جای خالی امپراطور جهنم در جشنواره
جای خالی «امپراطور جهنم» در جشنواره فجر
بیرون ماندن فیلم «امپراطور جهنم» با موضوع ریشه های شکل گیری داعش از بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر واکنش هایی را از جانب سازندگان آن به همراه داشت. دست اندرکاران این فیلم معتقدند که نسبت به مسائل استراتژیک در جشنواره بی توجهی شده است.
جشنواره فیلم فجر همانطور که از نامش پیداست، جشنواره ای مناسبتی است که به بهانه پیروزی انقلاب در ایام دهه فجر برگزار می شود. جشنواره ای که هرساله با این موضوع که فیلم ها باید رویکرد و خط حرکتشان در راستای انقلاب و فجر باشد محل بحث است؛ و کم وبیش هرسال بودند فیلم هایی که با جلب نکردن نظر هیات انتخاب یا هیات داوران بر این بحث ها دامن زدند.
امسال در آستانه برگزاری سی و پنجمین جشنواره فیلم فجر هیات انتخاب جشنواره در شرایطی «امپراطور جهنم» را نادیده گرفته است که اثری بیگ پروداکشن با موضوعی استراتژیک است و به یکی از مسائل مهم منطقه یعنی حضور تکفیری ها می پردازد. درست است که صرف موضوع و محتوای ارزشی یک اثر نمی توان آن را قضاوت کرد، اما همین مسأله باعث شده تا عده ای نسبت به این بی مهری اعتراض کنند؛ اعتراضی که در نهایت انصراف فیلم از جشنواره را به دنبال داشته است.
قبل تر شیخ طادی درباره محتوای فیلمنامه «امپراطور جهنم» گفته بود: « فیلمنامه «امپراطور جهنم» درباره برخی «مفتیها» و چگونگی و چرایی صدور فتواهایی است که به نام اسلام و اسلامگرایی صادر میکنند. در واقع بررسی این نکته که کدام نقطه از جهان اسلام بیمار شده که به این نقطه رسیدهایم از نکات مهم این فیلمنامه است. وقتی در خلوت خود به مسائل تکفیریها و سلفیها و فعل آنها که به نام اسلام گذاشته میشود، فکر میکنم به این نتیجه میرسم که کشتار مردم دردناک و غمانگیز است اما جریان تکفیری که با حمایت مفتیها و رژیم سعودی ایجاد و فربه شده نیز یک جنایت است که زیرساختهای دین را نشانه گرفته است. بر همین اساس در «امپراطور جهنم» اندیشه بیمار یک مفتی را به تصویر کشیده و در نهایت به این جمعبندی رسیدهام که اندیشههای مخرب مفتیهایی از این دست تا چه اندازه میتواند زیرساختهای جهان اسلام را به خطر اندازد».
گمانه زنیها
نبودن «امپراطور جهنم» در لیست هیات انتخاب برای بخش مسابقه چند نکته دارد:
* برخی شنیدهها حکایت از این موضوع دارد که بهرغم تلاش دبیر جشنواره برای حضور این فیلم در میان آثار برگزیده، نقش برخی عناصر غیرسینمایی هیات انتخاب در دیده نشدن این فیلم موثر بوده است و در نهایت هیات انتخاب با توجیهاتی با ورود این فیلم به بخش رقابتی مخالفت کردهاند و گویا دلیل روشنی هم برای این مخالفت ابراز نشده است.
* با توجه به اینکه این فیلم به لحاظ مضمونی جزو اولویتهای فیلمسازی برای منطقه است و همچنین جزو معدود کارهای بیگ پروداکشن حاضر در این دوره از جریان سینمایی است، به نظر نمیرسید از سوی جریان داخلی سینما و در داخل کشور به محاق برود و دیده نشود.
* هنوز فیلم شیخ طادی، تدوین نهایی نشده است و طبیعتا نمیتوان درباره قوت و ضعف آن نظر قطعی داد اما همین مساله که این فیلم حتی در قد و قواره یک پروژه آپارتمانی حاضر در بخش سودای سیمرغ هم دیده نشده و انتخاب نشده است، جای سوال دارد!
* با توجه به اینکه «امپراطور جهنم» به عنوان یک فیلم در حوزه منطقه با توجه به درگیری 5 ساله سیاسی- اجتماعی مردم با مساله تکفیریها و آلسعود ساخته شده و توانسته فضای خاموش سینمای این حوزه را قوت بخشد، این رفتار از سوی هیات انتخاب عجیب به نظر میرسد.
شاید بهتر بود عوامل فیلم به جای انصراف، اجازه میدادند مردم درباره فیلم قضاوت کنند و شاید «امپراطوری جهنم» میتوانست فیلم برگزیده مردم شود. با این اوصاف، این فیلم در شرایط قضاوت مردم که مخاطب اصلی آثار جشنواره هستند قرار میگرفت و مخاطبان اصلی به قضاوت آن مینشستند
* تأسفانگیز اینکه فیلمی در تراز سیاستهای کلان نظام جمهوری اسلامی و البته به معنای واقعی کلمه استراتژیک، مانند «امپراطور جهنم» که از هر نظر همراستا و همگون با رویکرد انقلابی کشورمان که منبعث و نشئت گرفته از منطق اسلام ناب است، از سوی داوران جشنواره فیلم فجر دولت یازدهم اثری تاریخ مصرف گذشته و غیرقابل قبول اعلام و از پذیرش آن در جشنواره فیلم فجر انقلاب سر باز میزنند!
*این اتفاق در حالی قابل تامل است که این فیلم پس از آماده شدن و آمادگی نهایی برای حضور در سینماهای کشورهای منطقه بشدت با چالش مواجه خواهد بود، چرا که نقد مستقیمی از سیاستهای رژیم سعودی است و ناظران منطقهای معتقدند این اثر سینمایی به خاطر محتوای خاص آن از سوی جریانهای مسلمان علیه تکفیریها بشدت مورد استقبال قرار خواهد گرفت. از سوی دیگر جریان تکفیری نیز با اطلاع از محتوای این فیلم قطعا توسط رسانههای سعودی به آن حمله خواهد کرد و از این منظر دیده شدن در بخش جشنواره فیلم فجر کمی ضروری و مهم به نظر میرسید که هیات انتخاب با غفلت از این موضوعات مانع حضور این فیلم شدند.
انصراف از جشنواره
همه اینها موجب شد تا محمد خزاعی تهیهکننده و پرویز شیخ طادی کارگردان فیلم سینمایی «امپراطور جهنم» طی نامهای اعتراض خود را از رویه و رویکردهای حاکم بر فضای جشنواره فجر و بیتوجهی به آثار استراتژیک سینما ابراز کنند. در این نامه که خطاب به ریاست سازمان سینمایی و رئیس شورای سیاستگذاری جشنواره فیلم فجر، حجتالله ایوبی نوشته شده، آمده است:
«چنانچه استحضار دارید فیلم سینمایی «امپراطور جهنم» از جمله پروژههای سینمای ایران در سالهای اخیر به شمار میرود که پاسخی به نیازهای منطقه ای و بینالمللی است. این فیلم به نقد عملکرد حکام آلسعود و فلسفه و چگونگی به وجود آمدن گروه داعش و دیگر گروههای تندرو و رادیکال اسلامی در اروپا و امریکا میپردازد و نگاهی دارد به پشت پردههای«پیوند عربی- عبری» و همکاری صهیونیسم بینالملل و خاندان آلسعود. اثری که به ضرس قاطع میتوان گفت: نمونه آن را در سینمای منطقه نداریم.
به حسب ضرورت موضوعی و اهمیت استراتژیک این اثر؛ و نیز، فقدان آثار استراتژیک پیرامون موضوعات منطقهای در سبد سینمای ایران، گروه سازنده با تشویق و استقبال دبیرمحترم جشنواره و حضرتعالی بنا را براین گذاشت تا با تلاشهای های شبانه روزی و با تمام انرژی فیلم را به جشنواره برساند تا سبد جشنواره خالی از این موضوع مهم نباشد.
متاسفانه، با کج سلیقگی و بر اثر ناتوانی درک ضرورت های فرهنگی و اجتماعی و عدم تشخیص درست اولویت های مضمونی و موضوعی آثار، فیلم "امپراطور جهنم" نادیده گرفته شد. این رویه غلط بی سابقه هم، نیست و بارها شاهد بوده ایم که آثار ارزشمند و مهمی همچون «بادیگارد»، «شیار 143» و نمونههای دیگری از این طیف نادیده گرفته شده و رندانه و مهندسی شده، در مهجوریت، محاق و تحقیر قرار داده شده اند.
از این رو، بدینوسیله، مراتب اعتراض خویش را به اینگونه رویکردهای غلط، ناشیانه و ناپخته اعلام میداریم و معتقدیم فیلم"امپراطور جهنم" نه به اقتضای استانداردهای سینمایی که به خاطر عدم درک درست از اتفاقات منطقه، ناتوانی در انطباق هوشمندانه ضرورتها با مضامین آثار سینمایی؛ و نیز، به دلیل محافظه کاری، ترسویی و ضعف در تصمیم گیرهای شجاعانه و جسورانه، غفلت از افق کلان فرهنگی و اجتماعی، عدم آگاهی از سینمای استراتژیک مبتنی بر بنیانهای فرهنگ دفاعی کشور مورد بی مهری قرار گرفته و قربانی شده است.
به نظر می رسد با اتمسفر شکل گرفته جای فیلم "امپراطور جهنم" و آثاری از این دست در جشنواره نبوده و نیست و بدیهی است زمان شایستگی و ارزش های فیلم را نشان خواهد داد.
پس ترجیح میدهیم به صورت رسمی انصراف خود را از حضور در این رویداد سینمایی اعلام داریم و از حضرتعالی و دبیر محترم جشنواره به خاطر حمایت های لازم برای تولید اثر علیرغم همه سنگ اندازی ها تقدیر و تشکر می نماییم و معتقدیم بهترین قضاوت در مورد فیلم "امپراطور جهنم" و ویژگی های شاخص آن درنمایش اثر در مقابل مخاطبین مشخص خواهد شد و مورد نقد و کنکاش قرار خواهد گرفت که زیاد به طول نخواهد انجامید که اگر آن زمان شما بودید و در مسند سازمان سینمایی حضور داشتید در مورد فیلم قضاوت خواهید کرد. ساخت این فیلم یک وظیفه ملی و بین المللی بود که به ما رسید و هیچ منتی بر کسی نیست چون انتخاب اینچنین مضامینی همیشه با مشکلات، سنگلاخ ها و زخم ها همراه بوده و خواهد بود و هرچقدر راه مشکل تر ارج و قرب آن بیشتر خواهد شد. محمد خزاعی تهیه کننده/ پرویز شیخ طادی.»
حمایت ایوبی از هیات انتخاب
حجتالله ایوبی، رییس سازمان سینمایی در یادداشت کوتاه خود خطاب به سازندگان فیلم «امپراطور جهنم» که در کانال شخصیاش در فضای مجازی منتشر کرد، نوشته است:
«نامهای را دریافت کردم که از من میخواهد که باور کنم که هفت شخصیت فرهیخته و نام آشنا یعنی دکتر حسین کرمی، دکتر طه مرقاتی، دکتر عماد افروغ، جمال امید، سیدضیا هاشمی، نرگس آبیار، دکتر محمدعلی حسیننژاد ( باپوزش فراوان و عرض ادب و احترام به این عزیزان) «کج سلیقه»، «ناتوان از درک ضرورتهای فرهنگی و اجتماعی»، «ناپخته»، «ترسو»، «ضعیف»، «غافل» و «محافظه کارند».امپراطور جهنم هم باور نمیکند...»
قضاوت با مخاطبان
امسال با قرار نگرفتن فیلم «امپراطور جهنم» این علامت سوال بزرگ در مقابل جشنواره دوره سی و پنجم قرار گرفت چرا فیلمی استراتژیک با رویکرد چگونگی شکل گیری داعش، به بخش مسابقه جشنواره امسال راه نیافت. حالا جای خالی فیلمی که به تحولات منطقه توجه دارد در سبد جشنواره فیلم فجر خالی است. آنگونه که از قرائن پیداست، ظاهرا مفهوم و محتوای اثر نتوانسته نظر هیئت محترم انتخاب را جلب کند و مانع از آن شد تا این هیئت فیلم را در بخش مسابقه بپذیرد. فیلمی که رسانههای خارجی را به واکنش واداشت و با اتمام فیلمبرداری واکنشهای مختلفی از سوی روزنامهها و سایتها را بر علیه فیلم شاهد بودیم.
شاید بهتر بود عوامل فیلم به جای انصراف، اجازه میدادند مردم درباره فیلم قضاوت کنند و شاید «امپراطوری جهنم» میتوانست فیلم برگزیده مردم شود. با این اوصاف، این فیلم در شرایط قضاوت مردم که مخاطب اصلی آثار جشنواره هستند قرار میگرفت و مخاطبان اصلی به قضاوت آن مینشستند.
منابع: ایسنا/ فارس/ روزنامه جوان/ روزنامه وطن امروز