صورتهای جواز خروج از مسجد

۱. ادای شهادت

آیات عظام امام ، فاضل لنکرانی، مكارم شیرازی ، صافی گلپایگانی ، بهجت ، نوری همدانی:

جایز است.

آیات عظام سیستانی ، خوئی ، وحید خراسانی:

محلّ اشكال است مگر آنكه از ضرورات عرفیه بشمار آید. [29]

2. اداء دین

آیت الله مكارم شیرازی:

در صورتی كه بتواند شخص دیگری را مأمور این كار كند اولویّت دارد.

آیت الله صافی گلپایگانی:

بلی می‌تواند و در بعض موارد واجب است.

آیت الله وحید خراسانی :

وكیل بگیرد.

مقام معظم رهبری :

اگر محذوری ندارد وكیل بگیرد.

آیت الله سیستانی :

اگر می‌تواند باید وكیل بگیرد.

مسأله :

آیات عظام امام ، خوئی ، مكارم شیرازی، سیستانی :

اگر بر معتكف خروج از  محلّ اعتكاف واجب باشد مثل اداء دینی كه بر عهده او واجب است یا انجام واجب دیگری كه این اداء دین یا انجام واجب متوقف بر خروج است و لكن او خلاف وظیفه رفتار نموده و خارج نشود گنهكار است ولی اعتكافش باطل نمی‌شود. [30]

3. نمازجماعت

آیات عظام امام ، سیستانی ، نوری همدانی:

خروج برای نماز جماعت مشكل است مگر در مكّه مكرّمه .

آیت الله صافی گلپایگانی:

خروج برای نماز جماعت مشكل است  بلكه در خارج از محلّ اعتكاف نماز نخواند اگر چه حكم خروجش برای حاجتی بوده است كه به سبب آن خروج جایز بوده است ، مگر در مكّه مكرّمه .

آیت الله فاضل لنکرانی:

خروج محلّ اشكال است حتّی در مكّه .

آیت الله مكارم شیرازی:

جائز نیست. [31]

4. تشییع ‌جنازه و عیادت مریض

آیات عظام سیستانی ، خوئی ، وحید خراسانی، فاضل لنکرانی، مكارم شیرازی، صافی گلپایگانی ، بهجت :

خروج معتكف برای تشییع جنازه یا عیادت مریض جائز است.

آیات عظام امام ، نوری همدانی:

در صورتی كه میّت یا مریض یك نحو وابستگی به معتكف داشته باشد به طوری كه شركت در تشییع جنازه یا عیادت كردن از او از ضرورت‌های عرفی حساب آید جایز است. [32]

5. نمازجمعه

چنانچه نماز جمعه در بیرون از محل اعتکاف برگزار شود :

آیات عظام سیستانی ، صافی گلپایگانی ، بهجت ، فاضل لنکرانی، مكارم شیرازی:

معتكف می‌تواند برای شركت در نماز جمعه از محل اعتكاف خارج گردد ولی خروج او باید به مقدار لازم باشد.

آیت الله شبیری زنجانی:

اگر عرفاً و یا شرعاً ضرورتی نباشد، به احتیاط واجب نمی‌تواند خارج شود.

آیت الله نوری همدانی:

نمی‌تواند مگر اینكه حضورش ضرورت داشته باشد. [33]

6 . استقبال و وداع مؤمن

آیات عظام خوئی ، وحید خراسانی، سیستانی :

اشکال دارد.

آیات عظام صافی گلپایگانی ، بهجت :

جایز است. [34]

 

7 . خروج برای وضو و غسل مستحبّی 

سؤال :

آیا در هنگام اعتكاف برای غسل‌های مستحبّی مثل غسل عمل امّ داوود یا غسل جمعه یا وضوء مستحبّی می‌تواند از مسجد خارج بشود؟

آیت الله صافی گلپایگانی :

بلی می‌تواند.

آیت الله وحید خراسانی:

خیر .

آیت الله بهجت :

می‌تواند با اقتصار بر أقلّ .

آیت الله شبیری زنجانی :

در فرض ضرورت شرعی و عرفی می‌تواند از مسجد خارج شود.

مقام معظم رهبری :

اگر امكان وضو گرفتن در داخل مسجد نباشد ، مانع ندارد لكن خروج به مقدار ضرورت و نیاز باشد.

آیت الله مكارم شیرازی:

در صورتی كه امكان وضو گرفتن در مسجد نباشد ، مانعی ندارد.

آیت الله سیستانی :

اشكال دارد. [35]

 

8. شرکت در درس

مقام معظم رهبری :

در غیر موارد ضرورت عرفی نمی تواند و در مواردی كه ضرورت عرفی دارد ، خروج نباید به حدّی باشد كه صورت اعتكاف محو شود.

آیت الله مكارم شیرازی:

جایز نیست مگر اینكه ضرورت مهمّی داشته باشد.

آیت الله صافی گلپایگانی:

نمی‌تواند.

آیت الله وحید خراسانی:

نمی‌تواند مگر ضرورت عرفیّه باشد. [36]

سؤال :

آیا برای معتكف جایز است خروج از مسجد برای شركت در درسهای حوزه؟

آیت الله بهجت :

اشکال ندارد ولی به ‌حدی نرسد که صورت اعتکاف محو شود.

آیت الله نوری همدانی:

جایز نیست. [37]

9 . شرکت در امتحان

آیت الله مکارم شیرازی:

شرکت در امتحان درصورت ضرورت اشکال ندارد ، ولی در اولین فرصت به محل اعتکاف بازگردد.

آیت الله وحید خراسانی:

خروج از محل اعتکاف برای امتحان مهم ، ضرورت عرفیه به حساب آمده و مانعی ندارد. [38]

سؤال1 :

آیا معتکف برای شرکت در امتحانات دبیرستان یا دانشگاه یا حوزه می تواند از محل اعتکاف خارج شود؟

آیت الله سیستانی :

چنانچه ضرورت عرفی باشد می‌تواند ولی نباید مدّت خروجش طولانی‌ گردد، به گونه‌ای‌كه صورت اعتكاف از بین برود . [39]

سؤال2 :

الف. آیا معتکف می تواند برای شرکت در جلسه امتحان (به مدّت طولانی یا کوتاه) از مسجد خارج شود؟

ب. در صورت جواز تا چه مقدار می تواند در جلسه امتحان بماند؟

آیت الله صافی گلپایگانی :

جواز در صورتی که زمان کوتاه باشد بعید نیست.

آیت الله مکارم شیرازی:

در مورد امتحانات سرنوشت ساز مجاز است ، البته به طوری که صورت اعتکاف به هم نخورد مثلاً حدود یکی دو ساعت و بیشتر نباشد.

آیت الله سیستانی :

اگر امتحان ضروری باشد و به مقدار یک ساعت باشد اشکال ندارد ولی بیشتر از آن بنابر احتیاط واجب جایز نیست.

آیت الله وحید خراسانی:

الف. خروج از محل اعتکاف برای امتحانات مهم (مثل امتحان پایان ترم) ضرورت عرفیه به حساب می آید و مانعی ندارد.

ب. به مقداری که ضرورت دارد اکتفاء نماید و نباید بیشتر از زمانی که برای انجام امتحان لازم است خارج مسجد بماند و بنابر احتیاط واجب از نزدیکترین راه به مسجد برگردد و در بیرون مسجد ننشیند و اگر اضطرار به نشستن پیدا کرد در صورت امکان در سایه ننشیند . [40]

سؤال3 :

خروج از اعتكاف جهت كار اداری از ساعت هشت صبح الی دو عصر یا جهت شركت در امتحاناتی كه چند ساعت طول می‌كشد و امثال آن چه صورت دارد؟

مقام معظم رهبری :

خروج از مسجد در حال اعتكاف، اگر ضرورت شرعی یا عقلی یا عرفی در بین نباشد جایز نیست.

آیت الله سیستانی :

اعتكاف صحیح نیست.

آیت الله مكارم شیرازی:

جایز نیست جز در موارد ضرورت و به مقدار ضرورت. [41]

10. وسایل مورد احتیاج

سؤال1:

خروج معتكف از مسجد برای آوردن وسایل مورد احتیاجش چه حكمی دارد، در فرضی كه می‌تواند فرد غیر معتكفی را برای آوردن آن وسایل مأمور نماید؟

مقام معظم رهبری :

اگر مأمور كردن دیگران محذوری ندارد ، خارج نشود.

آیت الله مكارم شیرازی:

در فرض سؤال جایز نیست.

آیت الله صافی گلپایگانی:

اگر ارجاع به غیر به طور متعارف ممكن باشد خود معتكف خارج نشود.

آیت الله وحید خراسانی :

نمی‌تواند.

آیت الله شبیری زنجانی :

اگر محذوری در امر دیگری نباشد خروج از مسجد جائز نیست.

آیت الله سیستانی :

در صورت امكان توسّل به غیر ، خودش نمی‌تواند برای آوردن وسایل از مسجد خارج شود. [42]

سؤال2 :

خروج معتكف از مسجد برای تهیه غذا و شستن لباس‌ها و ظروف خود چه حكمی دارد و اگر شخص غیر معتكفی این كارها را برای او بكند چطور؟

آیت الله نوری همدانی:

اگر ضرورت ندارد و فردی هست كه این كارها را انجام دهد جایز نیست.‌

آیت الله صافی گلپایگانی :

خروج برای ضرورات عرفی و شرعی مانعی ندارد.

آیت الله مکارم شیرازی:

تهیۀ غذا و شستن ظرف‌ها اگر ضرورت ندارد و فردی هست که این کارها را انجام دهد ، جایز نیست.

مسأله :

آیات عظام امام ، خوئی ، مكارم شیرازی، نوری همدانی ، فاضل لنکرانی، سیستانی :

خروج بعضی از اجزاء بدن معتكف مانند دست یا سر و مانند اینها از مسجد اشكال ندارد. [43]
پی نوشت ها:
[29] تحریر الوسیلة ج1، خاتمة فی الاعتكاف، القول فی شروطه، م 9 ص281 ، وسیله النجاه آیه الله بهجت، شرائط صحة الاعتكاف، م 1203 ص334 ، هدایه العباد آیه الله صافی گلپایگانی، ج1شروط الاعتكاف، م 1412 ص239 ، الاحكام الواضحة آیه الله فاضل، الاعتكاف، الشرط السادس ص269 ، عروه الوثقی  ج2، شروط الاعتكاف، م 30 ، هزار و یك مسأله فقهی، ج2 س 283 ص83 ، منهاج الصالحین آیات عظام خوئی، تبریزی، سیستانی، وحید ج1 الخاتمة فی الاعتكاف، الشرط السادس.

[30] استفتاءات کتبی .

[31] تحریر الوسیلة ج1، خاتمة فی الاعتكاف، القول فی شروطه، م 9 ص281  ، هدایه العباد آیه الله صافی ج1شروط الاعتكاف، م 1412 ص239 ، عروه الوثقی   شرائط الاعتكاف، م 30 ، منهاج الصالحین آیه الله سیستانی، ج1الخاتمة فی الاعتكاف، الشرط السادس ص344 ، هزار و یك مسأله فقهی، ج2 س277 ص82 .

[32] عروه الوثقی  ج2شروط الاعتكاف، م 30 استفتائات جدید آیه الله مکارم، ج۲، ص۱۶۴، هدایه العباد آیه الله صافی ج1 شروط الاعتكاف، م 1412، منهاج الصالحین آیات عظام خوئی، سیستانی، تبریزی، وحید ج1 الخاتمة فی الاعتكاف، الشرط السادس ، هزار و یك مسئله فقهی، ج2 س278 ص82، وسیله النجاه آیه الله بهجت، شرائط صحة الاعتكاف، م 1203 ص334 ، الاحكام الواضحة آیه الله فاضل ، الاعتكاف، الشرط السادس ص269 ، تحریر الوسیلة مرحوم امام ج1 خاتمة فی الاعتكاف، القول فی شروطه، م 9 .

[33] هدایه العباد آیه الله صافی ج1، الاعتكاف، م1412 ، وسیله النجاه بآیه الله هجت، شرائط صحة الاعتكاف، م1203 ص334 ، استفتائات، آیه الله بهجت ج۲، ص۴۴۵ ؛ الاحكام الواضحة آیه الله فاضل الاعتكاف، الشرط السادس ص269 ، عروه الوثقی  ج2 كتاب الاعتكاف، شرائط الصحة م30 ، اعتکاف عبادتی کامل، ص۸۴.

[34] منهاج الصالحین آیات عظام خویی ، وحید ج۲ ص۳۰۹؛ منهاج الصالحین آیه الله سیستانی ، ج۱ ص۳۳۴ ، هدایه العباد آیه الله صافی ج1م1412، وسیلة النجاة  آیه الله بهجت، ص۳۳۵.

[35] استفتائات جدید آیه الله مكارم شیرازی، ج2 س496 ص165 ، استفتاءات خصوصی .

[36] جامع الاحكام ، ج1 س515 ص144 پاسخ به سیصد مسأله موجود در سایت آیت الله صافی .

[37] استفتائات آیه الله بهجت ج۲، ص۴۴۵ ،  هزار و یك مسأله فقهی آیه الله نوری همدانی، ج2 س 276 ص82 .

[38] اعتکاف عبادتی کامل، ص۱۱۶تا۱۲۰ ، استفتائات آیت الله وحید ، موجود در سایت معظم له .

[39] استفتاء خصوصی کتبی :  معظّم له در تعیین حدود عرفی مقدار خروج فرموده اند: خروج برای حدود یک ساعت برای ضرورت عرفی اشکال ندارد و بیش از آن محل اشکال می باشد و چنانچه زمان خروج بسیار طولانی گردد که صورت اعتکاف به هم بخورد ، اعتکاف باطل می شود.

[40] استفتائات جامعة الزهرا مجموع احکام7 ص54و55 .

[41] مسائل جدید ، ج5 ص139 .

[42] استفتاءات خصوصی .

[43] عروه الوثقی  ج2 فی شرائط الاعتكاف، الشرط الثامن ص79 .

---

منبع:
سایت سراج