر شد. این مبارزات در واقع دور نمای مبارزات را برای آینده ترسیم نمود وبا داشتن ویژگی های خاص و بارز  نسبت به سایر قیام ها توانست الگوی مبارزاتی خوبی برای سایر قیام ها باشد وخود را از گونه های مشابهش جدا سازد .

یکی از بارزترین پیام های این حرکت وجنبش تغییر  رهبری بود به گونه ای که در قیام های قبلی اغلب رهبران غیر مذهبی بودند وهمراهی با آنان از رده های بالای مرجعیت نبود اما در این قیام مردم ،رهبری بالاترین نقطه مرجعیت را پذیرفته بودند .یکی دیگر از بزرگترین دستاوردهای 15خرداد برای ملت ایران این  بود که با وجود رژیم شاهنشاهی تحقق عدالت واحکام اسلامی ممکن نمی باشد ودورنمای مبارزات را بر سر نگونی رژیم سلطنتی بنیان نهاد .

شاید برای بکار بردن زیباترین تعبیر باید تعبیر امام را بکار برد که فرمودند در این تاریخ سربازان من درون گهواره هاشان هستند اما به هر روی با ویژگی های فوق الذکر وبسیاری دلایل ذکر نشده باید قیام 15 خرداد را که باعث بیداری ملت ایران شد نقطه عطف بزرگی در تاریخ مبارزات این سرزمین نامید .

قیام 15 خرداد

منابع :

1-اصلاحات آمریکایی وقیام 15 خرداد  ،عباس خلجی    ،مرکز اسناد انقلاب اسلامی

2-تاریخ قیام 15 خرداد به روایت اسناد ،جواد منصوری    ،مرکز اسناد انقلاب اسلامی

3- انقلاب اسلامی و ر یشه ها ی آن  ،عمید زنجانی    ، نشر کتاب طوبی تهران 1376

4-نهضت روحانیون در ا یران ، علی دوانی     ، بنیاد فرهنگی امام رضا(ع) 1360

نویسنده: ابراهیم عبدالهی

منیع: تبیان،جامعه و سیاست