فراز و نشیب فعالیت حرفه‌ای ستارگان سینمای ایران
بازیگرانی که در سینما تبدیل به ستاره می‌شوند و به تنهایی فروش یک فیلم را تضمین می‌کنند، با توجه به تغییر شرایط سنی و آمدن بازیگران جوانتر در فیلم‌های کمتری حضور می‌یابند. اما این غروب و طلوع در سینمای جهان همواره تابع شرایط مشخص است که به نظر می‌رسد این شرایط در سینمای ما وجود ندارد.
به گزارش خبرنگار مهر، شهرت و به اصطلاح ستاره شدن یک بازیگر تابع قواعد خاصی نیست. گاه یک بازیگر که از توانایی و استعداد خوبی برخوردار است، با پیشنهاد بازی در نقشی مواجه می شود و در شرایطی قرار می گیرد که تبدیل به یک بازیگر مشهور و محبوب می شود. در چنین وضعیتی یک بازیگر می تواند همچنان به رشد خود ادامه دهد یا در جایی متوقف شود.
افزایش سطح کیفی حضور یک بازیگر در سینما نیز تابع شرایط مشخص نیست. به این جهت که همه چیز در گرو پیشنهادهایی است که از سوی فیلمسازان به بازیگران می شود. برخی اوقات شانس به یک ستاره سینما رو می کند و او امکان جذب گیشه و حضور در فیلم های خاص را به دست می آورد، اما گاه این امکان برای یک بازیگر به هیچ وجه فراهم نمی شود. با این حال وقتی یک بازیگر موقعیت حرفه ای خود را تثبیت کرد، در جایگاه مشخصی قرار می گیرد.
ستاره های سینما عمر حرفه ای مشخص ندارند. گاه یک بازیگر از جوانی تا پیری در تعداد زیادی فیلم بازی می کند و همچنان مورد توجه کارگردان های مختلف قرار می گیرد. اما در برخی مواقع نیز رفته رفته با کاهش پیشنهاد حضور در فیلم های مختلف مواجه می شود که یکی از دلایل این امر، حضور و فعالیت بازیگران جوانتر است که برای مخاطبان تنوع به وجود می آورند و جای ستاره های قدیمی را می گیرند. اما ستاره های قدیمی به طور کامل فراموش نمی شوند.
جایگاه تثبیت شده یک بازیگر که تبدیل به ستاره سینما شده، در سینمای تمام کشورهای جهان به توانایی تکنیکی وی ارتباط دارد. همین مسئله موجب می شود بالارفتن سن از نظر بازی برای بازیگر نوعی پختگی و افزایش سطح توانایی ها را به همراه داشته باشد و همواره نقش های پیچیده و مناسب سن بازیگر به وی پیشنهاد شود. بنابراین به طور کامل فراموش نمی شود؛ بلکه از نظر حرفه ای شرایط وی تغییر می کند.
در سینمای ایران این مسایل در خصوص بازیگران حرفه ای چندان صدق نمی کند. به این خاطر که اصولا محبوبیت یک بازیگر با توانایی های او ارتباط مستقیم ندارد. یعنی گاه یک بازیگر سینما نقش ویژه و منحصر به فردی را بازی نمی کند، اما چهره ظاهری یا حتی حضور وی در یک فیلم کاملا تجاری که از نظر هنری ارزش چندانی هم ندارد، باعث تبدیل شدن یک بازیگر به ستاره محبوب سینما می شود.
این مسئله از آنجا ناشی می شود که در سینمای ایران، فیلمسازی تابع شرایط اقتصادی و سیاستگذاری های دولتی است. یعنی در یک دوره زمانی مشخص، سینمای ما به سمت خصوصی شدن پیش می رود که به همین خاطر استفاده از بازیگران جوان برخوردار از محبوبیت در سطح گسترده مورد توجه فیلمسازان قرار می گیرد تا مردم به سینماها جذب شوند و سطح فروش فیلم ها افزایش پیدا کند.
در دوره ای دیگر، برنامه های دولت برای سوق دادن سینما به مسایل هنری و اعتقادی پای تعداد دیگری از بازیگران را به فیلم ها باز می کند و توانایی ایفای نقش یک بازیگر مطرح می شود. در این شرایط حضور گسترده بازیگر به عنوان "ستاره" به طور کامل تابعی از خواست مردم یا نگاه کارگردان ها نیست. نگاهی به نحوه فعالیت بازیگران سینما این موضوع را بیشتر مشخص می کند.
زمانی محمدرضا گلزار، بهرام رادان، محمدرضا فروتن، آتیلا پسیانی، ابوالفضل پورعرب و فریبرز عرب نیا فعالیت گسترده ای در عرصه سینما داشتند و در طول سال بسیاری از فیلم ها برای تضمین فروش خود تعدادی از این بازیگران را جذب می کردند. اما طی چند سال اخیر فروتن گزیده کار شده، پسیانی در فیلم های محدودی حضور می یابد، پورعرب و عرب نیا به فعالیت در تلویزیون بسنده کرده اند و رادان نیز نقش های کمی را بازی می کند.
خسرو شکیبایی که زمانی بالاترین دستمزدها را در سینمای ایران می گرفت، علی مصفا که بازیگر محبوبی محسوب می شد و حتی پرویز پرستویی که شانس حضور در ژانرهای مختلف را داشته، اکنون در اندک آثاری حضور دارند و حتی گاه در نقش های اصلی دیده نمی شوند. بازیگران باتجربه ای همانند عزت الله انتظامی همراه با علی نصیریان، مهدی هاشمی، پرویز پورحسینی، جمشید مشایخی و داریوش ارجمند هم کم و بیش از سینما کنار گذاشته شده اند.
اکبر عبدی که سال ها از سینما و تلویزیون دور بود، اکنون در فیلم های به نسبت زیادی حضور می یابد. مسعود رایگان فعالیت بسیار گسترده ای یافته، جمشید هاشم پور همچنان سیر حرکتی خاص خود را طی می کند و محمدرضا شریفی نیا و شاهرخ فروتنیان بیش از پیش فعال شده اند. در این میان امین حیایی را می توان پرکارترین بازیگر حال حاضر سینمای ایران معرفی کرد.
بخشی از دلایل به وجود آمدن این شرایط به تغییر میزان تولید ژانرهای سینمای ایران مربوط می شود. یعنی در حال حاضر تولید آثار گیشه پسند و کمدی تا حدود زیادی افزایش یافته و در عین حال فیلمسازان به ارزانتر تمام شدن فیلم های خود فکر می کنند. به همین خاطر سراغ بازیگران قدیمی تر نمی روند که احتمالا دستمزد بیشتری می خواهند. چون به هر حال برای آنها نیز نقش وجود دارد.
نکته دیگر اینکه طی چند سال اخیر بازیگر جدید چندانی به سینمای ایران وارد نشده که ستاره های قبلی سینما به نوعی بازنشسته شوند. حتی بازیگران توانایی همانند حمید فرخ نژاد، حسین یاری و حمید گودرزی که جزو ستاره های جوان سینما محسوب می شوند نیز حضور محدودی در سینما دارند. بخشی از این علت را در فیلمنامه باید جستجو کرد که تعداد شخصیت های اصلی آنها بسیار محدود هستند تا بازیگران شناخته شده کمتری نیاز داشته باشد.
مسایلی که به آنها اشاره شد در مورد بازیگران زن سینمای ایران نیز به خوبی دیده می شود. نیکی کریمی، میترا حجار، هدیه تهرانی، لیلا حاتمی و لعیا زنگنه که زمانی تعیین کننده اصلی فروش بالای یک فیلم بودند، در حال حاضر حضور بسیار محدودی در سینما دارند و افزایش سن و تجربه آنها باعث نشده نقش های پیچیده تر و دشوارتری به آنها واگذار شود.
عسل بدیعی، نگار فروزنده، مریلا زارعی، آزیتا حاجیان، کتایون ریاحی، پانته آ بهرام، سیما تیرانداز و بازیگران باتجربه ای همچون گلچهره سجاده و گلاب آدینه نیز در جمع نقش پردازان پرکار سینمای ایران حضور ندارند. آنها جای خود را به چهره های جوانتر نداده اند، بلکه تغییر سیاست های فیلمسازی باعث شده به نوعی فراموش شوند.
در حال حاضر شرایط فیلمسازی در کشور ما به گونه ای است که کارگردان ها برای استفاده از بازیگران مورد نظر خود مجال انتظار کشیدن را ندارند و زمانی که مجوز ساخت به دست می آورند در اندک زمانی دست به تولید می زنند. در این میان، سراغ بازیگرانی هم می روند که تهیه کننده به گیشه پسند بودن آنها اعتماد و اعتقاد داشته باشد.
این شرایط باعث می شود تعدادی از بازیگران در فیلم های به نسبت زیادی دیده شوند و برخی بازیگران با وجود برخورداری از توانایی بالا در ایفای نقش و شناخته شده بودن موفق به حضور در فیلم های سینمایی نشوند. این موضوع بیش از همه به سینما و اقتصاد آن لطمه می زند. چون به شکل گسترده ای تنوع بصری و اعمال سبک های مختلف فیلمسازی را از سینمای ایران می گیرد و بیشتر آثار را شبیه به هم می کند.
در این شرایط فیلمی می تواند به فروش بیشتری دست پیدا کند که یا به تحریک سطحی ترین احساسات مخاطب بپردازد یا به مسایل حساسیت برانگیز جامعه، آن هم به رویه ظاهری موضوع توجه نشان بدهد. به عبارت دیگر، بخش هنر در سینمای ایران به شدت نزول پیدا کرده و همه چیز در خدمت صنعتی شدن سینما قرار گرفته و چون ابزار و امکانات لازم از جمله اکران مناسب در اختیار فیلمسازان قرار ندارد، سینمای ایران به سمت سطحی گرایی آشکار سوق پیدا می کند. در همین راستا ستاره های سینمای ایران نیز زمانی پرفروغ و گاهی خاموش هستند.
منبع : خبرگزاری مهر
