فیلم "سیانور" تغییر ایدئولوژی سازمان مجاهدین را به خوبی به نمایش گذاشت

مسعود رضایی، مورخ و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران درباره فیلم "سیانور" گفت: فیلم سیانور انحرافی كه سازمان مجاهدین گرفتار آن شد، سازمانی شدن افكار و اینكه چگونه افراد در آن حلقه های سازمانی گیر می كنند و نمی توانند خودشان را نجات دهند، عملزدگی موجود در سازمان و توجه صرف اعضای سازمان به مبارزه و اسلحه را به خوبی به نمایش گذاشت.

"مسعود رضایی" در حاشیه اكران خصوصی فیلم سینانور " درباره فیلم "سیانور" گفت:

فیلم سیانور انحرافی كه سازمان مجاهدین گرفتار آن شد، سازمانی شدن افكار و اینكه چگونه افراد در آن حلقه های سازمانی گیر می كنند و نمی توانند خودشان را نجات دهند، عمل زدگی موجود در سازمان و توجه صرف اعضای سازمان به مبارزه و اسلحه را به خوبی به نمایش گذاشت.

وی با تشكر از عوامل سازنده فیلم، تهیه كننده، كارگردان و نویسنده به خاطر انتخاب سوژه ای تاریخی كه پیش از این كمتر درمورد آن در قالب یك فیلم كار شده بود در تمجید از فیلمنامه سیانور اظهار داشت: یكی از انحرافاتی كه در طول تاریخ گروه های سیاسی - نظامی دوران قبل از انقلاب شكل گرفته بود به خوبی در این فیلم طرح و بازسازی شد.

رضایی همچنین یكی از ضعف های فیلم را در نحوه نمایش علل ورود مجاهدین به مبارزه مسلحانه دانست و گفت: در این فیلم مبارزه سازمان مجاهدین خلق و دست بردن آنها به اسلحه به گونه ای نشان داده شد كه  گویی فقط در رقابت با چریك های فدایی خلق این كار را انجام دادند؛ در واقع در نگاه اول به بیننده اینگونه القا می شود كه چون چریك های فدایی خلق عملیات سیاهكل را انجام دادند پس اینها هم می خواهند كه با یك حركت مسلحانه خودی نشان بدهند.

وی ادامه داد: واقعیت ماجرا این است كه رویكرد مجاهدین خلق به عملیات مسلحانه فقط از این باب نبود؛ چون سال 44 كه این سازمان را تشكیل دادند و از نهضت آزادی جدا شدند هدفشان مبارزه مسلحانه بود؛ اما اتفاقی كه افتاد این بود كه چریك های فدایی خلق یك مقدار زودتر از آنها وارد مبارزه شده بودند.

وجه اسلامی گروه مجاهدین

مورخ و پژوهشگر تاریخ معاصر ایران درباره چهره پردازی ها و گریم بازیگران زن این فیلم یعنی "هما" و "زمردیان" گفت: اینها كسانی هستند كه می خواهند به سازمان مجاهدین خلق ملحق شوند و زمانی به سازمان ملحق می شوند كه سازمان هنوز وجه اسلامی دارد. اما در فیلم ظاهر آنها به گونه ای است كه اصلا به تیپ آنها نمی خورد كه وارد یك سازمان چریكی با رویكرد اسلامی بشوند. معمولا كسانی كه وارد سازمان مجاهدین خلق می شدند به لحاظ تیپ و ظاهر انسان های محجب تر بودند و آنقدر آرایش نداشتند؛ درحالی كه چنانچه در فیلم مشاهده كردیم این افراد خیلی امروزی آرایش شده بودند. اگر می خواستند یك مقدار واقعی تر باشد می بایست نحوه آرایش به گونه ای بود كه چهره دختران مسلمان آن روزی را نشان می داد.

وی در ادامه با اشاره به روابط "تقی شهرام" و "بهرام آرام" و نمایش این ارتباط در فیلم سیانور گفت: در این فیلم روابط درون سازمانی به گونه ای نمایش داده شد كه تقی شهرام خیلی راحت به بهرام آرام دستور می داد درحالی كه این دو هم رده بودند یعنی آرام هم عضو مركزیت سازمان مجاهدین بود اما اینجا طوری نشان داده شد كه گویی بهرام آرام زیردست تقی شهرام است.

رضایی در مورد تضاد ایدئولوژیك سازمان مجاهدین و نحوه بررسی آن در فیلم سیانور گفت: هرچند تاحدودی به این تضاد ایدئولوژیك پرداخته شد اما اگر به كتاب خاطرات "احمد احمد" مراجعه كنید در آن بسیار خوب این مسائل تشریح شده است. مثلا انتظار می رفت كه فیلم، رفتارهایی كه تیپ ماركسیست شده یا در حال ماركسیست شدن سازمان داشتند، تقیدهایی كه آن را رها می كردند و آن حجابی كه بین مرد و زن بود را كنار می گذاشتند را كمی بیشتر و بهتر نشان دهد. یعنی نشان دهد كه آنهایی كه از اسلام بریدند و رفتند رفتارهایشان چه تغییری كرد و آنهایی كه مسلمان بودند چگونه ماندند. این را می بایست بیشتر نشان می داد.

وی افزود: در عین حال برای یك مخاطب عام به نظر من این فیلم در حد لازم و نه كافی نشان داد كه آن انشقاق به لحاظ ایدئولوژیك چگونه در سازمان اتفاق افتاد به خصوص آن روحیه خشن و الحادی ماركسیستی را نشان داد كه به محض آن كه از اسلام جدا می شوند شروع می كنند به ترور و حذف كه همانطور كه می دانید حذفیات در سازمان خیلی بیشتر از این است . علاوه بر صمدیه لباف و شریف واقفی دیگرانی هم بودند كه حذف شدند و این رویه را هم به نظرم بسیار خوب نشان داد.

پژوهشگر تاریخ معاصر ایران با اشاره به همكاری ساواك با موساد و سیا، درمورد نمایش این ارتباط در فیلم سیانور گفت: ساواك از طرف سازمان های اطلاعاتی موساد و سیا سازماندهی و پشتیبانی می شد به خصوص در این ماجرا كه پای دو آمریكایی در میان بود و این ماجرا یك قضیه حیثیتی محسوب می شد. بهتر بود اگر یك مقدار آن همكاری های بین ساواك و سیا و موساد و به خصوص در این ماجرا كه آمریكایی ها نسبت به آن حساسیت داشتند بیشتر نشان داده می شد. البته گفته شد كه آمریكایی ها حساس هستند اما به نظر می رسد كه اگر یك مقدار بیشتر روی این موضوع تمركز می شد بهتر بود.

وی در مورد سایر نقاط قوت فیلم سیانور تاكید كرد: انشعابی كه انجام گرفت، ماركسیست شدن تعدادی، دیكتاتوری سازمانی حاكم بر تفكر آنها و حذف نیروهای مخالف، تمام اینها نكات كلیدی بود كه در فیلم نشان داده شد. به علاوه آن روحیه اسلامی حاكم بر شریف واقفی و صمدیه لباف خیلی خوب نشان داده شد. كلیت فیلم به نظرم خوب بود. شاید اگر یك سری از جزئیات بیشتر دقت می شد این فیلم بسیار بهتر از این هم می شد. به هرحال هر فیلمی كه ساخته شود حتما می شود فیلمی بهتر از آن را هم ساخت.