امیدبخش ترین آیه در قرآن کریم
این آیه امیدبخش‌ترین آیه در كتاب خدا جل شأنه است زیرا مشتمل بر بزرگترین بشارت حق تعالی برای بندگانش می‌باشد.
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :
تاریخ : جمعه 1396/10/08
بگو اى بندگان من كه بر خویشتن زیاده روى روا داشته اید از رحمت خدا نومید مشوید در حقیقت خدا همه گناهان را مى آمرزد كه او خود آمرزنده مهربان است.
«بگو» ای محمد صلی الله علیه و سلم از جانب من به بندگانم: «ای بندگان من» یعنی: ای بندگان مؤمن من! زیرا در عرف قرآن، این اضافت مخصوص به مؤمنان است. آری! ای بندگان مؤمن من: «كه بر خود اسراف روا داشته اید» مراد از اسراف: افراط و زیاده‌روی در گناهان و ارتكاب بسیار آنهاست. «از رحمت خدا» یعنی: از مغفرت وی «نومید نشوید».
این آیه امیدبخش‌ترین آیه در كتاب خدا جل شأنه است زیرا مشتمل بر بزرگترین بشارت حق تعالی برای بندگانش می‌باشد، چه همان‌گونه كه ملاحظه می‌كنیم؛ حق تعالی در این آیه، اولا ـ با هدف گرامیداشت و فزون ساختن بشارت به بندگان ـ ایشان را به خودش منسوب كرد، سپس ایشان را به زیاده‌روی در نافرمانی‌ها و ارتكاب بسیار گناهان موصوف ساخت آن‌گاه به‌دنبال آن، این زیاده روان افراطگر در معاصی را از نومیدی از رحمت خویش نهی كرد. و این خود دلالت می‌كند بر این امر كه نهی از نومیدی، برای گنهكاران غیر مسرفی كه در این عرصه زیاده‌روی نمی‌كنند، از باب اولی مورد نظر حق تعالی می‌باشد.
سپس حق تعالی عبارتی بیان می‌دارد كه بعد از آن در این حقیقت جای هیچ‌گونه شك و تردیدی باقی نمی‌ماند: «در حقیقت خدا همه گناهان را می‌آمرزد» یعنی: اگر بخواهد، هرگونه گناهی را از هر نوعی كه باشد، برای توبه‌كاران می‌آمرزد؛ جز شركی كه صاحبش از آن توبه نكرده باشد، به‌دلیل این فرموده حق تعالی: { إِنَّ اللَّهَ لا یَغْفِرُ أَنْ یُشْرَكَ بِهِ وَیَغْفِرُ مَا دُونَ ذَلِكَ لِمَنْ یَشَاءُ ...(٤٨) }: (در حقیقت‌خداوند نمی‌آمرزد این‌كه به او شریك آورده شود ولی مادون آن را برای هر كس كه بخواهد می‌آمرزد) «نساء/48».
سپس این آمرزش خویش برای گناهان را با این عبارت مؤكد می‌گرداند: می‌آمرزد گناهان را «همه یكجا» وه! چه عظیم است این بشارت، بشارتی كه دلهای مؤمنان نیكوكار به آن آرام می‌گیرد و از بهجت و فرحت لبریز می‌شود «بی‌گمان او آمرزگار مهربان است» یعنی: حق تعالی بسیار آمرزنده و بسیار مهربان است و در هر دو وصف آمرزندگی و مهربانی، عنایت وی بی‌نهایت وسیع می‌باشد پس كسی كه می‌پندارد نومید كردن بندگان خدا جل شأنه و دلسرد كردنشان از رحمت وی، برایشان بهتر از آن چیزی است كه خداوند متعال خود آنان را بدان بشارت داده است، چنین كسی بی‌تردید مرتكب بزرگترین ستم شده و اشتباهی بس نادرست از وی سر زده است.
از ابن‌مسعود رضی الله عنه روایت شده است كه فرمود: «بزرگترین آیه در كتاب خدا متعال: { اللَّهُ لا إِلَهَ إِلا هُوَ الْحَیُّ الْقَیُّومُ لا تَأْخُذُهُ سِنَةٌ وَلا نَوْمٌ لَهُ مَا فِی السَّمَاوَاتِ وَمَا فِی الأرْضِ مَنْ ذَا الَّذِی یَشْفَعُ عِنْدَهُ إِلا بِإِذْنِهِ یَعْلَمُ مَا بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَمَا خَلْفَهُمْ وَلا یُحِیطُونَ بِشَیْءٍ مِنْ عِلْمِهِ إِلا بِمَا شَاءَ وَسِعَ كُرْسِیُّهُ السَّمَاوَاتِ وَالأرْضَ وَلا یَئُودُهُ حِفْظُهُمَا وَهُوَ الْعَلِیُّ الْعَظِیمُ (٢٥٥)} در سوره «بقره/255» و در سوره «آل عمران/2» است، جامع‌ترین آیه در كتاب خدا جل شأنه در باره خیر و شر، در سوره «نحل/90» یعنی آیه: إِنَّ اللَّهَ یَأْمُرُ بِالْعَدْلِ وَالإحْسَانِ وَإِیتَاءِ ذِی الْقُرْبَى وَیَنْهَى عَنِ الْفَحْشَاءِ وَالْمُنْكَرِ وَالْبَغْیِ یَعِظُكُمْ لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ (٩٠) است، امیدبارترین و گشایش آورترین آیه در قرآن كریم، در سوره «زمر» یعنی همین آیه است و استوارترین آیه در كتاب خدا جل شأنه در مورد تفویض و توكل، در سوره «طلاق/3 ـ 2»، یعنی این آیه است: فَإِذَا بَلَغْنَ أَجَلَهُنَّ فَأَمْسِكُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ أَوْ فَارِقُوهُنَّ بِمَعْرُوفٍ وَأَشْهِدُوا ذَوَیْ عَدْلٍ مِنْكُمْ وَأَقِیمُوا الشَّهَادَةَ لِلَّهِ ذَلِكُمْ یُوعَظُ بِهِ مَنْ كَانَ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَمَنْ یَتَّقِ اللَّهَ یَجْعَلْ لَهُ مَخْرَجًا (٢)وَیَرْزُقْهُ مِنْ حَیْثُ لا یَحْتَسِبُ وَمَنْ یَتَوَكَّلْ عَلَى اللَّهِ فَهُوَ حَسْبُهُ إِنَّ اللَّهَ بَالِغُ أَمْرِهِ قَدْ جَعَلَ اللَّهُ لِكُلِّ شَیْءٍ قَدْرًا (٣)». ابن‌ابی‌حاتم از ابی‌الكنود روایت می‌كند: عبدالله بن مسعود رضی الله عنه بر قاضی‌ای گذشت كه در حال موعظه گفتن برای مردم بود پس درنگی كرد و آن‌گاه خطاب به وی گفت: ای واعظ! چرا مردم را از رحمت خدا جل شأنه نومید می‌كنی؟ سپس این آیه را تلاوت كرد: قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا عَلَى أَنْفُسِهِمْ ....
در حدیث شریف آمده است كه چون ابوایوب انصاری رضی الله عنه در آستانه وفات قرار گرفت، به اطرافیانش فرمود: تا هم‌اكنون چیزی را از شما پنهان می‌كردم كه آن را از رسول‌‌خدا‌ص شنیده‌ام؛ اكنون آن را به شما اعلام می‌كنم: آن حضرت‌‌ص فرمودند: «لو لا أنكم تذنبون، لخلق الله عزوجل قوما یذنبون فیغفر لهم: اگر شما كسانی نبودید كه مرتكب گناه می‌شدید، قطعا خدای عزوجل گروهی را می‌آفرید كه مرتكب گناه شوند تا بر آنان بیامرزد». همچنین در حدیث شریف به روایت ابن‌عباس رضی الله عنه آمده است: «كفارة الذنب الندامة: كفاره گناه، پشیمانی است». همچنین در حدیث شریف به روایت ثوبان ـ برده آزاد شده رسول‌‌خدا‌ص ـ آمده است كه آن حضرت‌‌ص فرمودند: «دوست ندارم كه دنیا و آنچه در آن است را در برابر این آیه: قُلْ یَا عِبَادِیَ الَّذِینَ أَسْرَفُوا ... به من بدهند. مردی گفت: یا رسول‌الله! پس كسی كه شرك ورزیده است چه؟ رسول‌‌خدا‌ص لحظه‌ای سكوت كرده و آن‌گاه فرمودند: «ألا و من أشرك، ثلاث مرات: آگاه باشید، حتی آمرزیده می‌شود بر كسی كه شرك ورزیده است. و سه بار این جمله را تكرار كردند». یعنی: كسی كه شرك ورزیده و سپس از شرك خویش توبه كرده است، نیز مورد آمرزش قرار می‌گیرد.
بخاری و مسلم از ابن‌عباس رضی الله عنه در بیان سبب نزول آیه كریمه روایت كرده‌اند كه فرمود: جمعی از مشركان مر تكب قتل و قتال و زنا و فحشایی بسیار شده بودند، سپس نزد حضرت محمدص است آمده و گفتند: به‌راستی آنچه كه تو می‌گویی و به‌سوی آن فرامی‌خوانی، بسیار زیبا و نیكوست اما آیا می‌توانی به ما خبر دهی كه با این‌همه گناهی كه مرتكب گردیده‌ایم، برای ما توبه‌ای است؟ آیا برای آنچه كه ما كرده‌ایم، كفاره‌ای وجود دارد؟ پس آیات (70 ـ 68) سوره «فرقان» و این آیه نازل شد.
به نقل از: تفسیر انوار القرآن، نوشته: عبدالرؤوف مخلص
منبع : تذکره
