بریجون روی مین شکافت

جمعه دوم مرداد 1366 ذیقعده 1407 25 ژوئیه 1987 نفت کش «بریجتون» که روز پیش با مین برخورد کرده بود امروز ادامه مسیر خود را به کندی پیمود و در کویت لنگر انداخت. بله امروز روزی است که نفت کش آمریکایی بریجتون توسط نادر مهدوی و یارانش منهدم شد.

فرآوری: سامیه امینی- بخش فرهنگ پایداری تبیان

ایران در جنگ نفت کش ها

در جنگ نفتکش ها در حالی که در 3 سال اول جنگ فقط به 48 کشتی بازرگانی حمله شده بود، در سال 1363 به 71 کشتی بازرگانی حمله شد و در سال های 64 و 65 در مجموع بیش از 120 هدف مورد حمله قرار گرفت. همچنین تلفات انسانی ناشی از این حملات در سال های 63 تا 65 به 178 نفر رسید.
جنگ نفتکش ها چشم انداز جدیدی را به وجود آورد که بیانگر تشدید درگیری و مقدمه جنگ دریایی بود. بعد از آغاز جنگ در سال 1359 جنگ نفتکش ها با ساختار کلی جنگ در خلیج فارس چنان در آمیخته بود که تفکیک جنگ دریایی از روند کلی جنگ غیر ممکن بود.
برای نخستین بار عراق به ترمینال نفتی ایران در جزیره خارک در 24 سپتامبر 1980 میلادی (2 مهر 1359) حمله کرد و بیست روز بعد تعدادی از مخازن سوخت را در تهران مورد حمله قرار داد و قبل از آن نیز 150 مخزن ذخیره نفت را در آبادان به آتش کشید. حمله به میدان نفتی نوروز که یکی از 3 میدان نفتی مهرگان و نزدیکترین حوزه نفتی فلات قاره ایران به جبهه جنگ بود؛ نیز مورد اصابت موشک های دشمن واقع شد که بر اثر تخریب لوله اصلی و نابودی کامل سکو باعث نشت روزانه 2 تا 2 هزار و پانصد بشکه نفت به آبهای خلیج فارس شد. تهاجمات عراق به سکوهای نفتی، تولید پالایشگاه های آبادان، تهران، شیراز و کرمانشاه را به کمتراز نصف تقلیل داد. در عین حال، آنچه «جنگ نفتکش ها» نامیده شد تأثیر ویژه ای بر آغاز جنگ در خلیج فارس داشت.

نقض قرارداد شورای امنیت

در سوم مردادماه 66 سه رزم ناو که این نفت کش و نفت کش دیگر کویتی به نام «گس پرنس» را محافظت می کردند، پس از گذراندن جمعه شب در آب های بین المللی، امروز برای پیوستن به رزمناو فرماندهی امریکا در خلیج فارس، راهی بحرین شدند. در این حال، امریکا برای تقویت نیروهای خود در خلیج فارس، «رزم ناو میسوری» مستقر در اقیانوس هند را روانه منطقه کرد. این رزم ناو یکی از چهار ناو امریکایی است که به موشکهای هدایت شونده مجهز است.
 از سوی دیگر، «مارلین فیتزواتر» سخنگوی کاخ سفید، گفت که فعلاً عملیات تلافی جویانه در نظر گرفته نشده است. وی از انتقاد علیه ایران خودداری کرد. به نظر مفسر خبرگزاری فرانسه سخن گوی کاخ سفید سعی می کرد که با توجه به حادثه نفت کش «بریجتون»، ظاهر خوبی از خود نشان دهد.

در پی حادثه نفت کش «بریجتون»، ضعف ها، امکانات و راه حل های امریکا برای مقابله با مین گذاری مورد توجه صاحب نظران و رسانه های جمعی قرار گرفت. خبرگزاری آسوشیتدپرس به نقل از دریادار «هارولد برنسن» مقام برجسته نظامی امریکا، گزارش داد:
 «برخورد نفت کش کویتی بریجتون با مین، امریکا را از اسکورت نفت کش های کویتی باز نخواهد داشت.»

 امریکا گفته بود در صورت مورد حمله قرار گرفتن نفت کش های کویتی تحت حفاظت این کشور، علیه مسبب آن دست به اقدام نظامی خواهد زد. اگر ایران با موشک به نفت کش حمله می کرد؛ پاسخ امریکا سریع، ویران کننده و غم انگیز می شد اگر ایران می کوشید از طریق هوا یا ناوچه حمله کند، همین پاسخ را دریافت می کرد، امریکا نگران حمله های انتحاری از جانب ایران هم بود که باز هم این نوع حمله قابل تشخیص بود؛ بدترین نوع حمله برای امریکا، همین حمله با مین بود که انجام شد. امریکا در مخمصه بغرنجی قرارگرفته است.

قائم مقام وزارت امور خارجه شوروی نیز در موضعی مشابه با مواضع جمهوری اسلامی ایران در خلیج فارس گفت: «تحرکات فعلی امریکا در خلیج فارس عملاً نقص قطع نامه اخیر شورای امنیت است و امریکا با آوردن کشتی های جنگی خود تحت عنوان اسکورت، به طور واضح و روشن ماده پنج این قطع نامه را که خود به آن رأی داده است، نقض کرده است.»

جنگ نفتکش ها در خلیج فارس

در سال 1981، عراق شروع به حمله به کشتی ها کرد تا توانایی مبارزه ایران را تضعیف کند. در آغاز این حملات علیه کشتی های حامل تجهیزات نظامی برای خط مقدم جبهه ها می شد و بعدها شامل کشتی های حامل صادرات ایران هم شد. ایران با حمله به کشتی های متعلق به شرکای تجاری عراق و کشورهایی که به آن کمک می کردند تا از آن پشتیبانی کنند از این اقدام انتقام می گرفت.
 اولین مرحله جنگ نفتکش ها در ماه می 1981 آغاز شد، زمانی که عراق اعلام کرد که تمام کشتی هایی که به بنادر ایران می روند یا از آن به مناطق شمالی خلیج فارس وارد می شوند را مورد هدف قرار خواهد داد. عراق از قدرت هوایی خود برای اجرای این تهدیدات استفاده کرد. عمده این عملیات ها توسط هلیکوپترهای Super Frelon، میراژ اف 1 و میگ 23 مسلح به موشک های کروز ضد کشتی اگزوسه انجام می شد. بین سالهای 1981 تا 1983 نیروهای ایرانی در مقابل آنها در دریا مقاومت کردند.
 اما در سال 1984 عراق تلاش هایش را افزایش داد و دومین مرحله جنگ نفتکش ها را شروع کرد. رسیدن جنگنده های فرانسوی سوپر اتاندارد که آنها نیز مسلح به موشک های اگزوسه بودند باعث شد که عراقی محدوده عملیاتی گسترده تری داشته باشند. ایران در نهایت انتقام گرفت. چون ایران در سالهای 1984 تا 1986 موشک های کروز ضد کشتی خوبی نداشت، مجبور بود از تاکتیک های ابتکاری برای هدف قراردادن کشتی ها استفاده کند. برای مثال ایران از کشتی های هوا به سطحی استفاده می کرد که برای هدف قراردادن وسایل نقلیه زره پوش زمینی مورد استفاده قرار می گرفتند، از جمله موشک ماوریکس و AS 12S ها که برای اهدافی بسیار کوچکتر از یک کشتی نسبتاً کوچک طراحی شده بودند. موشک های ضد زره برای نفوذ به بدنه ضخیم تانک ها طراحی شده اند، قابلیتی که برای حمله به کشتی ها اهمیتی ندارد. حملات ایران باعث آسیب فیزیکی کمی به کشتی ها می شد، اما اصابت موشک ها به اتاق های درون کشتی گاهی اوقات باعث کشته شدن یا زخمی شدن خدمه و با وقفه مواجه شدن حرکت کشتی می شد.
بعدها در جنگ نفتکش ها، زرادخانه موشکی ایران توسعه یافت و شامل کشتی های کروز ضد کشتی نسبتاً ناموثر Sea Killer شد. در سال 1987، ایران از موشک های چینی کرم ابریشم استفاده کرد که سرجنگی بسیار بزرگتری داشتند، نخستین موشک های کروز ضد کشتی موثر ایران.

در پاسخ به افزایش کارایی حملات ایرانیان در سال 1987، کویت آمریکا را به منطقه آورد تا از رفت و آمد نفتکش هایش مراقبت کنند. نفتکش های کویتی که پرچم خود را به آمریکا تغییر داده بودند. این اقدام باعث می شد که بتوان آنها را توسط اسکورت دریایی آمریکا مورد پشتیبانی قرار داد و امنیت رفت و آمد آنها به کشورهای خلیج فارس را تضمین کرد.

دو سکانس برای آمریکا

سکانس اول:

اوضاع بدجوری وخیم شده. جنگ نفتکش ها، انتقال نفت از خلیج فارس را دچار اختلال کرده. قویترین ارتشِ جهان وارد میدان شده؛ ایالات متحده اعلام می کند نفتکش های کویتی  - به مقصد اروپا و امریکا - را از لحظه بارگیری تا زمان تخلیه اسکورت خواهد کرد.
روحِ خدا، مثل همیشه آرام و مصمم می گوید: نباید رد شود!
حرف امام نباید روی زمین بماند ...نباید...

بریجتون افسانه ای، از پهلو شکافته است؛ مین دریایی 700 کیلویی، حیثیتِ ایالات متحده را برباد می دهد؛ نادر، ایالات متحده را در برابر چشمان عالم بی آبرو می کند.

سکانس دوم:

علی رغم این که آمریکا سعی کرد این حادثه را بی اهمیت تلقی کند، اما چنین ضربه ای برای حیثیت سیاسی و نظامی اش جبران ناپذیر بود و مهم تر از همه این که عملاً ابتکار عمل در خلیج فارس را به دست ایران می داد. این رخداد سبب شد که کاروان های بعدی بی سر و صدا و تبلیغات و با رعایت پنهان کاری از سواحل کویت به دریای عمان و بالژس حرکت کنند، در حالی که همواره خطر مین ها، قایق های تندرو و موشک های کرم ابریشم را احساس می کردند.
یک فروند هلی کوپتر آمریکایی را سرنگون ساخت. سرانجام با آتش مستقیم تفنگداران دریایی آمریکایی مجروح شد و به اسارت آنان در آمد. سپس در عرشه ناو «یو اس. چندلر» مورد شکنجه قرار گرفته و به شهادت رسید.