ردیابی داروهای موثر در درمان اعتیاد با فناوری نانو

بروز بیماری‌های روانی و سیر تدریجی آن منجر به ایجاد رفتارها و عادت‌هایی در انسان‌ها می‌شود که بعضاً کنترل و ترک آن بسیار مشکل و گاهی غیرممکن است.

اعتیاد انسان به مصرف مواد و داروها از جمله‌ی این عادت‌هاست. طبق آخرین آمار در کشور ۵ میلیون نفر حداقل یک‌بار مصرف مواد مخدر را تجربه کرده‌اند و ۲ میلیون نفر به آن معتاد هستند. سیر پیش‌رونده‌ی اعتیاد به مواد مخدر و ترویج روش‌های مصرف غیربهداشتی آن همچون تزریق مواد مخدر با سرنگ مشترک، منجر به بروز بیماری‌های لاعلاجی همچون ایدز می‌شود که بیش از هفتاد میلیون نفر در جهان را گرفتار کرده است.

ازاین‌رو درمان اعتیاد یکی از مهم‌ترین مسائل پیش روی جوامع است. ابتدایی‌ترین مرحله‌ی درمان اعتیاد، تشخیص آن است. ارائه‌ راه‌های دقیق و سریع جهت تشخیص اعتیاد می‌تواند به درمان هرچه زودتر و مؤثرتر آن کمک کند.

عباس فرمانی مجری طرح گفت: «بوپرونورفین» یک ماده‌ مخدر مصنوعی است که می‌تواند جهت درمان اعتیاد به مواد مخدر نیز مورد استفاده قرار بگیرد.

وی افزود: نتایج بالینی نشان می‌دهد که علائم افسردگی می‌تواند با مصرف بوپرونورفین کاهش یابد؛ با این‌حال، اختلال بوپرونورفین با فعالیت‌های فیزیولوژیک عادی در مایعات ممکن است باعث ایجاد طیف گسترده‌ای از واکنش‌های فیزیولوژیک شود.

وی ادامه داد: بنابراین کلید اصلی استفاده از بوپرونورفین، به دست آوردن هر دوز درمان و آستانه‌ تحمل به این ماده است که از فردی به فرد دیگر متفاوت است. در طرح حاضر جهت نیل به این موضوع مهم، یک نانوحسگر جهت تشخیص دقیق و سریع این ماده در مایعات بیولوژیکی بدن معرفی شده است.

این محقق در خصوص ویژگی بارز این نانوحسگر افزود: مزیت عمده‌ این نانوحسگر حساسیت و دقت بالای آن است؛ هرچند بسیاری از روش‌های ارائه شده جهت تشخیص بوپرونورفین نیازمند مراحل پیچیده‌ آماده‌سازی نمونه است، اما استفاده از نانوحسگر ارائه شده، بسیار ساده است و به آماده‌سازی نمونه نیازی ندارد.

به گفته وی، در این طرح، الکترود خمیر کربن به‌منظور بهبود عملکرد اکسایشی مولکول‌های بوپرونورفین توسط نانوکریستال‌های مغناطیسی اصلاح شده است. این خاصیت به دلیل رسانایی بالایی الکتریکی سطح نانوساختار اصلاح شده و همچنین نسبت سطح به حجم بالای نانوکریستال‌های مغناطیسی به دست آمده است.

فرمانی توضیح داد: در پژوهش حاضر تلاش بر این بوده تا حساسیت حسگر تشخیص ماده‌ مخدر بوپرونورفین بهبود داده شود، بدین منظور کلیه‌ عوامل مؤثر بر حساسیت به‌جز یک عامل، ثابت نگه داشته شد و سپس با تغییر این عامل به بررسی اثر آن جهت انتخاب مناسب‌ترین وضعیت پرداخته شد.

وی خاطر نشان کرد: به‌منظور بررسی دقت و صحت روش در دامنه‌ خطی منحنی کالیبراسیون، تحت شرایط بهینه‌ی غلظتی و دستگاهی، غلظت‌های مختلفی از مولکول بوپرونورفین انتخاب شده و بر روی هر نمونه چندین اندازه‌گیری صورت گرفت؛ همچنین جهت سنجش کارآیی نانوحسگر تولید شده، نمونه‌هایی از داروهای رایج موجود در بازار و نمونه‌هایی از پلاسمای خون انسان تهیه و با استفاده از این نانوحسگر غلظت بوپرونورفین موجود در آن‌ها اندازه‌گیری شد.

وی تاکید کرد: نتایج نشان داده است که پس از اصلاح الکترود خمیر کربن با نانوکریستال‌های مغناطیسی، ارتفاع پیک اکسیداسیون افزایش می‌یابد.

این تحقیقات حاصل تلاش‌های عباس فرمانی، دانشجوی دکتری رشته دانشگاه تهران و دکتر حسین مهدوی، عضو هیأت علمی دانشگاه تهران و دکتر مهدی شمس آرا عضو هیأت علمی پژوهشگاه مهندسی ژنتیک و بیوتکنولوژی-است.

نتایج این کار در مجله‌ Sensors and Actuators B: Chemical (جلد ۲۳۹، سال ۲۰۱۷، صفحات ۲۷۹ تا ۲۸۵) به چاپ رسیده است.

منبع:خبرگزاری مهر