معصومین چگونه معصوم شدند؟

• آیا خداوند عده‌ای را برگزید و آنان را با هدایتی خاص بالا برده و معصومشان كرد است؟
• یا آنكه آنان به انتخاب و اختیار و آنگاه با عمل خویش بدان مقام رسیدند؟
• و اگر اینطور است، آیا هر كسی می‌تواند به آن جایگاه برسد؟

اینها سوالاتی است كه در این نوشتار به آنها پاسخ خواهیم داد.

در اینكه باید پیامبران و ائمه - كه سلام و درود خداوند برآنان باد- باید معصوم باشند، هیچ شكی نیست چراكه در غیر اینصورت هدف از بعثت آنان تحقق نمی یابد.

اما باید توجه داشت كه دعوت به سوی این هدف كه همان هدایت بشر به سوی حق است،‌ امری خارج از اختیار و هدایتی تكوینی نبوده و معصومین مجبور به آن نبودند، چراكه در این‌صورت دیگر حجت خدا نخواهند بود و خداوند نیز در قیامیت نمی‌تواند سوال كند كه چرا مانند آنان نبودید و مثل ایشان عمل نكردید.

پس تنها در صورتی رفتار و گفتار معصومین برای خداوند و بندگان حجت خواهد بود كه لااقل بخشی از عللِ عصمتِ فرستادگان الهی در اختیار خودشان بوده باشد.

ایجاد هركمالی در وجود انسان نیازمند صدها مقدمه و شرط (مانند: اصالت والدین ،‌ اعمال آنان،‌ و حتی عوامل طبیعی و... ) است، اما تا این لوازم و شرایط به اختیار و رفتار آن شخص اضافه نگردد آن كمال حاصل نمی‌آید. پس اگر خداوند تمام شرایط را برای عصمت معصومین فراهم آورَد، تا آنگاه كه او خود قدم مناسبی برندارد مصونیتی برایش حاصل نمی‌شود. نیل به مقام خطیر امامت (كه عصمت یكی از شرایط آنست) نیز همین‌گونه است.

البته این نكته درخور توجه است كه وقتی تمام شرایط عصمت (از سوی خداوند) برای كسی فراهم آید،‌ عادتا آن شخص هیچگاه مرتكب گناه نمی‌شود، زیرا چنین شخصی آنقدر به جایگاه انسان و مقام خداوند آگاه است كه حاضر به از دست دادن آن مقام نمی‌گردد، همچنان كه ما هیچگاه به سمّ مهلكی كه خوردنش را به قیمت باختن جان خود می‌دانیم، دست نمی‌زنیم.

از آنچه گفته شد، برآمد كه معصومیت نیازمند دو عامل اساسی است وآن دو عبارتند از:

1- عوامل زمینه ساز و مقدماتی كه خارج از اختیار آدمی بوده و باید از سوی خداوند فراهم آیند.

2- عوامل شكوفا ساز آن كه در اختیار انسان و در گرو خواست و عمل اوست.

حال می‌توان فهمید كه آیا غیر از معصومین -علیهم السلام-، دیگران نیز می‌توانند به آن مقام نائل آیند یا نه؟

اگر فرض كنیم تمام شرایطی كه در اختیار ما نیست از سوی خداوند برای كسی فراهم آید مسلماً این امر برای وی ممكن خواهد بود (همانگونه كه بزرگانی چون زینب كبری و ابوالفضل العباس به مرحله‌ای از آن رسیدند) اما باید توجه داشت كه افراد بسیار كمی هستند كه از همه قوای خود در جهت شكوفایی تمام آنچه پروردگار متعال برایشان زمینه سازی كرده است بكار برند.(1)