ساختار سیاسی و نظام حکومتی افغانستان

به موجب قانون اساسی افغانستان، افراد از 18 سالگی اجازه حضور در عرصه سیاسی و شرکت در انتخابات را می یابند و می توانند، آراء خود را به صندوق بیاندازند.

نظام حکومتی افغانستان جمهوری اسلامی است. بر اساس قانون اساسی جدید، دین رسمی افغانستان «اسلام» است و قوانین این کشور نمی تواند، مخالف معتقدات و احكام دین اسلام باشد.
قانون اساسی افغانستان، حکومت را موظف به بنای کشوری پیشرفته و کامیاب، مبتنی بر اصول دموکراتیک، از جمله اصل برابری و مساوات اجتماعی، احترام به حقوق و کرامت بشری، حفظ وحدت ملی و نفی تبعیض بین اقوام و قبایل در کشور کرده است.
 بر پایه قانون اساسی، افغانستان ملزم به رعایت و اجرای قطعنامه های سازمان ملل، به عنوان مهمترین نهاد بین المللی و معاهدات، توافقنامه ها و کنوانسیون های بین المللی در دفاع از حقوق بشر است. 
به موجب قانون اساسی افغانستان، افراد از 18 سالگی اجازه حضور در عرصه سیاسی و شرکت در انتخابات را می یابند و می توانند، آراء خود را به صندوق بیاندازند.
منشاء حاكمیت ملی در افغانستان، مردم تعریف شده كه به صورت مستقیم یا توسط نمایندگان منتخب آنها، اعمال می شود. ملت یا مردم افغانستان نیز در قانون اساسی این کشور تمام افراد دارای تابعیت افغانستانی تعریف شده اند از اقوام پشتون، تاجیك، هزاره، ازبك، تركمن، بلوچ، نورستانی، ایماق، عرب، قرقیز، قزلباش، براهوی و غیره تشکیل می شوند.
 در قانون اساسی جدید افغانستان، تفكیك قوا به رسمیت شناخته شده و نظام سیاسی این کشور متشكل از سه قوه مجریه، مقننه و قضاییه است كه هر كدام در حیطه وظایف قانونی خود مستقل هستند. 
قوه مجریه 
قوه مجریه همان دولت یا حكومت است که ریاست آن را رئیس جمهور افغانستان برعهده دارد و پس از انتخاب مکلف به تشکیل کابینه می شود. 
براساس قانون اساسی جدید افغانستان، مهمترین وظایف دولت این کشور عبارت است از:
- اجرای قانون اساسی، سایر قوانین و مصوبات قوای مقننه و قضاییه
- حفظ استقلال، دفاع از تمامیت ارضی، صیانت از منافع ملی و اعتبار افغانستان در مجامع بین المللی
-  تامین و حفظ نظم و امنیت عمومی و مبارزه و ریشه کنی فساد اداری
- تنظیم بودجه و تدوین نظام مالی دولت و محافظت از اموال و دارایی های عمومی 
- اجرای طرح های اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و سیاسی در تمام سطوح و حوزه ها
- ارائه گزارش عملکرد دولت و وزرا به شورای ملی در پایان هر سال مالی و تعریف برنامه های سال مالی آتی
- عمل به دیگر وظایف مذکور در قانون اساسی و قوانین دیگر حکومتی و رسمی
رئیس جمهور
 بر اساس ماده شصت قانون اساسی افعانستان، رئیس جمهور در راس دولت جمهوری اسلامی افغانستان  قرار دارد و صلاحیت های خود را در عرصه های اجرایی، قانونگذاری و قضایی براساس آنچه در قانون اساسی برای این پست تعریف شده، اعمال  می كند.
 رئیس جمهور دارای دو معاون است و كاندیدای ریاست جمهوری در افغانستان ملزم است، به همراه نامزدی برای تصدی این پست معاونین خود را هم معرفی كند. 
رئیس جمهور با كسب اكثریت آراء از طریق انتخابات سراسری و آزاد و با رأی مستقیم و محرمانه از سوی مردم انتخاب می شود. وی باید دارای شرایط زیر باشد:

- تابعیت افغانستانی، مسلمان و والدین افغانستانی 
- دارای سن حداقل 40 سال 
- نداشتن سوء پیشینه و محکومیت مدنی و قضایی و عدم ارتکاب جنایات ضد بشری
در حال حاضر «محمد اشرف غنی احمد زی»، منصب ریاست جمهوری را در افغانستان برعهده دارد و «عبد الرشید دوستم»، به عنوان معاون اول وی و «سرور دانش»، به عنوان معاون دوم وی به شمار می آیند.
قوه مقننه 
پارلمان یا «شورای ملی» جمهوری اسلامی افغانستان، عالی ترین ارگان قانونگذاری در این کشور، مظهر اراده مردم افغانستان شمرده می شود و نماینده قاطبه ملت است.
شورای ملی افغانستان از دو مجلس «ولسی جرگه» یا همان «مجلس نمایندگان» و «مشرانو جرگه» یا همان «مجلس سنا» تشکیل می شود. ولسی جرگه دارای 250 عضو و مشرانو جرگه دارای 102 عضو است. اعضای ولسی جرگه توسط مردم از طریق انتخابات آزاد و سراسری و با رأی سری و مستقیم انتخاب می شوند.
اعضای مشرانو جرگه نیز به ترتیب ذیل انتخاب و تعیین می شوند:
- انتخاب و معرفی یک نفر از اعضای شورای هر یک از ولایت های افغانستان برای عضویت به مدت 4 سال
- انتخاب و معرفی یک عضو از اعضای شورای ولسوالی هر یک از ولایت های افغانستان برای عضویت به مدت 3 سال
- معرفی یک سوم اعضا از شخصیت های معروف و برجسته کشور، نمایندگان جامعه معلولین افغانستان و دو نفر به نمایندگی کوچ نشینیان از سوی رئیس جمهور برای عضویت به مدت 5 سال
 - نیمی از نمایندگان معرفی شده از سوی رئیس جمهوری باید از جامعه زنان افغانستان باشند
ریاست ولسی جرگه افغانستان را درحال حاضر «عبد الروؤف ابراهیمی» و ریاست مشرانو جرگه را نیز «فضل هادی مسلم یار» برعهده دارند.
لوی جرگه
«لوی جرگه»، عالی ترین مظهر اراده مردم افغانستان است و اعضای آن را به ترتیب، تمام اعضای شوارهای ملی، روسای شوراهای ولایات و شهرستان ها، وزرا، رئیس و اعضای ستره محکمه و لوی سارنوال (دادستان کل) تشکیل می دهند که وزرا، رئیس و اعضای ستره محکمه (دیوان عالی) و لوی سارنوال حق رأی ندارند. 
جلسات لوی جرگه در شرایط زیر دایر می شود:
- تصمیم گیری در موارد مسائل مربوط به استقلال، حاكمیت ملی، تمامیت ارضی و منافع عالی كشور
- تعدیل و اصلاح قانون اساسی
- محاكمه رئیس جمهور در صورت متهم شدن به ارتكاب جنایات ضد بشری، خیانت ملی یا جرم کیفری به موجب اصل مندرج در ماده شصت و نهم قانون اساسی افغانستان 
- ستره محکمه (دیوان عالی)
ماده 116 قانون اساسی افغانستان تصریح می کند، قوه قضاییه در جمهوری اسلامی افغانستان دارای استقلال کامل بوده و از یک ستره محكمه (دیوان عالی)، دادگاه های تجدید نظر و دادگاه های اولیه و ابتدایی تشکیل می شود که ساختار و اختیارات آنها را قانون مشخص کرده است.
ستره محكمه یا دیوان عالی عالی ترین ارگان قضایی کشور، در راس قوه قضاییه جمهوری اسلامی افغانستان قرار دارد و متشکل از 9 عضو است كه از طرف رئیس جمهور با تایید ولسی جرگه به ترتیب ذیل انتخاب می شوند: 3 نفر برای عضویت به مدت 4 سال، 3 نفر برای عضویت به مدت 7 سال و 3 نفر برای عضویت به مدت 10 سال و هر عضو یک دوره مجاز به عضویت در این دیوان است و اجازه تجدید عضویت ندارد. سید یوسف حلیم در حال حاضر رئیس ستره محكمه (دیوان عالی) افغانستان است.