این خطوط دیگر ماهرانه در کنار هم نمی نشینند

خطوط آبی لاجوردی در پنهه سپید بشقاب های سپید در هم می پیچد تا هنر مینا به حیات خود ادامه دهد خطوطی که هرکدام در جاده خود حرکت می کنند تا طرحی زیبا بیافرینند، اما امروز گاهی این خطوط بیراهه می روند و گویا این بیراهه رفتن ها چندان اهمیتی ندارد، باید بشقابی، گلدانی یا ظرفی در ویترین ها بنشیند حال این خطوط و ظرف ها اصالت داشته باشند یا نداشته باشند.

هنر میناسازی یکی از رشته های صنایع دستی است که طی یک دهه  گذشته نزدیک به دوهزار نیرو را در استان جذب و مشغول به کار کرده است. طی سال های گذشته با وجود رشد جمعیت فعالان این رشته نه تنها این هنر رشد و تعالی نیافته که به اعتقاد بسیاری از بزرگان این عرصه رو به زوال و نابودی است. چرا که ارزش کیفی کار به شدت کاهش یافته و بازار آن با وجود فروش نسبتاً خوب پر از اجناسی است که با مینای اصیل قابل مقایسه نیست.

میناسازی هم مانند بسیاری دیگر از رشته های صنایع دستی مراحل بسیاری تا تولید محصول نهایی را شامل می شود: از تهیه  ظروف مسی آن یا به اصطلاح بوم کار، شامل چکش کاری و لعاب و کوره، تا طراحی و رنگ آمیزی و غیره. می توان گفت این هنر تقریباً در تمام این مراحل افت داشته است. چه در کیفیت مس که بخشی از مقاومت محصول را ضمانت می کند، و در بسیاری از تولیدات پرسی، سبک و نازک تر شده است و عملاً چکش کار را حذف گشته، چه در مواد لعاب و رنگ و چه در طراحی و اجرای آن.

اگر گشتی در بازار مینا بزنی از هنرمند گرفته تا هنرآموز و صنعت گر در نهایت همه در یک مسئله نظر مشترک دارند؛ درآمد پایین!

بسیاری از کارگاه ها استاد به معنای واقعی آن ندارند

مریم یکی از هنرآموزانی است که در کارگاه های ساخت مینا از سال 85 به یادگیری این هنر پرداخته است. وی در رابطه با آموزش این هنر می گوید: در این ده سالی که با این هنر آشنا شده ام هنرآموزان زیادی را دیدم که هیچکدام برای آموزش مینا نیامده بودند، بلکه به دنبال کاری برای کسب درآمد یا حتی سرگرمی کار را به طور مقطعی دنبال کرده اند. به خصوص خانم ها که قشر بزرگی از هنرآموزان را تشکیل می دهند. جالب است بدانید که در مدت کوتاهی هم ادعای تولید داشته و کار هم تولید می کنند.

او ادامه می دهد: افرادی هم بودند که وقتی آموزش را به نتیجه یافتند کار را نصفه نیمه رها کردند چرا که آموزش در این کارگاه ها تعریف درستی ندارد. کسی که دغدغه و علاقه  هنر نداشته باشد؛ یا از کار کنار می کشد، یا تبدیل می شود به تولیدکننده ای که صرفاً کار بی کیفیت تولید می کند و به در آمدی می رسد.

مریم با اندک خشمی که در صدایش نیز مشهود است می گوید: اغلب هنرآموزان سعی دارند هرچه سریع تر به توانایی تولید برسند چرا که دستمزد شاگردی در این کارگاه ها پایین است و این تنها یکی از معایبش است. اغلب نه بیمه ای دارند و نه هیچ تسهیلات یا امنیت شغلی دیگری که آینده  کار را برایشان تضمین کند. پس به جای وقت گذاشتن برای یادگیری بیشتر یا کیفیت بهتر فقط به تولید کار و امضا زدن روی کارها تمرکز می کنند.

این هنرمند خاطرنشان می کند: بسیاری ازاین کارگاه ها نیز استاد به معنای واقعی آن ندارند و گاها کسانی در حال آموزش هنر هستند که خود تجربه و دانش کافی از آن ندارند و به نظرم این بزرگ ترین آفت آموزش است.

آموزش ندیده ها بیشتر از قیمت مس به مینا ضربه زدند

شفیعی یکی از سازندگان ظروف زیرساخت مینا نیز با تاکید بر مشکلات حوزه آموزش می گوید: مشکل اینجاست که هرکس بدون آنکه آموزش دیده باشد وارد کار می شود. مس شاید در مرحله  دوم به هنر میناسازی ضربه زده باشد. چرا که افراد به عنوان نقاش با آگاهی کم وارد بازار کار می شوند، شناخت کافی از زیرساخت ندارند و هر جنسی فقط به خاطر قیمت کمتر خریده می شود. در نتیجه تولید کننده می تواند با کمی قیمت پایین تر فروش بیشتر و درآمد بهتری داشته باشد.

او ادامه می دهد: کار پرسی اگر در بازار رواج شده به این دلیل است که بزرگان این عرصه که بیشترین فروش را نیز دارند، اگرچه متصدی و قانون گذار نیستند، اما تمایلی هم برای برخورد جدی و جلوگیری از این تولیدات را هم ندارند. چرا که خریدار تنها به دنبال قیمت کمتر است و کار با کیفیت، قیمت بالاتر و در نتیجه فروش کمتری دارد.

این لعاب کار خاطرنشان می کند: باز هم به عقیده  بنده اگر نقاش کار، حرفه ای باشد برطرف کردن این مشکل چندان مسئله ساز نیست چرا که کیفیت مس توفیر چندانی در قیمت نهایی ندارد.

انتقال ناقص و گاها اشتباه تجربیات هنرمندان از دلایل در آمد پایین

معصومه صابری دبیر انجمن مینا نگاران نقش جهان معضلات امروزی صنایع دستی را ناشی از سه عامل اصلی؛ غلبه  تفکر تجاری بر هنری، پایین بودن شناخت و توان اقتصادی خریدار و در نهایت نبود خلاقیت و کاربری عنوان می کند و می گوید: این سه عامل به ویژه در عرصه  میناسازی موجب آسیب های دیگری چون پایین آمدن کیفیت مواد، حذف طراحی، انتقال ناقص و گاها اشتباه تجربیات هنرمندان، تولید محصول ناکارآمد و در نهایت دستمزد و در آمد پایین می شود.

او ادامه می دهد: این مشکلات از چشم کسی پوشیده نیست، اما متاسفانه چاره جویی ها که انجام می شود کارآمد و نظام مند نیست و به همین خاطر مشکل را اساسی حل نمی کند. استاندارد مشخص و دستگاه نظارتی قانونی برای بازدید فنی و هنری کارگاه های تولیدی وجود ندارد و به همین خاطر تولید بی کیفیت و ارزان بازار را اشباع کرده است.

جایگاه صنایع دستی در زندگی رومزه مردم مشخص نیست

صابری می گوید: جایگاه صنایع دستی در زندگی رومزه مردم به درستی مشخص نیست. در حالی کشورهای رقیب چون هند و چین و ... بخش بزرگی از تولیدات صنایع دستی را در کشور خود به مصرف می رسانند، اینجا صنایع دستی تنها جنبه  تزیینی به خود گرفته است.

او با اشاره به این که خلاقیت در تولید بزرگ ترین عامل کاربردی سازی است، می افزاید: آگاهی سازی نیز ابزار بزرگی برای بهبود این شرایط است، که متاسفانه از سوی متولیان امر آن نادیده گرفته می شود. به طوری که در برنامه های پرمخاطب و یا تهیه  هدایای نفیس از کار بی کیفیت و ارزان استفاده می شود. مردم ما نه تنها با کاربرد صنایع دستی در زندگی، که با هنر حقیقی و اصیل آن هم آشنا نیستند و به همین دلیل هنگام خرید قدرت تشخیص ندارند و تنها معیارشان قیمت است. و این موضوع باعث کنار رفتن هنرمندان و استادکاران حقیقی هنر می شود. که دیگر جبران پذیر نیست.

هنرمندان نیز خود به مسائل دامن می زنند

صابری با بیان این که هنرمندان نیز خود به مسائل دامن می زنند، می گوید: متاسفانه فرهنگ کار عمومی نیز در بین هنرمندان ضعیف است. عموماً به دنبال اسم امضا هستند. معدود کسانی هستند که حاضر باشند تولید محصولی با کیفیت را گروهی انجام دهند، به طوری که هر بخش به شکل درست و استادانه انجام شود، چرا که در این حالت اسم و امضای شخص خاصی بر آن محصول نمی ماند.

او اضافه می کند: برنامه ها باید بلند مدت و البته مستمر باشد. مشکلات باید ریشه یابی شود نه با راه حل های مقطعی و کوتاه مدت. استانداردی اگر تعیین می شود برای اجرای آن الزام و بازرسی وجود داشته باشد و در آمد اگر پایین است علت آن بر طرف شود نه این که با خرید کار بی کیفیت هنر را تضعیف کنیم. از هنرمندان حقیقی حمایت کنیم، از تجربه  استادان با تجربه برای آموزش بهره ببریم تا هم هنرآموز با دانش درست آموزش ببیند و هم تجربیات با ارزش به به نسل بعدی منتقل و ماندگار شود. هنرهایی که در قالب صنایع دستی با پشتوانه ای عظیم به ما رسیده اند می توانند با سهل انگاری و بی توجهی به راحتی به بخشی از تاریخ تبدیل شوند و این نیازمند آن است که نظارت و توجه هرچه بیشتر بر صنایع دستی انجام شود.

منبع: ایسنا