دیوارهای سیمانی برای آیات قرآن(1)

تابلوهای تبلیغاتی برای محصولات خارجی،دیوارهای سیمانی برای آیات قرآن

زیبایی‌ و هویت‌بخشی به شهرها می‌تواند با كمك هنرهای تجسمی در حوزه قرآنی انجام شود اما تا امروز استفاده از این قابلیت‌، بالقوه باقی‌مانده‌است و در این خلأ، تبلیغات شهری كه بیشتر نیز به محصولات خارجی اختصاص دارند، بر تارك شهرهای ایران اسلامی نشسته‌اند.

 در گزارش زیر جمع‌بندی نظرات این هنرمندان و مسئولان كه در زمینه زیباسازی و هویت‌بخشی به شهرهای ایران اسلامی با نمادهای هنری قرآنی با خبرگزاری ایكنا گفت‌و‌گو كرده‌اند، می‌خوانیم.

«فرزین محبی‌پور» معاون مركز هنرهای تجسمی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره جایگاه نمادهای قرآنی و اسلامی در زیباسازی شهرها گفت: به‌عنوان معاون این مركز با نفس اشاعه فرهنگ قرآنی در سطح شهرها موافق هستم اما معتقدم هنوز نتوانسته‌ایم جایگاه شایسته این مفاهیم را در ارتباط با هنرها پیدا كنیم.

وی به نوشته‌های آیات و احادیث در زیر معابر و پل‌های هوایی اشاره كرد و توضیح‌داد: به‌واقع جایگاه واقعی مفاهیم معنوی قرآن در زیر پل‌ها و جایگاه محصولات غذایی فلان كارخانه در بهترین زاویه‌ دید و گران‌ترین بیلبوردهای اتوبان‌هاست؟ در این زمان است كه مشكلات عدیده فرهنگی مانند رویگردانی جوانان از دین و مذهب، افسردگی همشهریان در رفت و آمدهای روزانه و... پدید می‌آید كه همه اینها به نوعی ریشه در همین «ارزش‌گذاری‌های ناآگاهانه» دارد.

وی عنوان‌كرد: وضعیت كنونی زیباسازی شهر بسیار آشفته و به‌دور از برنامه‌ریزی هنری است. معماری ما درحالی كه میل آشكارا به سبك‌های غربی دارد، مسئولان همه جا از حفظ نمادها و اصالت‌های فرهنگی_اسلامی یاد می‌كنند؛ این تناقض در ایده و عمل بسیار بغرنج‌تر از تمایل به آثار غربی و عمل در همان زمینه است.

وی ادامه داد: در آن‌دسته از هنرهای تجسمی كه قرار بر نصب آنها در سطح شهر است، «سادگی» و «نماد» مهم‌ترین عناصر هستند. این روش سبب دقت مخاطب به سوی عناصر درونی اثر می‌شود و نكات مكشوفه باعث پویایی ذهن بیننده نیز می‌شوند. متأسفانه آثار كنونی با بیان مستقیم مفاهیم مورد نظر، «جذابیت كشف» را برای بیننده از بین برده‌اند و نوعی ساده‌انگاری را باب‌كرده‌اند.

این مسؤول فرهنگی به برخی چهره‌نگاری‌های ثبت شده بر دیوارهای شهرها و كیفیت آنها اشاره كرد و گفت:‌ در زمینه ترسیم دقیق جزئیات چهره بزرگان، رهبران كشور یا شهیدان كارهای ضعیف و به‌دور از اصول هنری انجام شده درصورتی‌كه یك كار گرافیكی ساده و گویا نه‌تنها از قداست معنوی ایشان نمی‌كاهد بلكه به ارزش‌گذاری معنوی آنان نیز می‌پردازد. «سادگی» نیز در این تعریف به سطوح صاف و كم نقش ارتباطی ندارد؛ بلكه تعاریف دقیق زیبایی‌شناسی دارد كه باید براساس نیازهای جامعه كارشناسی‌شود تا القا كننده مفاهیم قرآنی و معنوی نیز باشد.

«محبی‌پور» درباره مشكلات تعامل با شهرداری توضیح‌داد: عدم ضمانت اجرایی مهم‌ترین مانع این تعامل است. حتی اگر كارشناسان ما هم بر ساخت آثار نظارت داشته‌باشند، در همه موارد از نظریات این كارشناسان استفاده نمی‌شود.

معاون مركز هنرهای تجسمی درباره برنامه‌ریزی‌های پراكنده و موقتی كه به انجام رسیده عنوان‌كرد: شهرداری در این تعامل «مجری» است و باید با گرفتن ایده‌های هنری در اعتلای مفاهیم دینی و قرآنی، مركز را یاری كند. البته می‌دانم كه شهرداری هم مشكلات عدیده خود را دارد و شنیدن خواسته‌های مسئولان شهرداری برای ما ضروری است.

این مسؤول عنوان‌كرد: مفاهیمی مانند شهید و شهادت باید با زیبایی و سادگی تام در ذهن بیننده تثبیت‌شود ولی طرح‌های گرافیكی و سمبولیك از این مفهوم ارزشمند، تكراری و دستمالی شده‌است و احتیاج به خلاقیت و نوآوری بیشتری در این زمینه دارد. ما باید با نقاشی، مجسمه، ... درون را تجلی دهیم و جای برداشت‌های متنوع و شخصی را برای مخاطب بازكنیم.

وی درباره تعامل دیگر نهادها و سازمان‌ها با مركز هنرهای تجسمی بیان‌داشت: تنها متولی اجرایی این امر سازمان زیباسازی شهرداری است و بس. افزایش سازمان‌های فرعی نقش مؤثری در حل معضلات اجرایی ندارند، درضمن مشكل را با ایجاد آشفتگی دوچندان می‌كنند. اما اگر طرح و ایده سازنده‌ای از سمت هر ارگان یا سازمانی وجود داشته‌باشد و در راستای اهداف مركز و شهرداری باشد، به‌صورت همان طرح و پیشنهاد ارائه‌شود مفیدتر خواهدبود.

«هانیه خاكبیز» نقاش، عنوان كرد: در سطح شهر تهران دیگر كمتر اثری را مشاهده می‌كنیم كه سعی داشته باشد به نوعی هم جنبه زیباسازی داشته باشد و هم بتواند انتقال‌دهنده مفاهیم قرآنی باشد در صورتی‌كه با ذوق و علاقه می‌توان آثاری را در سطح شهرهای ایران اسلامی نصب كرد كه بتواند هر دو ویژ‌گی را دربرداشته‌باشد، البته باید توجه داشت كه این‌‌گونه آثار باید در قالب كارهای هنری پرداخت شود.

وی افزود: یكی از مناطقی را كه می‌توان برای انتقال مفاهیم قرآنی در تابلوهای هنری یافت، بزرگراه‌ها هستند؛ چون در بزرگراه‌ها مكان آزاد بیشتر از سطح شهر وجود دارد و مخاطب به راحتی می‌تواند آن اثر را مشاهده كند.

جایگاه خوشنویسی آیات قرآن زیر پل‌ها نیست

«ابراهیم حقیقی» هنرمند گرافیست گفت: برخی ناهنجاری‌ها در طراحی و زیباسازی فضاهای شهری گریبانگیر ما شده كه مهم‌ترین آنها نوشتن آیات قرآن با خطی و رنگی نامناسب بدون درنظر گرفتن جایگاه والای قرآنی در زیر پل‌های شهر و نیز نقاشی‌های دیواری كه از اولیه‌ترین شاخصه‌های حرفه‌ای و زیباشناختی بی‌بهره‌اند است.

وی افزود: ما از شهرداری مناطق می‌خواهیم تا از مشاوران حرفه‌ای در این امر كمك بگیرند و از تخصص آنان استفاده كنند تا شاهد حاكم شدن نازل‌ترین سلیقه‌ها و سطحی‌ترین گرایش‌ها كه به شدت در شناخت تصویری مردم شهر تأثیر منفی و مخربی می‌گذارد نباشیم.