10 عامل بروز مشکلات تیروئیدی
عفونت ویروسی
تیروئیدیت تحت حاد نوعی اختلال است که با نام های تیروئیدیت دردناک، تیروئیدیت دکرون، تیروئیدیت گرانولوماتوز و تیروئیدیت ویروسی نیز شناخته میشود. در این نوع تیروئیدیت، یک ویروس عامل بروز پرکاری تیروئید میشود. این التهاب معمولا در پی یک عفونت ویروسی مانند آنفلوانزا، عفونت گوش، سینوزیت یا زکام حاد بروز میکند، زمانی که ویروس از طریق مجاری گوش، حلق و بینی (بینی، دهان، گلو و گوشها) به سمت تیروئید می رسد.
تیروئیدیت تحت حاد با تب، درد، قرمزی، احساس داغی و ورم در ناحیه گردن خود را نشان میدهد. این نوع التهاب تیروئید باعث بروز پرکاری تیروئید میشود که به حالت طبیعی باز میگردد و گاهی به کم کاری تیروئید تبدیل میشود. بر حسب علائمی که این مشکل بروز میدهد، اگر التهاب بسیار دردناک باشد، پزشک کورتون تجویز میکند. این داروها التهاب را کاهش داده و باعث افت میزان هورمون تیروئیدی میشوند.
برخی مواد غذایی
موادغذایی گواترزا به مواد غذایی گفته میشود که حاوی ید اندک و ویتامینها و مواد معدنی کمی (مانند برخی از سبزیجات و میوهها) هستند. این مواد غذایی مانع از تثبیت ید در غده تیروئید میشوند. در بین این مواد غذایی میتوان به کلمها، ریشه مانیوک یا کاساوا که به خوبی پخته نشده است، سیب زمینی شیرین، سویا یا بادام زمینی اشاره کرد. این مواد غذایی باعث افزایش اندازه غده تیروئید (که با وجود گواتر قابل مشاهده میشود) و پرکاری تیروئید میشوند.
ید یکی از عناصر ضروری برای عملکرد خوب غده تیروئید محسوب میشوند، البته به شرطی که به میزان کافی به بدن برسد. کمبود ید از عوامل ابتلا به کم کاری تیروئید است
برخی داروها
برخی داروها میتوانند عاملی برای کم کاری یا پرکاری تیروئید باشند. به عنوان مثال داروی لیتیوم (برای مقابله با اختلال دوقطبی)، اینترفرون (مقابله با هپاتیت ویروسی و ام اس) و همچنین رادیوتراپیهایی که برای مقابله با سرطانهای ناحیه گردن یا سینه انجام میشوند، باعث بروز کم کالری تیروئید میشوند.
برعکس داروهایی مانند آمیودارون که دارویی سرشار از ید است و برای مقابله با اختلالات ضربان قلب تجویز میشود و همچنین اثرات رادیوگرافی یا اسکن ها جزو عوامل ایجاد کننده پرکاری تیروئید هستند.
در نهایت باید بدانید که برخی داروهایی که برای کاهش وزن تجویز میشوند، حاوی هورمونهای تیروئیدی مصنوعی هستند. مصرف این داروها نیز خطر پرکاری تیروئید و سکته قلبی را افزایش میدهد.
اگر نگران قرص های ضدبارداری هستید، باید بگوییم که امروزه این قرصها باعث بروز اختلالات تیروئیدی نمیشوند، چون دوز استروژن آنها به خوبی کنترل میشود. اما خانمهایی که از کم کاری تیروئید رنج میبرند و از قرصهای ضدبارداری استفاده میکنند گاهی به دوز بالایی از هورمونهای تیروئیدی نیاز پیدا میکنند. در نتیجه لازم است که با مشورت پزشک، داروهای خود را با دقت انتخاب کنند.
یائسگی
با افزایش سن، توانایی بدن در تولید هورمونها دچار مشکل میشود و هورمونهای تیروئیدی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. بنابراین افزایش سن از جمله عوامل بروز اختلالات هورمونی محسوب میشود و یائسگی نیز تاثیر بسزایی در این مسئله دارد.
در واقع بیماریهای تیروئیدی در بین خانمهای یائسه بیشتر است، چون استروژن تولیدشده از طریق تخمدانها نقش حفاظتی در برابر این اختلالات را دارد. زمانی که میزان هورمون استروژن دچار افت میشود و میزان هورمونهای تیروئیدی نیز کاهش مییابد، مسئله کم کاری تیروئید خود را نشان میدهد.
ندولها یا گرههای تیروئیدی
ندولها یا همان گرهها نوعی کیست واقع در غده تیروئید هستند که ممکن است یک یا چندین عدد باشند. اندازه آنها نیز بر حسب شدت و ضعفشان متفاوت است. زمانی که این ندولها هورمون ترشح میکنند، میزان کلی هورمونهای تیروئیدی افزایش پیدا میکند. بنابراین این ندولهای سمی باعث بروز پرکاری تیروئید میشوند.
معمولا این ندولها با انجام سونوگرافی تیروئید قابل تشخیص هستند. این گرهها به دلیل مصرف دخانیات، کمبود ید در مواد غذایی و عوامل ژنتیکی تحریک میشوند. به گفته متخصصان 5 درصد ندولها مسئول بروز سرطان تیروئید هستند که خوشبختانه در 95 درصد موارد قابل درمان است.
کمبود ید
ید یکی از عناصر ضروری برای عملکرد خوب غده تیروئید محسوب میشوند، البته به شرطی که به میزان کافی به بدن برسد. کمبود ید از عوامل ابتلا به کم کاری تیروئید است. معمولا کمبود ید در کشورهای در حال توسعه رواج دارد، اما در کشورهای پیشرفته به ندرت دیده میشود. خوشبختانه در بسیاری از کشورها از جمله ایران، ید به نمک مصرفی افزوده میشود که بهترین روش برای مقابله با کمبود آن محسوب میشود.
زایمان نیز میتواند عاملی برای بروز کم کاری تیروئید موقتی یا دائمیشود
بیماریهای خودایمنی
در صورت ابتلا به بیماریهای خودایمنی، دستگاه ایمنی بدن بی دلیل به مقابله با برخی از سلول های خودی می پردازد که سلول های تیروئیدی را نیز در بر می گیرد. تیروئیدیت هاشیموتو عامل کم کاری تیروئید میشود. به این ترتیب که بدن آنتی بادی هایی تولید میکند که به غده تیروئید حمله میکنند و در نتیجه باعث بروز التهاب تیروئیدی یا تیروئیدیت حاد میشوند.
بیماری بازدو یا گریوز نیز باعث بروز پرکاری تیروئید ناشی از تحریک بیش از اندازه غده تیروئید میشود. گفتنی است که پرکاری تیروئید مربوط به بیماریهای خودایمنی کمتر از کم کاری تیروئید رواج دارد، اما در مقایسه با آن شدیدتر و جدی تر است، چون پرکاری تیروئید باعث سرعت بخشیدن به عملکرد ارگان های دیگر نیز میشود، به عنوان مثال ضربان قلب را بالا می برد (که ممکن است منجر به سکته قلبی شود) و همچنین باعث افزایش سرعت سوخت و ساز بدن میشود. در نتیجه فرد با سرعت بیشتری لاغر میشود و خستگی زیادی احساس میکند. پرکاری تیروئید همچنین خطر بیرون زدن چشم از حدقه و در نتیجه تشنج چشمی را بالا میبرد.
قرار داشتن در معرض رادیواکتیویته
تیروئید برای عملکرد درست ید را در خود فیکس میکند، اما زمانی که این ید رادیواکتیوی شود باعث نابودی سلول های تیروئید میشود که تولیدکننده هورمونها هستند. بنابراین مشکل کم کاری تیروئید پیش میآید. ممکن است ید رادیواکتیوی در اثر حوادث هستهای از قبیل چرنوبیل یا حادثه اخیر یعنی فوکوشیما آزاد شود.
زایمان
زایمان نیز میتواند عاملی برای بروز کم کاری تیروئید موقتی یا دائمیشود. در این صورت بعد از سه تا شش ماه از زایمان، تیروئیدیت پست پارتوم (بعد از زایمان) بروز میکند. این نوع تیروئیدیت میتواند با گواتر، افزایش قابل مشاهده حجم غده تیروئید در گردن همراه باشد.
به گفته متخصصان تیروئیدیت پست پارتوم یک بیماری خود ایمنی ناشی از زایمان است، یعنی بدن خانمها شروع به تولید آنتیبادیهایی میکند که به سلول های خودی آسیب میرساند. گاهی مادرهای جوان نیاز به درمان های هورمونی پیدا میکنند تا وضعیت به حالت عادی برگردد.
فقدان غده تیروئید
یکی از دلایل کم کاری تیروئید به فقدان غده تیروئید مربوط میشود. در این صورت فرد از زمان تولد از کم کاری تیروئید رنج می برد. زمانی که تیروئید به طور کامل وجود نداشته باشد، صحبت از کم کاری کامل به میان میآید. کم کاری تیروئید مادرزادی نیز شامل انتقال بیماری از مادری که در حین بارداری دچار کم کاری بوده است، به فرزند میباشد.