9 مهر 1312 تیمور تاش وزیر دربار در گذشت

عبدالحسین تیمورتاش (زاده 1262 برابر با 1883 میلادی در بجنورد - درگذشته 9 مهر1312 برابر با 3 اكتبر1933 در تهران) دارای لقب های سردار معززالملك و سردار معظم خراسانی دولتمرد ایرانی دوره های قاجار و پهلوی بود. او از كسانی بود كه در برانداختن قاجارها و برآوردن پهلوی ها كوشش بسیاركرد، در دوره رضاشاه نخستین وزیر دربار بود و نقش مهمی را در سیاست خارجی ایران بازی كرد. چند سال بعد مورد غضب رضاشاه واقع شد و در 1312 در زندان قصر كشته شد.

سردار معظم خراسانی

عبدالحسین تیمورتاش فرزند كریمداد نردینی بجنوردی (معززالملك، امیر منظم) ملقب به معززالملك و سردار معظم خراسانی در سال 1258 شمسی در نردین از توابع خراسان متولد شد. وی پس از تحصیلات مقدماتی در زادگاه خود، (باحمایت پرنس میرزا رضاخان ارفع الدوله وزیر مختار ایران در روسیه) راهی یكی از مدارس نظامی درجه اول روسیه در پطرز بورگ گردید. وی از شاگردان ممتاز مدرسه بود و برای كسب موفقیت بیشتر در محافل اشرافی، نام خود را به "خان نردینسكی" تغییر داد.  در سال 1285 به ایران بازگشت و به عنوان مترجم با تسلط بر دو زبان فرانسوی و روسی (بعدها انگلیسی را هم به خوبی فراگرفت) در وزارت امور خارجه استخدام شد. وی پس از مدتی با وجود میرزا حسین خان معین الوزاره (كه میانه خوبی با وی نداشت)، از وزارت امور خارجه استعفا كرد و با حمایت پدر به سمت نایب الحكومه بلوك جوین برگزیده شد. در این منصب با شاهزاده محمدهاشم میرزا آشنا شد و انجمن ادبی تشكیل داد و به تدریج صاحب معتبرترین كتابخانه های اختصاصی در ایران گردید. در همین سالها با سرورالسلطنه دختر خازن الملك ازدواج كرد و صاحب یك دختر به نام ایران و سه پسر به نام های منوچهر، مهرپور و هوشنگ گردید.

در سال 1288 انتخابات دومین دوره مجلس شورای ملی 4 آغاز گردید و عبدالحسین خان معززالملك (تیمورتاش) خود را كاندیدای نمایندگی مجلس نمود و به رغم كمی سن (كمتر از سی سال كه حد نصاب نمایندگی مجلس بود) با جمع آوری استشهاد از معتبرترین افراد محلی به نمایندگی از خراسان انتخاب شد. وی مجموعاً 8 دوره، یعنی از دوره دوم تا نهم نماینده مجلس بود. در سال 1297 حاكم گیلان شد. در این سمت به دلیل سركوب شدید نهضت جنگل و به دار آویختن تعدادی از سران نهضت از جمله دكتر حشمت، یار وفادار میرزا كوچك خان، مورد نفرت اهالی رشت قرار گرفت و به همین سبب چند ماه قبل از كودتای سوم اسفند 1299 از حكومت گیلان بركنار شد و به تهران آمد.

پس از كودتا بر اثر انتقاد از عملكرد و اقدامات سید ضیاء الدین طباطبائی در حضور نرمان، وزیرمختار انگلیس دستگیر و روانه زندان شد كه پس از بركناری سید ضیاءالدین و روی كار آمدن قوام الملك از زندان رهایی یافت. تیمورتاش، در سال 1300 به عنوان وزیر عدلیه در كابینه مشیرالدوله، سال 1302 حاكم كرمان، سال های 1303 و 1304 وزیر فواید عامه در كابینه رضاخان سردار سپه و پس از تاجگذاری رضاشاه تا سال 1311 وزیر دربار پهلوی گردید كه با توجه به نفوذ و اعتبار وی، شخص دوم مملكت محسوب می گردید.

در مرداد ماه سال 1305 تیمورتاش به عنوان نماینده فوق العاده ایران برای انعقاد قرارداد تجاری و رفع اختلافات موجود با دولت شوروی راهی مسكو شد ولیكن از این سفر سیاسی موفقیتی كسب نشد. درسال 1308 در پی بروز اختلافات بین شركت نفت انگلیس و ایران، سرجان كدمن، مدیركل شركت، پیشنهاد تمدید قرارداد دارسی را مطرح كرد. رضاشاه كه از ابتدای سلطنت خود درصدد افزایش سهم ایران از نفت بود تیمورتاش را به همراه ولیعهد كه برای ادامه تحصیل عازم سویس بود به انگلستان فرستاد. در این سفر كه در سال 1310 انجام شد تیمورتاش به گفت و گو با سرجان سایمون وزیر امور خارجه انگلیس و سایر مقامات دولتی پرداخت كه از این مذاكرات نیز نتیجه مثبتی عاید نگردید. وی در راه بازگشت از سفر از طریق روسیه، در مسكو با چند تن از مقامات رسمی مسكو از جمله ورشیلف، وزیر جنگ شوروی دیدار و مذاكره محرمانه نمود.

ناكامی تیمورتاش در مسئله نفت، ملاقات محرمانه با سران شوروی، مطالب روزنامه های انگلیسی راجع به جانشینی تیمورتاش، غرور و تكبر نامبرده و سوابق ناشی از ولخرجی های وی از بودجه دربار، اخذ وام های كلان از بانكها و اشخاص مختلف، خوشگذرانی، شهوترانی، قمار، شرب خمر مدام، استعمال افیون و دوستی با افراد ناباب، رضاشاه را نسبت به تیمورتاش بدگمان ساخت. تیمورتاش كه پس از بازگشت از سفر متوجه كدورت رضاشاه شده بود درخواست مرخصی كرد و پس از 40 روز مرخصی رضاشاه وی را حضار كرد و خواستار ادامه كار او در دربار شد. در همان سال موضوع اختلاس تیمورتاش با همكاری رئیس آلمانی بانك ملی (در جریان تبدیل ارز) و حسینقلی نواب، رئیس هیئت نظارت مطرح شد. همچنین در همان اوان وكیل الملك دیبا، رئیس حسابداری دربار و یار نزدیك تیمورتاش پس از محاكمه در دادگستری، توسط رضاشاه از كار بركنار گردید.

بدین ترتیب روز سوم دی ماه سال 1311 تیمورتاش رسماً از وزارت دربار عزل و 29 بهمن همان سال در اداره نظمیه زندانی شد. اتهامات وارده علاوه بر اختلاس از بانك ملی، دریافت رشوه از حاج میرزا حبیب الله امین التجار به منظور اعمال نفوذ در امر واگذاری انحصار صدور تریاك بود كه به 5 سال حبس انفرادی و پرداخت مبلغی جریمه نقدی محكوم شد. درهشتم مهرماه 1312 كاراخان، قائم مقام كمیسر امور خارجه شوروی به ایران آمد و پس از گفت و گو در مورد امور تجاری و اقتصادی درخواست عفو تیمورتاش را مطرح كرد و رضاشاه پاسخ داد كه در صورت زنده بودن نامبرده با خواسته اش موافقت خواهدكرد، اما تیمورتاش كه از مدتها قبل توسط غذای مسموم بیمار گشته بود در مهرماه سال 1312 بدرود حیات گفت و جنازه وی بدون تشریفات در امامزاده عبدالله به خاك سپرده شد و خانواده وی به خراسان تبعید گردید.