رشوه ؛حرامی که حلالش می کنند!

برخی ممکن است تصور کنند روزی که خداوند برای آنها مقدر کرده است، کافی نیست. به همین سبب برخی حرام ها را برای خود حلال می کنند!

رشوه یکی از پدیده های مذموم اجتماعی و اقتصادی است که توسط برخی افراد تحت عنوان رشوه دهنده و رشوه گیرنده انجام شود. کسانی که به چنین رویه ناپسندی روی آورده اند، گمان می کنند در شرایط عادی امکان پیشبرد کارها و کسب درآمد بیشتری وجود ندارد. از این رو برای این که زودتر به اهداف و برنامه خود برسند از رشوه استفاده می کنند.

تأثیر رشوه  در زندگی فردی و خانوادگی انسان ها

اگر سبک زندگی اسلامی را در نظر بگیریم باید بدانیم هر شیء مادی، بعد معنوی و ملکوتی هم دارد. آیات و روایات، تصریح روشنی نسبت به این موضوع دارند. پول که دستمان می رسد و درآمدی که کسب می کنیم، علاوه بر واقعیتی مادی، ماهیت معنوی نیز دارد.
ماهیت معنوی و ملکوتی هر چیزی می تواند در زندگی انسان ها اثر معنوی و مادی بگذارد. ما دو نوع رزق داریم. یک رزق حلال و یک رزق حرام. رزق حرام به این معناست کسی با شیوه هایی که از لحاظ اعتقادی و معنوی مطلوب نیست، درآمدی کسب کند. چنین روش های درآمدزایی با ناموس خلقت تطابقی ندارد. سرقت، رشوه و ربا از جمله این امور هستند.
از دید اسلام هر کاری مصالح و مفاسدی دارد و دست زدن به آن هم باید بر اساس رعایت شرایط و ضوابطی باشد. وقتی فرد با روشی که قبیح است کسب درآمد کرده و بر همان اساس هم نحوه زندگیش را تنظیم می کند، برکت را از زندگیش بیرون می کند. بی برکتی پول هم اثرات مهمی در رزق و روزی دارد.
از بعد مادی ممکن است به این معنا باشد که پول به دست آمده در چنین شرایطی رشد نخواهد کرد و از بعد معنوی هم آن فرد از درآمد به دست آمده بر اساس چنین شیوه ای در راه کمال استفاده نخواهد کرد. شاید نتیجه آن بروز عوارض و معضلاتی در زندگی او و اعضای خانواده اش باشد و پول به دست آمده هم برای رفع آن معضل خرج شود. بنابراین رشوه یکی از روش های پلید برای کسب درآمد است.

زمینه ها و عوامل رواج رشوه

برخی ممکن است تصور کنند روزی که خداوند برای آنها مقدر کرده است، کافی نیست. به همین سبب به سمت رشوه دادن یا رشوه گرفتن روی می آورند. این آدم ها البته دلایل و توجیهاتی هم برای خود دارند. مثلاً می گویند چون بدهکار هستیم یا تلاش های اقتصادی ما کفاف زندگی را نمی دهد بنابراین برای جبران آن بناچار به خاطر کارهایی که برای دیگران انجام می دهیم، رشوه هم می گیریم. یا برای گرفتن وام اقدام می کنند، اما چون زمان برای گرفتن وام از بانک طولانی می شود برای این که به این روند تسریع ببخشند، رشوه می دهند.
کسانی که رشوه می گیرند هم چنین بهانه ای را مطرح می کنند. می گویند چون ما به افرادی که مشکل دارند کمک می کنیم، بابت زحمتی که می کشیم، رشوه می گیریم. چون تلاش های ما باعث شده آن فرد سود خوبی نصیبش شود و ما هم به واسطه انجام این کار برای او درآمدی کسب می کنیم، ولی ذاتاً رفتن به سمت روش های نامشروع مبتنی بر یک روش غلط است. این نشان می دهد ما نسبت به رزاقیت و ربوبیت خدا شک کردیم. در حالی که در ذات هستی چنین روش هایی به نتیجه مطلوبی نخواهد رسید و ممکن است نتیجه ای مقطعی بر آن مترتب باشد، اما این تلاش ها افراد رشوه دهنده و رشوه گیرنده را به نتایج مورد نظرشان نمی رساند.

گاهی ممکن است در روند طبیعی کار، برخی سنگ اندازی کنند و مانع انجام آن در مسیر عادی شوند. کسانی که ناچار به مواجهه با چنین افرادی هستند، قصد و نیتی برای رشوه دادن ندارند، اما به سبب رفع موانع، مجبورند مبلغی بپردازند. آیا چنین شیوه هایی قابل تأیید است؟
به طور کلی رشوه دادن کار مجازی نیست و در صورت ادامه، قباحت عمل ناپسند از بین می رود و برای شخص رشوه دهنده که از اول قصد و نیتی برای انجام چنین کاری نداشت و فقط برای دفع شر و رفع موانع، مرتکب چنین عملی شده، به صورت یک کار عادی درمی آید.
درباره ربا می گویند اگر کسی ربا بدهد مانند کسی است که به جنگ خدا رفته باشد. کسی که در زندگی اقتصادی خود دچار مشکل شد و از طریق عادی نتوانست برای رفع مشکلاتش پولی به دست بیاورد، ممکن است از کسی پولی قرض کند و برای بازپرداخت آن مجبور به دادن ربا شود، اما وجود چنین مشکلاتی باز هم توجیهی برای روی آوردن به ربا نمی شود.
از طرفی دیگر دادن رشوه و ربا هر چند به صورت محدود باز هم باعث ترغیب و تطمیع افرادی برای گرفتن رشوه و خوردن ربا می شود. بنابراین نباید کاری کرد که چنین فرهنگی در جامعه ترویج شود.

شیوه برخورد با چنین پدیده شومی

هر پدیده ای را باید از بعد خرد و کلان نگریست. از بعد کلان باید حاکمان و مدیران جامعه علل و زمینه آن پدیده نامطلوب را پیدا و با آن برخورد کنند. اگرکارمندی که در اداره کار می کند، بداند دستگاه های نظارتی متوجه رفتار و رویه او هستند، مطمئناً رشوه نمی گیرد. مدیران جامعه باید توجه داشته باشند برخی به خاطر مشکلات اقتصادی در این ورطه می افتند.
بنابراین باید تلاش کند دلایل و زمینه های اقتصادی چنین پدیده ای را در سطح کلان مورد بررسی قرار دهند و با در نظر گرفتن سیستم های حمایتی مثل تأمین اجتماعی در صدد کاهش ناتوانی های مالی افراد برآیند. بخشی از این مسأله هم به مسائل مادی برمی گردد.