توانمندی شیمیایی عراق مدیون چه کسانی بود؟

پس از جنگ جهانی اول، وسیع ترین حملات شیمیایی، در طول جنگ 8 ساله عراق علیه ایران رخ داده است. اولین گزارش استفاده از سلاح شیمیایی در جنگ ایران و عراق به تاریخ 23 آبان 1359 در منطقه هلاله و نی خزر ( حوالی میمک) مربوط می شود که در جریان این حمله رژیم عراق از گاز تهوع آور استفاده کرد. پس از آن در مرداد 1362 در منطقه عملیاتی والفجر 2 (پیرانشهر و حاج عمران) و در آبان همین سال در منطقه عملیاتی والفجر 4 (پنجوین) رژیم عراق از سلاح های شیمیایی استفاده کرد.

اولین حملات گسترده شیمیایی رژیم عراق در اسفندماه 1362 در منطقه عملیاتی خیبر و جزیره مجنون با استفاده از گاز خردل و عوامل اعصاب انجام شد. پس از آن در اسفند 1363 در منطقه عملیاتی بدر حملات وسیع شیمیایی دشمن منجر به تلفات وسیع رزمندگان ایرانی گردید. در عملیات های والفجر 8 در سال 1364 (فاو)، کربلای 4 و 5 در زمستان 1365 (شلمچه – آبادان)، کردستان عراقی (بهار 1366)، در جریان بازپسگیری فاو (در فروردین 1367) در جریان حملات عراق در پایان جنگ در خرداد و تیرماه 1367 (جبهه ای میانی و جنوبی) رژیم بعث عراق حملات وسیع شیمیایی انجام داد.

در طول جنگ تحمیلی، رژیم عراق نه تنها علیه اهداف نظامی و رزمندگان اسلام از سلاح شیمیایی استفاده کرد، بلکه بارها اقدام به استفاده از سلاح شیمیای علیه مناطق مسکونی و اهداف غیرنظامی در شهرها و روستاهای مرزی ایران نمود. در مجموع بیش از مورد بیش از 30 مورد حمله شیمیایی به مناطق مسکونی ایران و برخی مناطق کردنشین شمال عراق در طول جنگ تحمیلی رخ داد که عمده ترین آنها عبارتند از: فاجعه بمباران شیمیایی سردشت با استفاده از گاز خردل، فاجعه بمباران شیمیایی روستاهای اطراف سرپل ذهاب و گیلانغرب و شهر اشنویه.

براساس اطلاعات استخراج شده از لیست های تخلیه مجروحین و مراکز درمانی، در طول جنگ تحمیلی، حدود 100 هزار نفر از افراد نظامی و غیرنظامی ایرانی در معرض عوامل شیمیایی قرار گرفته اند که تعداد قابل توجهی از این افراد به دلیل نوع عامل (عمدتاً عوامل اعصاب) و قابل توجه نبودن شدت آلودگی در حال حاضر فاقد علائم و عوارض ناشی از مصدومیت شیمیایی هستند و تعدادی نیز با وجود احتمال ابتلا به برخی عوارض دیررس ناشی از عوامل شیمیایی به دلایل مختلف تاکنون تحت پوشش بنیاد جانبازان در نیامده اند.

در حال حاضر نزدیک به 5 هزار نفر تحت عنوان جانباز شیمیایی تحت پوشش درمانی و خدماتی بنیاد جانبازان هستند.

در طول جنگ 8 ساله عراق علیه ایران عوامل شیمیایی مختلفی مورد استفاده قرار گرفت. براساس گزارش هایی مستند، بیشترین عوامل شیمیایی استفاده شده در طول جنگ تحمیلی، عوامل اعصاب (سارین، سومان و تابون) بود و پس از آن گاز خردل (تاول زا).

سارین، گاز اعصاب بی رنگ و بو است که در آمریکا، روسیه و عراق تولید شده و به راحتی حل نمی شود. بسیار بی ثبات است و از سمی ترین نوع تسلیحات شیمیایی است. گاز سومان نیز از ترکیب سارین و ماده شیمیایی دیگری به نام LEWISITE، تهیه می شود که ماده ای تاول زا است و در روسیه ساخته شده است.

تابون که سازنده آن یک شیمیدان آلمانی به نام «گرهاردشردر» است ساختاری فسفاتی دارد و جزو دسته آسان ترین گازهای اعصاب از نظر تولید است.

گاز خردل نیز باعث سخت شدن چشم و مشکلات ریوی می شود. تاول زا است و بویی شبیه پیاز دارد و آمریکا، آلمان، روسیه و عراق در قرن 20 آن را تولید کرده اند. در طل سال های جنگ کشورهای متعددی برای تجهیز ماشین جنگی صدام به یاری او شتافتند و براساس تحقیقات به عمل آمده 445 شرکت غربی در زمینه های مختلف به ویژه سلاح های شیمیایی نقش داشته اند.

نکته مهمی که در این میان وجود دارد آن است که برخی از شرکت های یاری کننده صدام جنبه صوری داشته و بعد از اجرای اهداف مورد نظر خود از میان رفته اند. بعضاً نیز دولت های شرکت های تابعه از فعالیت آنها اطلاع نداشته و پس از کسب آگاهی از کمک های این شرکت ها به رژیم مخلوع صدام، آنها را تحت پیگرد قرار داده و یا از کنار این مسئله گذشته اند.

یک سوم از مجموع 445 شرکت غربی را شرکت های آلمانی تشکیل می دهند در گزارش 12 هزار صفحه ای عراق درباره تسلیحات این کشور، به تفصیل بیان شده که بین شرکت های نظامی آلمان و عراق چه معاملاتی در زمینه تسلیحات انجام شده است.

یک روزنامه وابسته به جناح چپ برلین به نام «تاگس زایتونگ» در ماه دسامبر 2002 به انتشار بخش هایی از گزارش 12 هزار صفحه ای عراق به سازمان ملل درباره برنامه تسلیحاتی اش پرداخت.

در این گزارش محرمانه ترین قسمت ها به چاپ رسید که از آلمان به عنوان تجهیز کننده درجه اول انبارهای تسلیحاتی صدام نام برده شده است. البته نام 80 شرکت آلمانی موجود در گزارش 12 هزار صفحه ای عراق به سازمان ملل از این گزارش حذف شده است اما در میان نام شرکت های باقیمانده می توان نام شرکت های معروفی همچون «زیمنس» و «بنز» را مشاهده کرد.

در این گزارش 12 هزار صفحه ای، علیرغم اینکه نام شرکت های غربی در آن درج شده بود، شورای امنیت سازمان ملل در آن زمان 800 صفحه از جمله بخش هایی از نام مراکز تجاری غرب را که به برنامه تسلیحات کشتار جمعی عراق کمک کرده بودند، سانسور کرد. در میان اسناد باقیمانده نام 24 شرکت انگلیسی را که در تجهیز صدام به تکنولوژی هسته ای و شیمیایی نقش داشته اند، می توان یافت. بیش از 17 شرکت آمریکایی نیز که بعضاً در تعامل با شرکت های انگلیسی بودند، به ارسال تسلیحات لازم به عراق شرکت داشتند.

براساس گزارش کمیته سنای آمریکا در 25 مه و 7 اکتبر سال 1994 با عنوان «صادرات دو منظوره ادوات جنگی و شیمیایی آمریکا و تأثیر آنها بر پیامدهای سلامتی جگ خلیج فارس»، از سال 1985 تا 1989 محموله های بسیاری از مواد میکروبی را شرکت های آمریکایی مخفیانه به درخواست و بیمه نامه اداره بازرگانی آمریکا به عراق ارسال کرده اند.

روزنامه آمریکایی واشنگتن پست در 30 دسامبر 2002 اعلام کرد اسناد پراکنده بیانگر آن است که دونالد رامسفلد، وزیر دفاع کنونی آمریکا، زمانی که عراق علیرغم کنوانسیون های بین المللی، تقریباً هر روزه، از سلاح های شیمیایی استفاده می کرد، به عنوان مأمور سیاسی به بغداد سفر کرد. در ادامه این گزارش تصریح شده است ارتباط آمریکا با صدام در طول سال های قبل از حمله اش به کویت در سال 1990 شامل تبادل اطلاعات در سطح وسیع، فراهم کردن بمب های خوشه ای از طریق یک شرکت قدیمی به نام «چی لین» و سهولت دستیابی عراق به مواد شیمیایی و میکروبی از سیاست های سری آمریکاست.

تعداد قابل توجهی از شرکت های ژاپنی، هلندی، سوئدی، بلژیکی، اسپانیایی و فرانسوی سهم عمده ای در توانایی تسلیحاتی رژیم بعث به ویژه سلاح های شیمیایی داشته اند.

لینک:

شهیدی که مادرش را شفا داد