عوامل ایجاد گرایش به دین در فرزندان

به تعبیر دیگر:" تكوین" و" تشریع" دو بازوى نیرومندند كه به صورت هماهنگ در تمام زمینه‏ ها عمل مى‏ كنند، ممكن نیست در شرع دعوتى باشد كه ریشه آن در اعماق فطرت آدمى نباشد، و ممكن نیست چیزى در اعماق وجود انسان باشد و شرع با آن مخالفت كند.
بدون شك شرع براى رهبرى فطرت حدود و قیود و شرائطى تعیین میکند تا در مسیرهاى انحرافى نیفتد، ولى هرگز با اصل خواسته فطرى مبارزه نمى‏ كند بلكه از طریق مشروع آن را هدایت خواهد كرد، و گرنه در میان تشریع و تكوین تضادى پیدا خواهد شد كه با اساس توحید سازگار نیست.
به عبارت روشنتر خدا هرگز كارهاى ضد و نقیض نمى‏ كند كه فرمان‏ تكوینیش بگوید انجام ده، و فرمان تشریعیش بگوید انجام نده!. [1]
همچنین در یک روایتی نیز امیرالمومنین (علیه السلام) در مورد فطری بودن دین می‌فرمایند:
«فَبَعَثَ‏ فِیهِمْ‏ رُسُلَهُ‏ وَ وَاتَرَ إِلَیْهِمْ أَنْبِیَاءَهُ لِیَسْتَأْدُوهُمْ مِیثَاقَ فِطْرَتِهِ وَ یُذَكِّرُوهُمْ مَنْسِیَّ نِعْمَتِه [2] خدا پیامبرانش را در بین انسانها فرستاد و رسولان خود را پی‌درپی فرستاد تا ادای پیمان و فطرت را از آنان مطالبه کنند و نعمت‌های فراموش شده‌ی الهی را به یاد آنان آورد».
اما یکی از معضلات و مشکلاتی که امروزه جامعه و خانواده‌ها درگیر آن هستند دین‌گریز بودن فرزندان و جوانان می‌باشد و اینکه اعتقاد و عقاید دینی در فرزندان سست شده و آنگونه‌ای که پدران و مادران این فرزندان معتقد بودند آنها اینگونه اعتقاد نداشته و در عمل به دستورات دینی کوتاهی می‌کنند.
در این مورد می‌توان به روایتی از پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) نیز اشاره کرد که می‌فرمایند:
«وَیْلٌ‏ لِأَوْلَادِ آخِرِ الزَّمَانِ مِنْ آبَائِهِمْ فَقِیلَ یَا رَسُولَ اللَّهِ مِنْ آبَائِهِمُ الْمُشْرِكِینَ فَقَالَ لَا مِنْ آبَائِهِمُ الْمُؤْمِنِینَ لَا یُعَلِّمُونَهُمْ شَیْئاً مِنَ الْفَرَائِض‏ [3] وای بر اولاد آخر الزمان از دست والدین آنها؛ از پیامبر سوال کردند از پدر و مادر مشرک؟
پیامبر می‌فرمایند: نه! پدر و مادر مسلمان؛ پدر و مادرهایی که از امور دینی چیزی به فرزندانشان آموزش نمی‌دهند».
حال با این احوالات و مشکلات چگونه تربیت فرزندانمان به سمتی گرایش دهیم تا این فطرت الهی که در درون آنها وجود دارد با حجابهای دنیایی بسته و گمراه نگردد؟
قبل از پاسخ به این سوال باید گفت که یکی از مشکلات و اشتباهی که خانوادها می کنند اینکه چون جامعه‌ی ما اسلامی است پس جامعه و محیط‌های آموزشی ما کاملا می توانند فرزندانمان را تربیت دینی دهند در حالی که اینطور نبوده وباید اذعان کرد که بهترین موقعیت و مکان برای تربیت فرزندانمان محیط گرم خانواده می‌باشد که در خانواده باید فرزند طوری آموزش داده شود که حجاب روی فطرت پاک او ایجاد نشود.
بر این اساس برای ایجاد تربیت دینی در فضای خانواده با فرمایشی عملی از دستورات پیامبر بزرگوار اسلام به پایان می‌بریم:
در روایتی از امام صادق(علیه السلام) آمده است كه حضرت فرمود:
«وقتی این آیه نازل شد: «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا قُوا أَنْفُسَكُمْ وَ أَهْلِیكُمْ‏ نارا [تحریم/6]
مردم رو به پیامبر عرضه داشتند:
چگونه ما خودمان و خانواده مان را از آتش جهنم حفظ كنیم؟
پیغمبر اكرم جواب دادند: اعملوا الخیر، و ذكّروا به أهلیكم فأدبوهم على طاعة الله». [4]
روش اول پیامبر در این نوع تربیت
الف ـ «اعملوا الخیر» خودتان عامل باشید به کارهای شایسته و دستورات دینی تا فرزندانتان هم عمل کنند.
لذا می بینیم که روان‌شناسان می‌گویند فرزندانتان، آنچه شما هستید می‌شوند نه آنچه که شما بخواهید.
ب ـ «ذكّروا به أهلیكم» یادآورشان كن به كارهای خیر.
در باب اعمال نیك آمده است كه خیر، به طور عملی و لفظی باید باهم باشند. و همچنین نسبت به تربیت كسانی كه تحت تربیت انسان قرار دارند مثل فرزند انسان، باید با هم باشد تا خوب تاثیر بگذارد.
بر اساس این فرمایش حضرت دو جمله را فرمود: «اعملوا الخیر» و «واذكروا به» به خیر یادآوری كن.
چون ضمیر به خیر برمی گردد. در اینجا دو مطلب است كه اشاره می كنیم.
اول اینكه «خیر» به معنای خوبی است و مفهوم عام دارد. هم رفتارهای انسان پسندانه است، هم خداپسندانه. هر دو آن را خیر می گویند. یعنی هم به كاری كه از دیدگاه الهی نیك است خیر می گویند، و هم به كاری كه از دیدگاه انسانی پسندیده است. به هر دو آنها خیر می گویند. روایت هر دو آنها را در برمی گیرد، كمك به مستمندان از دیدگاه انسانی خیر است. اما نماز خواندن از دیدگاه الهی خیر است. خیر كه گفته می شود، دو مصداق دارد؛ هم از دیدگاه انسانی یك مصداق دارد، هم از دیدگاه الهی. هیچ مانعی هم ندارد كاری كه از دیدگاه انسانی خیر باشد و الهی هم باشد.
لذا پدر و مادر اگر کار خوبی انجام دادند به فرزندانشان نیز آن را بازگو کنند مثلا اگر خواستند صدقه یا به مستمندی کمک کنند به فرزندشان بدهند تا به فقیر بدهد تا این عمل آموزشی برای او باشد.
ج ـ «فأدبوهم على طاعة الله» تربیت بر اساس طاعت و یاد خداوند
این بدان معنی نیست که به دست فرزندانمان تسبیح یا سجاده ای داده که همیشه مشغول به عبادت و تهجد باشند بلکه منظور این است که فضای منزل فضای خدایی باشد، مجلسی که می‌رویم مجلسی با رعایت شئونات اسلامی باشد، محرم و نامحرم رعایت گردد...
در نتیجه انچه موثر و تاثیر گذار در تربیت دینی فرزندانمان است و جلوی انحراف و دین گریزی آنها را می گیرد تربیت در درون خود خانواده بوده و تنها پدر و مادر هستند که نقش بسیار زیادی در تربیت فرزندان داشته و دارند.
ــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی نوشت:
[1]. آیت الله مکارم شیرازی، تفسیرنمونه، ج16، ص416.
[2]. شریف الرضى، محمد بن حسین، نهج البلاغة (للصبحی صالح)، ص43، هجرت، قم، چاپ، اول، 1414 ق.
[3]. شعیری، محمد بن محمد، جامع الأخبار(للشعیری)، ص106، مطبعة حیدریة - نجف، چاپ: اول، بى تا.
[4]. بحرانى، سید هاشم بن سلیمان، البرهان فی تفسیر القرآن، ج3، ص743، مؤسسه بعثه، قم، چاپ، اول، 1374 ش.