پنج امتیاز منحصر به فرد امام علی علیه السلام

به اعتراف دوست و دشمن، امام علی(علیه السلام) دایره المعارفی از فضایل و کمالات دینی و اخلاقی به شمار می آیند، به طوری که کمتر انسان منصف و آگاه به معارف و آموزه های دینی و قرآنی، حاضر به انکار این چنین فضایل ارزشمندی است. معدود افرادی که چشم حق بین خود را بر این امتیازات بسته اند به واقع یا از آن معارف بهره ای ندارند و یا اینکه چشم عناد و جهالت ایشان مانع دریافت حقایق دین برای آنان شده است.

علی بیرانوند- بخش اعتقادات شیعه تبیان

خدای متعال معترف به فضایل امام علی(علیه السلام)

زیبایی فضایل و کمالات دینی و اخلاقی امام علی(علیه السلام) زمانی دو چندان و پر اهمیت می شود که خدای متعال خود زبان به بیان آن امتیازات والا باز می کند. فضایل درخشانی که هر انسانی دوست داشت شمه ای از آن زیبایی ها را دارا باشد تا اینکه به واسطه آن دنیا و آخرت را برای خود خریداری نماید.

1- علی برگزیده خدا

یکی از زیباترین و با ارزش ترین امتیازها و خصوصیاتی که خدای متعال در قرآن کریم برای امام علی(علیه السلام) بر می شمرد، این است که در روز غدیر خم با معرفی امام علی به عنوان جانشین پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله ) زمینه اکمال رسالت پیامبر اکرم (صلی الله علیه و اله و سلم) و اتمام نعمت خداوندی و به کمال رسیدن دین اسلام فراهم می شود. خدای متعال در قرآن کریم در این خصوص می فرماید: «یَا أَیُّهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنزِلَ إِلَیْكَ مِن رَّبِّكَ وَإِن لَّمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ وَاللَّـهُ یَعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ إِنَّ اللَّـهَ لَا یَهْدِی الْقَوْمَ الْكَافِرِینَ؛[سوره مائده، آیه 67] اى پیامبر! آنچه از طرف پروردگارت بر تو نازل شده است، كاملًا (به مردم) برسان! و اگر نكنى، رسالت او را انجام نداده‏اى! خداوند تو را از (خطرات احتمالى) مردم، نگاه مى‏دارد و خداوند، جمعیّت كافران (لجوج) را هدایت نمى‏كند».

همچنین در آیه دیگر خدای متعال می فرماید: « الْیَوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دینَكُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْكُمْ نِعْمَتی‏ وَ رَضیتُ لَكُمُ الْإِسْلام؛[سوره مائده، آیه3] امروز، دین شما را كامل كردم و نعمت خود را بر شما تمام نمودم و اسلام را به عنوان آیین (جاودان) شما پذیرفتم». در خصوص شأن نزول آیه ابلاغ، نه تنها منابع شیعی بلکه علما و منابع متعدد اهل تسنن نیز به نازل شدن این آیه در زمان عید غدیر اذعان دارند. برای نمونه فخر رازی در تفسیر خود این چنین ذکر می کند: «نزلت هذه الآیة فی فضل علی رضی الله عنه، ولما نزلت هذه الآیة أخذ بیده وقال: من كنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه وعاد من عاداه، فلقیه عمر رضی الله عنه فقال: هنیئا لك یا ابن أبی طالب، أصبحت مولای ومولی كل مؤمن ومؤمنة. وهو قول ابن عباس والبراء بن عازب ومحمد بن علی[1] این آیه در فضیلت علی(علیه السلام) نازل شده است، و چون این آیه نازل شد حضرت دست علی را بلند كرد و فرمود: من كنت مولاه فعلی مولاه، اللهم وال من والاه وعاد من عاداه، عمر به او عرضه داشت: مبارك باد بر تو ای فرزند أبو طالب، تو مولای من و مولای هر زن و مرد مؤمنی گشتی».

2-علی(علیه السلام) جان پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله)

از جمله زیباترین فضیلت های قرآنی که خدای متعال برای امام علی(علیه السلام) برمی شمارد، را می توان در آیه مباهله مشاهده کرد. زمانی که پیامبر اکرم(صلی الله علیه  و اله) تصمیم می گیرد، نزدیک ترین افراد خود را برای مباهله با مسیحیان نجران همراه خود حاضر نماید: «فَمَنْ حَاجَّكَ فیهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبین؛ پس هر كه با تو، پس از آن دانشى كه به تو رسید، در باره او- عیسى یا آن حق- ستیزه و جدل كند، بگو: بیایید تا ما و شما پسران خویش و زنان خویش و خودمان را- كسى را كه به منزله خودمان است- بخوانیم، آنگاه دعا و زارى كنیم و لعنت خداى را بر دروغگویان بگردانیم» مفسران اهل سنت مانند زمخشری، فخر رازی، بیضاوی و... این چنین بیان داشته اند که مقصود آیه از «ابناءنا» [پسرانمان] حسن و حسین(ع)، و مراد از «نساءنا» [زنانمان] فاطمه زهرا(س) و مراد از «انفسنا» [جان‌هایمان] حضرت علی(ع)، بوده است، یعنی چهار شخصیت والا مقامی که همراه با خود رسول خدا، پنج تن آل عبا یا اهل کسا را تشکیل می‌دهند.[2]

3-لزوم اطاعت و پیروی از علی(علیه السلام)

با شکوه ترین فضیلت قرآنی که می توان برای امام علی(علیه السلام) در قرآن کریم بر شمرد، زمانی است که خدای متعال بعد از لزوم اطاعت از خود و پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) سخن از لزوم و وجوب اطاعت از اولامر می نماید، اولوالامری که به اذعان علمای دین اهل بیت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و اله) و در صدر ایشان مولی الموحدین علی بن ابیطالب(علیه السلام) قرار دارد، «یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا أَطیعُوا اللَّهَ وَ أَطیعُوا الرَّسُولَ وَ أُولِی الْأَمْرِ مِنْكُم؛[سوره نساء، آیه59] اى كسانى كه ایمان آورده‏اید! اطاعت كنید خدا را! و اطاعت كنید پیامبر خدا و اولوالأمر [اوصیاى پیامبر] را!» در منابع روایی نقل شده است جابر بن عبدالله انصاری از "اولی الامر" سؤال کرد و پیامبر(صلی لله علیه و اله) در پاسخ فرمود: «‌آنان جانشینان من و امامان مسلمانان بعد از من‌اند که اولِ ایشان علی بن ابی طالب است و بعد از او به ترتیب حسن و حسین و علی بن الحسین و محمد بن علی...».[3]

4-علی پاک ترین انسان

از جمله بزرگترین صفاتی که می توان برای امام علی(علیه السلام) بر شمرد، این است که خدای متعال گواه بر طهارت و پاکی او و فرزندانش باشد.« إِنَّما یُریدُ اللَّهُ لِیُذْهِبَ عَنْكُمُ الرِّجْسَ أَهْلَ الْبَیْتِ وَ یُطَهِّرَكُمْ تَطْهیراً؛[سوره احزاب، آیه 33] همانا خداوند مى‏خواهد از شما، خاندان پیامبر، پلیدى را ببرد و شما را پاك كند، پاكى كامل». تعبیر «یطهّرکُم« بعد از عبارت «لِیذهِبَ عَنکُم‌الرّجسَ» تأکید بر طهارت و پاکیزگی دارد و عبارت «تَطهِیرًا» که مفعول مطلق است نیز تأکیدی دیگر برای طهارت به شمار می‌رود. در منابع شیعی به تواتر به اثبات رسیده است که این آیه شریف در شأن اهل بیت پیامبر اکرم و در رأس همه آنان امام علی (علیه السلام) است.[4]

5-علی، رهبری و جانشین پیامبر

تاج فضایل و کمالات دینی و مذهبی امام علی را می توان در سرپرستی امت اسلامی مشاهده کرد، زمانی که خدای متعال بعد از بیان ولایت خود و پیامبر گرامی اسلام برای امت اسلامی سخن از ولایت کسی می نماید که در حال رکوع زکات خود را پرداخت و از مستمند دستگیری می نماید: «إِنَّما وَلِیُّكُمُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ وَ الَّذینَ آمَنُوا الَّذینَ یُقیمُونَ الصَّلاةَ وَ یُؤْتُونَ الزَّكاةَ وَ هُمْ راكِعُونَ؛[سوره مائده، آیه 55] همانا دوست و سرپرست شما خداست و پیامبرش و كسانى كه ایمان آورده‏اند، آنان كه نماز را برپا مى‏دارند و زكات مى‏دهند در حالى كه در ركوعند». به اعتراف منابع روایی و تفسیری کسی که در حال رکوع زکات داده و حق ولایت بر امت اسلامی را دارد تنها شخص والا مقام امام علی (علیه السلام) است. قاضی ایجی در کتاب مواقف تصریح کرده است که مفسّران بر نزول این آیه در‌ شأن علی(علیه السلام) اجماع دارند.سس[5] سعدالدین تفتازانی در شرح مقاصد[6] و قوشچی در شرح تجرید[7] نیز بر این اجماع اعتراف دارند.

سخن پایانی:

این پنج فضیلت طلایی تنها گوشه ای از دریای گوهر بار فضایل و کمالات امام علی(علیه السلام) به شمار می آید، فضیلت های ارزشمندی که در برترین سند هدایت بشر [قرآن] به یادگار مانده است.  

پی نوشت ها:
[1]. تفسیر رازی، ج 1، ص 49.
[2]. ر.ک: الزمخشری، تفسیر الکشاف، الرازی، التفسیر الکبیر، البیضاوی، تفسیر انوار التنزیل و اسرار التأویل، ذیل آیه ۶۱ آل عمران. 
[3]. قندوزی، ینابیع الموده، ص۴۹۴.
[4]. ر.ک: بن حکم، ص۲۹۷ ۳۱۱؛ کوفی، ص۳۳۱ و ۳۴۰؛ طوسی، ج۸، ص۳۳۹؛ طبرسی، ج۸، ص؛ ابن طاووس، ص۲۱۵؛ طباطبائی، ج۱۶، ص۳۱۱. 
[5]. شرح المواقف، 405. 
[6]. شرح المقاصد، ج ۵، ص۲۰۷.
[7]. شرح تجرید، قوشچی، ص۳۶۸.