شاعری که در گذشته تک‌درختی در کویر بود

غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این مراسم به نیم قرن سابقه آشنایی خود با موسوی گرمارودی اشاره کرد و گفت: من وقتی سال ۴۲ وی به تهران آمد و در مدرسه علوی معلم شد با او آشنا شدم البته آن زمان تازه از این مدرسه فارغ‌التحصیل شده بودم اما با مدرسه و معلمان آنجا در ارتباط بودم. از همان زمان پای شعرخوانی او می‌نشستیم. در این فاصله ۱۵ ساله یعنی از سال 1342 تا پیروزی انقلاب اسلامی در مناسبت‌های مختلف ارتباطات ما برقرار بود.

وی ادامه داد: در شبی که شعر بعثت پیامبر(ص) استاد گرمارودی جایزه‌ای در سال ۱۳۴۶ در حسینیه ارشاد دریافت کرد، من در آن جلسه بودم و سال ۵۷ هم در مراسم شعرخوانی‌ که ۱۰ شب در سفارت آلمان در تهران برگزار شد و ایشان هم در یکی از این شب‌ها شعر خواند، حضور داشتم.

حدادعادل افزود: وقتی که در سال 47 به اجبار از دانشگاه شیراز به تهران رانده شدم و بیکار بودم، آقای گرمارودی تازه به زندان رفته بود. قبل از آن ایشان در موسسه راه حق قم مسئول ویراستاری جزوه‌های این موسسه بود. بعد از اینکه به زندان افتادند به‌واسطه آقای کمال خرازی برادر آیت‌الله سید محسن خرازی که از ارکان این موسسه بود و دوستی هم با من داشت، این کار بر زمین مانده را بر عهده گرفتم. جدا از این من با آقای گرمارودی در جلسات شرح مبسوط منظومه شهید مطهری نیز همراه بودیم.
 
رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه با بیان اینکه گرمارودی معلم‌های خوبی داشته یادآور شد: ایشان شاگرد اولین دوره دبیرستان دین و دانش بود که شهید بهشتی پایه‌گذاری کرد. در مشهد هم از محضر ادیب نیشابوری بهره برده که شاگردان بزرگ دیگری چون شفیعی کدکنی داشته است. جدای از آن از کودکی نیز قریحه ادبی داشته است.

وی تاکید کرد: این تربیت در کنار تجربه حضور در تهران و تحصیل در دانشکده حقوق و کسب دکتری زبان فارسی زیر نظر مرحوم دکتر شهیدی از ایشان یک درخت برومند ریشه‌دار در فرهنگ اسلامی ایرانی ساخت که ریشه در اعماق تاریخ، ادب، دین، عرفان و معنویت دارد و شاخ و برگش گسترده است.

رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه به نقش ویژه موسوی گرمارودی به عنوان یک شاعر آئینی در سال‌های پیش از انقلاب اشاره کرد و افزود: زمانی که در سال ۵۳ من به دانشگاه تهران رفتم فضای سیاسی، اجتماعی و ادبی آن با اعتقادهای ما همسو نبود و شعر هم در دست شاعران متدین نبود تحولی که از مشروطه در شعر آغاز شده و با نیما به اوج رسیده زبان و قالب آن را عوض کرده بود و تلقی هم همین بود که مذهبی‌ها اگر شعر هم بگویند همان کلیشه‌های تکراری دوره قاجار است و شعر امروز ربطی به اعتقاد دینی ندارد. بنابراین تمامی مجلات روشنفکری مانند جهان نو و جلسات شعرخوانی میدان جلوه و حضور شاعرانی بود که یا مارکسیست و کمونیست بودند یا غربگرا. در چنین فضایی اگر شاعری پیدا می‌شد که با زبان روز مفاهیم دینی را می‌گفت ارزش بسیاری بود. آقای گرمارودی از معدود چنین شاعرانی بود.

وی با تاکید بر اینکه در ارزیابی تاثیر گرمارودی بر شعر ملاک نباید تنها زمان حال باشد تصریح کرد: ایشان امروز درختی است در باغی که صدها درخت دیگر هم در آن روئیده اما روزی در گذشته ایشان تک درختی بود در کویری که ما در آن به‌دنبال سایه سار نخل ولایت بودیم. وقتی سخن از شعر کهن بود ایشان استادی خود را نشان داد و وقتی از شعر سپید و نو سخن می‌رفت او شعر می‌سرود. گرمارودی شعر سپید و آزاد را به محافل دینی آورد و این توانایی ایشان بود که کم نیاورد و در آن روزگار دست بالا را داشت و از این حیث موسوی گرمارودی میراث گرانقدری را به وجود آورده است.

 شعر گرمارودی حذف شدنی نیست
حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد، استاد دانشگاه شهید بهشتی نیز در بخش دیگری از این مراسم پس از قرائت متن لوح ارسال شده از طرف حجت‌الاسلام جواد شهرستانی، نماینده آیت‌الله سیستانی در ایران گفت: دوست عزیز ما آقای گرمارودی به تعبیر قرآن ذی‌الایدی هستند یعنی دارای قدرت، فکر، اندیشه، صلاحیت، شایستگی و خلاقیت در حوزه‌های مختلف‌اند و به لحاظ شخصیت نیز گفتند ربناالله و شکوهمند ایستادند و در برابر ناملایمات‌ها خم به ابرو نیاوردند. آنها که به روزگار داغ و درفش و سیاه و تاریک حق می‌گفتند و به پای حقیقت گفتن به سیاه چال می‌رفتند اما با دلی پاک و ذهنی بصیر درمی‌یافتند ستم فرجامش رفتنی است.

وی افزود: در ادبیات جاهلی همان‌طور که می‌دانید در روزگار نزول قرآن سفاهت و بلاغت در اوج خود بوده است. در آن دوران پیامبر نیز شعر را گرامی داشته و توسعه به شعر سرودن کرده است. بعد از اسلام نیز این شاعران بوده‌اند. مثلاً ابن‌سکیت شاعری است که به خاطر یک حق‌گویی زبانش توسط متوکل از پشت سر از کام بیرون کشیده شده یا شعر کمیت شعر ضد ستم و ضد حاکمیت و جهل و زور بود و شعر کمیت را حاکمیت نمی‌توانست از دست جامعه بگیرد.

وی در پایان گفت: در دیداری که با رهبر انقلاب داشتیم ایشان فرمودند که هر اندیشه‌ای اگر در قالب هنر ریخته شود حذف شدنی نیست و شعر ساقه حق، بهار خون، خاستگاه نور و... گرمارودی را هیچ‌کس نمی‌تواند از تاریخ حذف کند.

 ما عاشق شما هستیم 
حجت‌الاسلام سیدمحمود دعایی، مدیرمسئول مؤسسه اطلاعات در این مراسم طی سخنانی خطاب به استاد گرمارودی گفت: ما عاشق شما هستیم و دانش و ذوق شما را نمی‌توانیم کسب کنیم اما در حد معرفت خود به شما عشق می‌ورزیم و از شعر شما استفاده می‌کنیم.

عکسی که گرمارودی از شهید مصطفی چمران گرفت
مهدی چمران، رئیس شورای شهر تهران نیز در این مراسم به نحوه آشنایی خود با گرمارودی اشاره کرد و گفت: نخستین بار گرمارودی را در مسجد هدایت که مرحوم آیت‌الله طالقانی آنجا درس تفسیر داشتند دیدم. در یکی از آن جلسات آقای گرمارودی شعری درباره فلسطین برای حضار خواند که مورد تشویق مرحوم طالقانی قرار گرفت و آنجا بود که محبت گرمارودی در دلم نشست.

وی افزود: بعد از پیروزی انقلاب به دعوت برادرم شهیدم شهید مصطفی چمران به دفتر نخست‌وزیری آمد و یکی از معدود عکس‌هایی را که با برادرم دارم را آقای گرمارودی از ما گرفت و فردای شهادت شهید چمران ایشان شعری برای این شهید با عنوان «مردی به ازای شرف» سرود که در یکی از روزنامه‌ها به چاپ رسید.
 
شعرهای گرمارودی گویای فرهنگ فارسی است
آیت‌الله حسینی جلالی نیز در ادامه این مراسم به سابقه آشنایی خود با او اشاره کرد و گفت: در کنگره مرحوم شیخ کلینی آقای گرمارودی شعری درباره حضرت سیدالشهدا خواند که بسیار به دل من نشست. بعد از آن با او نشستیم و متوجه شدم فرد مؤدب و با اخلاصی است و این اخلاص ریشه در ارادت او به اهل بیت دارد. من در آن نشست به این موضوع رسیدم که ایشان فردی حوزوی است و عربی را با قوت فرا گرفته‌ و تمام اینها دلالت دارد براینکه گرمارودی شخصیت جامعی دارد و شعرهای او گویای فرهنگ فارسی است که گنجی از ادبیات فارسی به شمار می‌رود.

وی افزود: شعر از نثر قوی‌تر در اذهان باقی می‌ماند و در اسلام نیز پسندیده و مطلوب بوده است. اعراب پس از اسلام با شعر انس بیشتری گرفتند حتی در نبردشان از شعر کمک می‌گرفتند. التزام موسوی گرمارودی افتخاری برای علم، علما و دین است که علاوه بر آن افتخاری برای زبان فارسی است.

ترجمه فصیح نهج البلاغه گرمارودی
بهاء‌الدین خرمشاهی دیگر سخنران این مراسم با اشاره به ۴۰ سال سابقه دوستی‌اش با موسوی گرمارودی گفت: من ارادتم به ایشان با نشریه «نگین» شروع شد که در آن کتاب‌های معرفی شده توسط استاد را می‌خواندم و امروز هم خدا را شاکرم که نصف بیشتر عمرم را در خدمت ایشان بودم. گاهی شعرهایم را به ایشان می‌دهم که برایم اصلاح کنند و گاهی هم ایشان از من می‌خواهند کتابی را برایشان ویرایش کنم. 

وی با اشاره به ترجمه تازه منتشر شده موسوی گرمارودی از نهج‌البلاغه افزود: ۵۰ سال بال بال می‌زدم تا نهج‌البلاغه را بخوانم ولی نمی‌شد. زمانی که استاد ترجمه‌شان را برای ویرایش به من دادند متوجه شدم با فصیح‌ترین ترجمه از این متن روبه‌رو هستم. وی در پایان سخنانش دو شعر خود را درباره ترجمه نهج‌البلاغه و تفسیر قرآن گرمارودی قرائت کرد.

استفاده از قریحه شاعری در راه ترویج مکتب اهل بیت
در بخش دیگری از این مراسم پیام آیت‌الله سبحانی از مراجع عظام تقلید خطاب به موسوی گرمارودی قرائت شد.  آیت‌الله سبحانی در این پیام ویژگی مهم استاد موسوی گرمارودی را استفاده از توان علمی و قریحه شاعری در راه ترویج مکتب اهل بیت و پاسداشت نظام اسلامی عنوان کرد و ترکیب‌بندی گرمارودی درباره حضرت زینب و قصیده وی درباره شیخ مفید را در تاریخ ماندگار دانست.

ترجمه اشعار گرمارودی در دستور کار قرار گیرد
محمود اسعدی، دبیر همایش چهره‌های ماندگار نیز در ادامه این مراسم بر ترجمه اشعار گرمارودی تاکید کرد و گفت: باید اشعار ایشان به زبان‌های مختلف ترجمه شود و از این طریق وی را به جهان بشناسیم. باید تلاش کنیم در شبکه‌های اجتماعی گرمارودی را بیشتر به جوانان بشناسانیم.

استاد گرمارودی نیز در پایان این مراسم از تمامی حاضران قدردانی و تشکر کرد. در این مراسم جمع کثیری از شاعران و فعالان فرهنگی چون حجت‌الاسلام فلاح‌زاده، مجتبی رحمان‌دوست، مرتضی امیری اسفندقه، علیرضا قزوه، حجت‌الاسلام زائری، سید جواد محبت و ... حضور داشتند.

---