آنالیز فراستی
ادبیات تند مسعود فراستی بار دیگر جنجال آفرید. در این گزارش ضمن مرور حواشی برنامه اخیر،رویه منتقد «هفت» در گفت و گو با علیرضا رئیسان ، تهیه كننده و كارگردان سینما به چالش كشیده شده است.
حالا دست مسعود فراستی برای كارگردان ها رو شده و با این نیت به هفت می روند كه با ادبیات خود آقای منتقد سر میز نقد بنشینند. جمعه شب نوبت «سایه های موازی » بود كه توسط فراستی نقد شود. كارگردانش اصغر نعیمی است كه سبقه ژورنالیستی دارد و می داند چطور با منتقد هفت دوئل كند. هر چند شیوه او به اندازه شهاب اسفندیاری كه چند هفته پیش در قامت مدافع «فروشنده» روبروی فراستی نشست، جواب نداد اما در نهایت توانست حرف هایش را به كرسی بنشاند و منتقد برنامه را متهم به استفاده از ادبیات نامناسب كند. این اتفاق سوژه گزارشی شده تا ضمن نگاهی گذار به آن چه در میز نقد هفت اخیر گذشت، شیوه مسعود فراستی در تحلیل فیلم ها را به چالش بكشیم. این روشی درست و اصولی در نقد است؟ علیرضا رئیسیان تهیه كننده و كارگردان سینما پاسخ می دهد.
چرا اجازه ندارم به فراستی توهین کنم؟
آن چه هفت اخیر را ویژه كرد،داغ شدن مجادله مسعود فراستی و اصغر نعیمی است. ریشه این بگو مگو ، اعتراض اصغر نعیمی به ادبیات فراستی بود تا جایی كه بیننده در لحظاتی درگیری لفظی طرفین را به تماشا نشست. نعیمی حضور فراستی در برنامه «هفت» را به امرار معاش مرتبط دانست و از او خواست حرمت خود را حفظ کند، فراستی نیز بارها بخش های مختلف فیلم او را سطحی، چیپ و دارای فیلمنامه ای فاجعه دانست. فراستی از اصطلاحاتی مثل «بی عرضه» و «فیلمفارسی » استفاده كرد و نعیمی جواب داد:«من خیلی مردد بودم به این برنامه بیایم. تو می گویی فیلمنامه نویس عرضه نوشتن نداشته و من هم می توانم بگویم تو عرضه نقد نداری! رسانه عمومی جایی است که وقتی ما در آن صحبت می کند باید مراقب باشیم از چه ادبیاتی استفاده می کنیم.» و فراستی این طور پاسخ داد داد: «پشت این جمله ها مخفی نشو. عرضه یعنی توان! توان این را نداشته است. تو با ادبیات خودت برداشت کن. بجای آنکه ناراحت شوی و استرس بگیری، به نقد فیلمت پاسخ بده.»و جمله آخر نعیمی این بود:« چرا مسعود فراستی به خود اجازه می دهد درباره فیلم من توهین کند، اما من اجازه ندارم به او توهین کنم؟»
رویه نادرست فراستی
اتفاق جمعه شب ادامه طبیعی شیوه مسعود فراستی در نقد فیلم ها است. پیش تر نوشته ایم كه چنین ادبیاتی نه تنها زیبنده برنامه ای تلویزیونی نیست كه باعث می شود فیلمسازان بجای پذیرش ضعف اثرشان، در موضع مظلوم قرار گیرند و بیننده گمان كند مثلا كیفت«سایه های موازی»، در اندازه «فروشنده» است! با علیرضا رئیسیان كه طرح موضوع می كنیم، ترجیح می دهد كلی تر پاسخش را بیان كند:« من اساس نمونه چنین برنامه ای كه منتقد و فلیمساز رودر روی هم بنشینند و درباره یك فیلم درگیر شوند را در هیج جای دنیا ندیده ام ؛ چون منتقد فیلم را می بینید و نظراتش را مكتوب یا شفاهی انعكاس می دهد.» بعد از آن بر روی شخصیت مسعود فراستی زوم می كند:« او تیپی برای خودش ساخته كه در آن پوزیشن به مقاصدی كه می خواسته دست پیدا كرده است. یعنی یك آدم مخالف خوان تند رو با ادبیاتی كه در حیطه قوانین نقد فیلم و اساسا نقد هنر قرار نمی گیرد. پس این شخصیت در هر صورت پیروز خواهد شد به دلیل این كه جامعه ما اصولا برای مخالفت های تند و تیز آمادگی بیشتری دارد تا حرف آكادمیك درست و با تحلیل. از همین لغتی كه ایشان به عنوان پایه نقدهایش مرتب استفاده می كند بگیر تا حرف های كلی در نقد فیلم: «درآمده ؛ در نیامده.» اصلا چنین واژه ای در دنیای نقد چه معنی دارد؟!در حالی كه در برنامه شبكه های خارجی وقتی یك خط از یك منتقد معروف نقل قول می كنند، بدون این كه فیلم را دیده باشی می توانی به یك شمای كلی دست پیدا كنی.»
محصول انحصار
علیرضا رئیسیان یكی از دلایل اصلی كه باعث شده مسعود فراستی بر شیوه نقدش تاكید داشته باشد را پایین بودن تعداد برنامه های سینمایی می داند:« در برنامه های خارجی نقدهای زیادی درباره یك فیلم توسط مجری خوانده می شود ولی این جا ما فقط با یك برنامه و یك منتقد روبرو هستیم. بنابراین چیزی كه این منتقد درباره فیلم ها می گوید می تواند پیامدهای ناگوار داشته باشد. اگر ما 10 برنامه درباره سینما داشتیم و 10 منتقد مختلف در آن ها حضور داشتند، اصلا شیوه نقد تند و تیز فراستی مهم نبود. چون یكی از آن مجموعه تلقی می شد؛ هر كس ادبیات او را دوست داشت، می دید و هر كس دوست نداشت سراغ شبكه ای دیگر می رفت. ولی در كشوری كه تلویزیون انحصاری است ، آقای فراستی خیلی زیركانه چنین شخصیتی برای خودش ترسیم كرده و در یك پروسه چند ساله آن را جا انداخته است.»
فراستی همین جوری جذاب است!
وقتی مسعود فراستی توسط محمود گبرلو كنار گذاشته شد یكی از عوامل جذبیت برنامه از بین رفت. حتی قبل از این كه توسط فریدون جیرانی دعوت شود، میز نقد جذابیت نداشت. از رئیسیان می پرسیم فكر نمی كنید رفتن فراستی یا حذف این تیپ جذابیت را از هفت بگیرد؟:«اساسا اگر فراستی غیر از این باشد، كسی بیننده اش نخواهد بود. كما این كه كتاب های قابل تاملی درباره هیچكاك و برگمان جمع آوری كرده ،اما كسی او را به خاطر این اتفاق به یاد نمی آورد. برای همین است كه می گویم چنین لحن و ادبیاتی را زیركانه برای خود انتخاب كرده.»
وقتی منتقد كم می آورد
هفت به جایی رسیده كه انگار یك روز قبل از پخش درباره برنامه فكر می كنند. در چنین برنامه ای اگر فراستی را بگیری گویی كل برنامه را گرفته ای. در یك برنامه كه آیتم های متنوع و جذاب دارد، اتفاقا بودن فراستی ضرر می زند
در برنامه اخی هفت نعیمی آمده بود كه پاسخ فراستی را بدهد. همین باعث شد منتقد برنامه عصبانی شود مثل اتفاقی كه در مواجه هاش با شهاب اسفندیاری رخ داد. رئیسیان مثال دیگری می آورد:« در برنامه ای كه علی معلم روبروی فراستی نشست و درباره «مدمكس» صحبت كرد كاملا نظرش غالب شد. اصغر نعیمی در برنامه اخیر حرف جالبی به فراستی زد كه تو تحمل نقد نداری چرا همه را نقد می كنی؟ و واقعا فراستی تحمل نقد ندارد.» این كارگردان در ادامه به نكته دیگری اشاره می كند:« بنظر من بهروز افخمی دارد سرسری با هفت برخورد می كند. من خودم بشدت مدافع برنامه اول و دوم بودم و گفتم می تواند برنامه را مردمی كند اما كم كم به جایی رسیده كه انگار یك روز قبل از پخش درباره برنامه فكر می كنند. چون نه آیتم ها پیوندی با یكدیگر دارند ، نه مكمل یكدیگر هستند و نه بیننده را به سمت یك برنامه استودیویی گفت و گو محور سوق می دهند. در چنین برنامه ای اگر فراستی را بگیری گویی كل برنامه را گرفته ای. در یك برنامه ای كه آیتم های متنوع و جذاب دارد ، بودن فراستی ضرر می زند.»
به بهروز افخمی كمك كنیم
صحبت كه به این جا می رسد از رئیسیان می پرسیم معنای حرف شما یعنی باید هفت از بهروز افخمی گرفته شود:« نه؛ اتفاقا من معتقدم باید به بهروز كمك كرد تا با برخورداری از یك تیم قوی در اتاق فكر، هفت جذاب و متنوع شود. بار بصری برنامه باید افزایش پیدا كند ، آدم ها متنوع شوند و از حالت تیپیكال و یكنواخت بیرون بیایند. رئیسان به نكته قابل تامل دیگری هم اشاره می كند:« اگر شما طوری برنامه را به این شكلی كه هست بچینی و آیتم ها را با رویكرد جذاب تهیه نكنی ، حذف كسی مثل فراستی جذابیت را از بین می برد. ولی اگر شكل برنامه و آیتم ها متنوع باشد ، حذف فراستی هیچ ضربه ای به آن نمی زند. هفت برنامه ای سینمایی است ولی شما كمترین بار بصری را از آن می بینید. در حالی كه نود دارای آیتم های متنوع و جذاب است و همین باعث می شود بحث هایی مثل داوری بر تمام برنامه غلبه نكند.»
منابع: هفت صبح/آی سینما
