نماز صوری

گفت پیغمبر به اعرابی ما                         صل انك لم تصل یافتی

از برای چاره‌ی این خوف‌ها                        آمد اندر هر نمازی اهدنا

كین نمازم را میامیز ای خدا                       با نماز ضالین و اهل ریا

(دفتراول)

نقل است كه رسول خدا صلی الله علیه و آله به مسجدی وارد شدند، مردی به مسجد در آمد و نماز گزارد. سپس آمد به پیامبر سلام گفت. آن حضرت، جواب سلامش را داد و به او گفت: بازگرد و نمازت را از سر بخوان؛ كه تو هنوز نماز نخوانده‌ای. آن مرد بازگشت و مانند بار اول نماز گزارد . سپس نزد پیامبر آمد و سلام كرد. رسول خدا جواب سلامش را داد و سپس گفت: بازگرد نماز بگزار كه تو هنوز نماز نگزارده‌ای . تا سه بار این امر تكرار شد . (شرح جامع مثنوی)

حاج سیدهادی سبزواری «صل انك» را چنین معنی می‌كند: یعنی نماز حقیقی بجا بیار، كه این نماز صوری تو نماز نبود .

دكتر سید جعفر شهیدی می‌گوید: ماخذ آن حدیثی است كه در احادیث مثنوی آمده است و نیز در سند خالد بن ولید از ابوعبدالله اشعری روایت شده است كه «رسول خدا صلی الله علیه و آله مردی را دید كه نماز خواند و ركوع را تمام نكرد و سجده را سبك به جا آورد. پیغمبر به او فرمود تا ركوع را تمام كند و گفت اگر به این حالت می‌مرد بر غیر ملت محمد مرده بود .

عطار می‌گوید:

ریا و عجب كوه آتشینت                              نمی‌دانی كه كوه دوزخ این است

عطار در حكایتی از زاهدی سخن می‌گوید كه به مسجد می‌رود و به عبادت و طاعت می‌پردازد و چون بانگ برمی‌آید، می‌پندارد كه كسی در مسجد است و طاعت او را نظاره می‌كند. پس شب تا به صبح بیدار می‌ماند و به عبادت می‌پردازد و می‌پندارد كسی در پس پشت او نشسته و او را می‌نگرد. و چون صبح می‌شود، سگی را در آنجا خفته می‌یابد و از ریای خود شرمسار می‌شود. آنگاه از این كه برای سگی به عبادت حق پرداخته و سگ نفس را پرورده؛ شرمگین می‌شود و خود را سرزنش می‌كند:

زبان بگشاد و گفت ای بی ادب مرد                     ترا امشب بدین سگ حق ادب كرد

همه شب بهر سگ دركار بودی                          شبی حق را چنین بیداری بودی؟

ندیدم یك شبت هرگز به اخلاص                          كه طاعت كردی از بهر خدا خاص

بسی سگ از تو بهتر ای مرائی                          ببین تا سگ كجا و تو كجائی

ز بی‌شرمی شدی غرق ریا تو                            نداری شرم آخر از خدا تو

حضرت امام خمینی (رضوان الله تعالی علیه) در كتاب چهل حدیث در تعریف ریا می‌نویسد:

"ریا عبارت از نشان دادن و وانمود كردن چیزی از اعمال حسنه یا خصال پسندیده یا عقاید حقه است به مردم، برای منزلت پیدا كردن در قلوب آنها و اشتهار پیدا كردن پیش آنها به خوبی و صحت و امانت و دیانت بدون قصد صحیح الهی."

"مائیم و یكی خرقه‌ی تزویر و دگر هیچ                  در دام ریا بسته به زنجیر و دگر هیچ

امام خمینی (ره)

پس ای عزیز، برای یك خیال باطل، یك محبوبیت جزیی بندگان ضعیف، یك توجه قلبی مردم بیچاره، خود را مورد سخط و غضب الهی قرار مده، ‌و مفروش آن محبت‌های الهی، آن كرامت‌های غیر متناهی، آن الطاف و مراحم ربوبیت را به یك محبوبیت پیش خلق كه مورد هیچ اثری نیست و از او هیچ ثمری نبری جز ندامت و حسرت. (چهل حدیث)

منبع: HTTP://WWW.MONADI.COM

گردآوری و توضیح: سعید اعتماد مقدم