آشنایی با علوم حدیث
(6)
حدیث صحیح چیست؟
در تعریف و تبیین معنای حدیث صحیح، ابتدا باید به توضیح قید آن یعنی " صحیح " پرداخت.
صحیح در اینجا در معنای لغوی خود نیست كه مقابل آن حدیث " نادرست " باشد، بلكه اصطلاحی است برای حدیثی كه بالاترین درجه اعتبار و ارزش را داراست.
هرچه از ملاكهای اعتبار حدیث، چون "امامی بودن راوی" و ... كه در مباحث گذشته گفته شد، كاسته شود، حدیث از رتبه‌ی "صحیح" تنزل یافته و در رتبه‌های پایین‌تری مثل "موثق" و .... قرار می‌گیرد.
آنچه از بررسی نظرات دانشمندان این عرصه دست می‌دهد آن است كه ملاك برداشت و تعریف دانشمندان سده‌های اولیه -كه به قدما مشهورند- با ملاك عالمان قرون اخیر یا همان متاخرین متفاوت است
از نظر قدماى شیعه به حدیثى "صحیح" گفته مىشود كه:
صدور آن از معصوم – هرچند با قرائن خارجى - قطعى باشد.
ولى از نظر متأخران، حدیثى "صحیح" است كه:
1- تمامى سلسله‌ی سند آن تا معصوم متصل باشد
2- راویان آن در تمام طبقات داراى دو ویژگى "وثاقت" و "دوازده امامى بودن" باشند.
روایت صحیح در میان انواع روایات (1) در عالىترین درجه اعتبار و حجّیت قرار دارد و با كاستهشدن هر یك از اركان دوگانه، از میزان اعتبار آن كاسته مىشود؛ از اینرو همگان در پذیرش حدیث صحیح اتفاق نظر دارند؛ البته غافل از این نكته نباید شد كه هر روایتی از دو جنبه باید مورد مطالعه و بررسی قرار گیرد تا بتوان به آن استناد كرده و عمل نمود:
1- از لحاظ سند
2- از نظر محتوا
"صحیح" اصطلاحی برای عالی‌ترین رتبه، در كندوكاو سندی است و هیچ نظارتی به محتوا ندارد، لذا محتوا نیز نباید با نصوصی چون قرآن، كه هیچ شكی -نه در سند و نه در محتوا- در آن نبوده و ملاك اصلی است، در تضاد و تعارض باشد. و در صورت چنین معارضه‌ای، تا جای ممكن، از راه‌های زدودن تعارض، باید آن را از بین برد و در صورت عدم امكان رفع آن، باید حدیث را كنار زد.
پیوند به:
1) رتبه بندی روایت از نظر میزان اعتبار و حجیت :
1- حدیث صحیح ؛ 2- حدیث حَسَن ؛ 3- حدیث مُوثّق ؛ 4- حدیث ضعیف
حسین عسگری
سایت تبیان
