تبیان، دستیار زندگی
قوانین انتشار امواج رادیویی در فضای آزاد نسبتا ساده می باشد. ولی در اغلب موارد در مهندسی رادیو با فضای آزاد سر و کار نداریم بلکه انتشار امواج رادیویی در سطح زمین مورد نظر است. مثلا برآمدگی کوه برای امواج کوتاه (سایه رادیویی) ایجاد می کند، در حالی که ام...
بازدید :
زمان تقریبی مطالعه :

رادیو (بخش دوم)

با انتقال رادیویی سیگنال های خاص، مثلا ترکیب های معینی از مشخصه های تلگراف، کنترل از فاصله (کنترل از دور) را می توان تحقق بخشید.

رادیو (بخش دوم)

در مطلب قبل با امواج رادیویی آشنا شدید و دانستید که رادیو یکی از وسیع ترین و مهم ترین زمینه های مهندسی است که به مقدار زیادی تعیین کننده سطح تمدن امروزی می باشد. اکنون به شرح مخابرات رادیویی و مابقی تعاریف می پردازیم.
مخابرات رادیویی
اگر فرستنده ای یک موج سینوسی نامیراگسیل دارد، در آنتن گیرنده یک نوسان هماهنگ القا می شود. با این روش هیچ سیگنالی نمی توان فرستاد. با کمک گیرنده فقط می توانیم بگوییم که آیا فرستنده کار می کند یا نه. برای ارسال سیگنال های معینی نظیر گفتار، موسیقی، تصویر تلویزیونی و غیره باید به طریقی طبیعت گسیل فرستنده را تغییر داد. این فرایند مدولاسیون نامیده می شود.
در گیرنده های رادیویی امروزی از لامپ های خلا و دو قطبی های نیمرسانا (از جمله دو قطبی های تماس نقطه ای) به عنوان آشکار ساز استفاده می شود. 
یکسو کننده عبارت است از تماس بین بلور نیمرسانا و یک رشته نازک. تماس های یکسو کننده از این نوع به آشکار سازهای بلوری معروفند و حتی قبل از اختراع لامپ های خلا در مهندسی رادیو به کار می رفته اند. 
کاربردهای رادیو

رادیو (بخش دوم)از کاربردهای رادیو می توان مثلا، برای تعیین محل اجسامی که امواج رادیویی گسیل نمی دارند و فقط آنها را بازتاب می دهند ، و برای تعیین موضوع فرستنده ها، برج بی سیم و غیره نام برد.
اکنون فوتوتلگرام را بررسی می کنیم که به ما امکان می دهد تا از اصل (نقاشی، عکس یا نامه) که در ایستگاه فرستنده واقع است یک نمونه عکاسی به دست آوریم. 
در ایستگاه فرستنده، لوله ای با وسیله خاص (سلول فوتوالکتریک) وجود دارد که در یک سر آن می باشد و در انتهای دیگر عدسی شیئی اپتیکی خاصی قرار دارد. (شکل 2) عدسی شیئی در بالای غلتکی است که روی آن نسخه اصلی که باید فرستاده شود پیچیده شده است. عدسی شیئی فقط نور ناحیه کوچکی از سطح نسخه اصلی را به روی فوتوسل متمرکز می کند. در مدت کار، غلتک می چرخد و به موازات محورش انتقال می یابد به طوری که عدسی شیئی به طور پی در پی تمام سطح نسخه اصلی را بررسی می کند.

رادیو (بخش دوم)

شکل 2: طرز کار فرستنده فوتوتلگراف: 1- عدسی شیئی، 2- سلول فوتوالکتریک.
فوتوتلگراف ها با آهنگ نسبتا کندی کار می کنند زیرا تند کار کردن آنها به سرعت حرکت مکانیکی وسایل و آهنگ تغییر روشنایی لامپ بستگی دارد. به این دلیل برای انتقال تصاویر اجسام متحرک نمی توان از آن استفاده کرد. (تلویزیون
حال کاربرد دیگری از رادیو را ذکر می کنیم. دو دانشمند روسی به نام های مندلشتام و پاپالکسی پدیده های تداخلی برای امواج رادیویی را مشاهده کردند و کاربرد عملی آن را نشان دادند. آنها این پدیده را برای اندازه گیری سریع و بسیار دقیق فاصله بین نقاط مختلف روی سطح زمین به کار بردند و به این ترتیب شاخه جدیدی در مهندسی رادیو، یعنی مساحی رادیویی به وجود آمد. اندازه گیری بسیار سریع این امکان را فراهم می آورد که این روش در دقتی که یکی از نقاط حرکت می کند (کشتی یا هواپیما) به کار رود. به این دلیل این روش اندازه گیری فاصله در عمل می تواند برای دریانوردی و خلبانی، یعنی ناوبری رادیویی به کار رود.
انتشار امواج رادیویی
قوانین انتشار امواج رادیویی در فضای آزاد نسبتا ساده می باشد. ولی در اغلب موارد در مهندسی رادیو با فضای آزاد سر و کار نداریم بلکه انتشار امواج رادیویی در سطح زمین مورد نظر است. مثلا برآمدگی کوه برای امواج کوتاه (سایه رادیویی) ایجاد می کند، در حالی که امواج بلندتر از اطراف این مانع خم می شوند و در شیب کوه در پشت قله تضعیف نمی شوند.  تاثیر خواص سطح زمین بر انتشار امواج رادیویی به این واقعیت مربوط است که تحت تاثیر این امواج، جریان های الکتریکی بسامد بالایی در خاک و آب دریا القا می شود و این تاثیر در مجاورت آنتن فرستنده خیلی شدیدتر است. بخشی از انرژی موج رادیویی صرف برقراری این جریان ها می شود که مقدار معینی گرمای ژول در خاک یا آب آزاد می کنند. این اتلاف انرژی که در نتیجه تضعیف موج ناشی از آن است از یک طرف، به رسانش خاک و از طرف دیگر، به طول موج بستگی دارد. (امواج کوتاه تر خیلی زودتر از امواج بلندتر تضعیف می شوند.)

رادیو (بخش دوم)

یونسپهر
خورشید همراه با پرتوهای مرئی تابش فرابنفش پر شدت و تعداد زیادی ذرات باردار سریع نیز گسیل می دارد که وارد جو زمین می شوند و لایه های بالایی آن  را به شدت یونیده می کنند. در نتیجه چند لایه از گازهای یونیده که در ارتفاع های مختلف قرار دارند تشکیل می شوند. به علت وجود این لایه ها اصطلاح یون سپهر برای لایه های بالایی جو به کار می رود. یون سپهر به علت وجود یون ها و الکترون های آزاد، خواصی دارد که آن را از بقیه جو متمایز می کند. یون سپهر علاوه بر توانایی در انتقال نور مرئی، تابش فروسرخ و امواج رادیویی متری، طول موج های بلندتر را به شدت بازتاب می دهد.
وجود یون سپهر نه فقط ارتباط موج کوتاه در فواصل بلند را ممکن می سازد، بلکه باعث می شود که امواج رادیویی چندین بار پیرامون کره زمین را دور بزنند. در نتیجه، در خلال دریافت رادیویی پدیده خاصی مشاهده می شود، یعنی پژواک رادیویی، که به علت آن یک سیگنال چندین بار دریافت می شود. پس از ورود سیگنال در امتداد کوتاه ترین مسیر از فرستنده، سیگنال های مکرری را که پیرامون کره زمین خم شده اند می توان شنید. 
شفاف بودن یون سپهر برای امواج رادیویی به قدر کافی کوتاه تحقق همه نوع ارتباط رادیویی با ماهواره ها و سفینه های فضایی را ممکن می سازد. به این دلیل استفاده از امواج رادیویی متری برای ارتباط و انتقال از راه دور بین محل های مجزای با فواصل زیاد با استفاده از یک بار رله کردن برنامه به کمک ماهواره های ارتباطی تکرار کننده خاص امکان پذیر شده است. 
رادیو (بخش اول)
منبع: http://www.ehsan-venus.blogfa.com
مرکز یادگیری سایت تبیان، مرجان سلیمانیان