عزیمت امام خمینی (ره) به پاریس

توافق بر سر ساکت کردن آیت الله خمینی و یا اخراج ایشان از نجف در مذاکراتی که بین وزرای خارجه ایران و عراق، که برای شرکت در اجلاس مجمع عمومی سازمان ملل به نیویورک رفته بودند صورت گرفت.

آیت الله خمینی ابتدا در نظر داشت به سوریه برود

سپس هیئتی از تهران به بغداد رفت و مذاکراتی با مقامات عراقی در زمینه هماهنگ ساختن سیاست دولتین ایران و عراق درباره آیت الله خمینی به عمل آمد. متعاقب این اقدامات، محدودیت هایی برای امام فراهم ساختند و حتی، ماموران امنیتی، منزل آیت الله را محاصره کردند. سرانجام چون آیت الله حاضر به تبعیت از نظریات دولت عراق نشد، تصمیم به ترک خاک آن کشور گرفت.
آیت الله خمینی ابتدا در نظر داشت به سوریه برود، ولی چون روابط عراق و سوریه به شدت تیره شده بود و محتملا دولت عراق اجازه خروج نمی داد، عزیمت به سوریه، از طریق کویت در نظر گرفته شد، اقدامات مربوط به خروج به وسیله آقای دعائی به ترتیب خاصی فراهم گردید. ویزای کویت را سیداحمد مهری، از کویت گرفت. شب قبل از حرکت دکتر ابراهیم یزدی وارد نجف شد و صبح روز 13 مهر، آیت الله خمینی و همراهان با اتومبیل عازم کویت گردیدند.

به گفته گری سیک، معاون برژینسکی رئیس شورای امنیت ملی کاخ سفید، هنگامی که آیت الله در مرز کویت و عراق بود، ریچارد کاتم، کارشناس امور خاورمیانه و ایران، به او تلفن و توصیه کرده است تا دولت آمریکا برای رفع مشکل مسافرت آیت الله مداخله کند، ولی گری سیک گفته بود «ما مداخله نمی کنیم».
روز 15 مهرماه آیت الله خمینی و همراهان با هواپیما وارد فرودگاه پاریس شدند. دولت فرانسه پس از مشورت با دولت ایران، با ورود ایشان به خاک فرانسه موافقت کرد. محتمل است توافق دولت ایران و شاه با اقامت آیت الله خمینی در فرانسه، به دلایل دورتر شدن آیت الله از ایران و مشکلتر شدن مسافرت روحانیون و طرفداران بوده است. در صورتی که این محاسبه اشتباه بود، به رغم مسافت چهار هزار کیلومتری بین ایران و فرانسه، آیت الله خمینی با استفاده از تلفنی که در نوفل لوشاتو محل اقامت خود در حومه پاریس در اختیار داشت، به طور منظم با تهران در ارتباط بود. والری ژیسکاردستن  چگونگی ورود آیت الله خمینی را به پاریس، همچنین تصمیم دولت فرانسه را در زمینه موافقت با اقامت او، بدین شرح نقل کرده است:
«ورود آیت الله خمینی به فرانسه غیر منتظره بود. وی روز 6 اکتبر 1978 گذرنامه قانونی خود را به ماموران پلیس فرودگاه روآسی، مجاور بغداد، ارائه کرده بود. آیت الله از سال 1966 به عنوان پناهنده در عراق به سر می برد. دولت صدام حسین، به دلایل سیاسی و به منظور به حالت عادی درآوردن روابطش با ایران، آیت الله را اخراج کرد. گفته شد وی ابتدا برای عزیمت به الجزایر یا پاریس تردید داشت و سرانجام عازم فرانسه گردید [....] دولت فرانسه، بر اساس اصول و قواعد معمول، به همه کسانی که به علل سیاسی در کشورشان مورد ظلم و ستم قرار می گیرند پناهندگی اعطا می کند و در دوران هفت ساله ریاست جمهوری من، به تعداد زیادی از مردم شیلی، در درجه اول و نیز از ویتنام و کامبوج پناهندگی سیاسی داده شده است، ولی دولت فرانسه به افرادی که قصد مبارزه ستیزگرانه دارند، اجازه اقامت نمی دهد [....] صبح روز بعد، سفیر دولت شاهنشاهی ایران، به طور رسمی به وزیر امور خارجه فرانسه اطلاع می دهد که دولت ایران خواستار هیچ گونه مخالفت و محدودیتی برای اقامت آیت الله خمینی در فرانسه، نمی باشد.
روز 15 اکتبر سفیر ما در ایران، در گزارش تلگرافی اطلاع داد، در دیداری که با نخست وزیر ایران داشته به او، گفته شده است با حضور و اقامت [آیت الله] خمینی در فرانسه، با رعایت قوانین و مقررات معمول در آن کشور، هیچ گونه مخالفتی ندارد، تنها تقاضای نخست وزیر ایران این است که اخبار و اطلاعات مربوط به فعالیت های آیت الله را به اطلاع او برسانیم، و ما نیز به همین نحو عمل کردیم.»
سپس رئیس جمهوری فرانسه تصمیم دولت فرانسه را در اخراج آیت الله خمینی از پاریس به علت فعالیت های ضد رژیم ایران و مخالفت شاه بدین شرح روایت کرده است:
«.... در اواخر نوامبر، سفیر ایران به ما اطلاع داد که کاست های پیام آیت الله، همچنان به ایران فرستاده می شود. من به آقای شایه  متصدی امور قراردادها، در وزارت خارجه دستور دادم به نوفل لوشاتو برود و رسما اخطار کند که «دولت فرانسه این وضع را تحمل نخواهد کرد». روز 4 دسامبر این دستور اجرا شد....
روز دوشنبه، کاست های تازه ای، حاوی پیام آیت الله به تهران ارسال و پخش شد، در این پیام ها، حتی قتل شاه توصیه شده بود. تحمل این وضع دیگر امکان نداشت، در اینجا، مسئله تنها مربوط به ایران نبود، احترام به قوانین پناهندگی فرانسه و نیز حیثیت کشورمان در میان بود.
بی درنگ وزیر کشور را به الیزه (کاخ رئیس جمهوری) احضار کردم و از او خواستم، اقدامات و پیش بینی مقتضی به عمل آورد و در صورت صحت موضوع، ترتیب اخراج آیت الله را از کشورمان فراهم نماید. من تاکید کردم مقدمات مربوط به اخراج او را تا پایان هفته فراهم سازد. وزیر کشور، احتمال واکنش و خطر ناشی از این تصمیم و نتایج آن را در تهران، در رابطه با هموطنانمان در ایران و نیز منافع فرانسه تشریح کرد [....] من به او گفتم: تصمیم خود را گرفته ام و خاطرنشان ساختم که نمی توانم اجازه بدهم فرانسه صحنه آشوب و ناآرامی شود....
چهارشنبه، ترتیبات مربوط به اخراج، برای صبح روز جمعه، به من گزارش شد. آیت الله به الجزایر فرستاده می شد، زیرا در گذشته نیز قصد عزیمت به آن کشور را داشت. همه اقدامات لازم برای عزیمت او انجام شده بود و من آن را تصویب کرده بودم.
آخرین اقدامات ضروری، آگاه ساختن شاه بود، توصیه کردم از طریق سفیرمان در ایران، تصمیم ما در روز پنج شنبه به شاه اطلاع داده شود. این کار نیز انجام گرفت. کمی بعد به من گفته شد که باید با تلفن فوری الیزه صحبت کنم. تلفن کننده شخص شاه بود. وی از اینکه او را در جریان تصمیم خود گذاشته بودیم تشکر کرد و گفت: «تصمیم به اخراج آیت الله، مربوط به فرانسه است و دولت ایران هیچ گونه مسولیتی به عهده نمی گیرد، ولی اگر پس از اخراج او، چگونگی امر از وی سئوال شود خواهد گفت با این اقدام موافق نبوده است.» آنگاه رئیس جمهوری فرانسه به بررسی علل و انگیزه شاه در مخالفت با اخراج آیت الله خمینی می پردازد و بدین نتیجه می رسد که «شاه نگران بالا گرفتن آشوب در تهران بود و قصد داشت مسئولیت اخراج آیت الله را به عهده نگیرد، یا اینکه او (رئیس جمهور فرانسه) را از تصمیمی که اتخاذ کرده بود، منصرف سازد.
سرانجام رئیس جمهوری بدین نتیجه می رسد که «فرانسه نباید به تنهایی خطر انجام کار را به عهده گیرد. از سوی دیگر، توجیه این اقدام دولت فرانسه، در اخراج آیت الله خمینی، بدون درخواست تهران در مقابل افکار عمومی، ناممکن بود. بدین ترتیب دستور مربوط به اخراج لغو شد.»

منبع: موسسه مطالعات و پژوهش های سیاسی( انقلاب اسلامی)